Змија: Разлика помеѓу преработките
| [проверена преработка] | [проверена преработка] |
сНема опис на уредувањето |
|||
| Ред 17: | Ред 17: | ||
[[Податотека:Eastern_Green_Mamba.jpg|thumb|200px|Штотуку преслечена [[мамба]] (''Dendroaspis angusticeps'')]] |
[[Податотека:Eastern_Green_Mamba.jpg|thumb|200px|Штотуку преслечена [[мамба]] (''Dendroaspis angusticeps'')]] |
||
''' |
'''Змија''' ({{науч|Serpentes}}) — безножно [[животно]] со долго, совитливо тело прекриено со лушпи кои се ќерамидесто наредени на него. Змиите спаѓаат во групата на [[влекачи]]те. Се мисли дека змиите [[Еволуција|еволуирале]] од [[гуштер]]ите, со кои делат многу заеднички карактеристики, а особено со т.н. [[Безножен гуштер|безножни гуштери]], кои имаат ситни и речиси незабележливи екстремитети. Но, за разлика од гуштерите, змиите имаат тенок расечен јазик, а кај нив отсуствува надворешно [[уво]]. Исто така, додека повеќето од гуштерите имаат подвижни очни капачиња кои периодично се затвораат за да ги заштитат и подмачкаат [[Око|очите]], змиите секогаш ги држат отворени своите очи кои се заштитени со мигателна ципа (неподвижна, проѕирна лушпа). |
||
[[Податотека:Eierschlange frisst Zwergwachtelei.jpg|лево|мини|190px|Змијата целосно ја проголтува својата храна - оваа змија [[варење|вари]] јајце.]] |
[[Податотека:Eierschlange frisst Zwergwachtelei.jpg|лево|мини|190px|Змијата целосно ја проголтува својата храна - оваа змија [[варење|вари]] јајце.]] |
||
Преработка од 15:24, 27 октомври 2017
| Змии Период: рана креда – денес, | |
|---|---|
| |
| Крајбрежна подвезичарка (Thamnophis elegans terrestris) | |
| Научна класификација [ у ] | |
| Царство: | Животни |
| Тип: | Хордови |
| Класа: | Влекачи |
| Ред: | Лушпари |
| Натсемејство: | Варановидни |
| (нерангирано): | Питонолики |
| Подред: | Змии Linnaeus, 1758 |
| Подгрупи | |
| |
| |
| Распространетост на змиите во светот | |
Змија (науч. Serpentes) — безножно животно со долго, совитливо тело прекриено со лушпи кои се ќерамидесто наредени на него. Змиите спаѓаат во групата на влекачите. Се мисли дека змиите еволуирале од гуштерите, со кои делат многу заеднички карактеристики, а особено со т.н. безножни гуштери, кои имаат ситни и речиси незабележливи екстремитети. Но, за разлика од гуштерите, змиите имаат тенок расечен јазик, а кај нив отсуствува надворешно уво. Исто така, додека повеќето од гуштерите имаат подвижни очни капачиња кои периодично се затвораат за да ги заштитат и подмачкаат очите, змиите секогаш ги држат отворени своите очи кои се заштитени со мигателна ципа (неподвижна, проѕирна лушпа).
Како и сите влекачи, змиите се ладнокрвни (ектотермни), што значи дека не можат да произведат своја телесна топлина. Затоа, тие зависат од Сонцето за да ја регулираат телесната температура. Бидејќи метаболизмот не игра улога при терморегулацијата, овие животни можат да преживеат со многу сиромашна исхрана. Некои чекаат со месеци помеѓу последователните оброци, а неколку видови можат да преживеат јадејќи само еднаш или двапати во годината. Кога јадат, змиите целосно го голтаат пленот и не го разгризуваат. Многу змии поседуваат специјализирани вилици со кои можат да проголтаат животни кои се многу поголеми од нивните глави на тој начин што долната вилица има способност да се раздели и да го зголеми усниот отвор и повторно да се склопи. Набљудувањата извршени на африканскиот карпест питон укажуваат на тоа дека овој вид на змија може да изеде животни големи колку антилопа или помала крава.
Со преку 2500 опишани видови што припаѓаат на повеќе од 10 фамилии, змиите се голема и успешна група. Успехот во опстанокот се должи на нивната прилагодливост, што се огледува во тоа што змиите живеат во живеалишта како подземни дупки, врвовите на крошните од дрвата, како и во океанските длабочини до 150 м. Најдени се на секој континент, освен на Антарктикот. Места без змии во светот се и изолираните острови, како Ирска и Нов Зеланд.
Морфологија
Иако сите змии имаат долго и цилиндрично тело, многу видови поседуваат единствени модификации прилагодени на живеалиштата или начинот на живеење. Змиите кои се закопуваат, на пример, имаат мускулести и дебели тела и глави доволно цврсти за да копаат во почвата. Морските змии имаат зарамнети опашки за пливање, додека змиите кои живеат по дрвата поседуваат долги и тенки тела. Некои змии, како питоните, покажуваат особини кои ја отсликуваат еволуцијата од гуштерите или гуштеровидните претци: траги од задни екстремитети, кои се позабележливи кај мажјаците.
Најмалите змии се слепооките. На пример, еден претставник од оваа група достигнува едвај 13 см во должина, а тежи помалку од 2 гр. Најголеми претставници се анакондата и мрежестиот питон, кои може да достигнат 10 м во должина, а да тежат и до 250 кг. Кај повеќето змии, женките се поголеми од мажјаците.
Анатомија
Кожа
Телата на змиите се препокриени со преклопувачки лушпи составени од протеинот кератин. Овие проѕирни лушпи се дел од сувата и мазна надворешна обвивка (слој) на кожата, чија првенствена улога е да спречи загуба на вода. Бојата на змиите доаѓа од пигментните клетки расположени во слојот под надворешната обвивка и таа често ја имитира онаа од животната средина, а понекогаш служи како предупредувачки знак (жолти и портокалови тонови на коралната змија).
Со тек на растењето, змиите ја преслекуваат надворешната кожна обвивка. Кај некои видови ова се случува на отприлика 20 дена, но кај некои еднаш годишно. Преслекувањето се обавува со триење од карпа или друг цврст објект.
Скелетен систем
Коските на змиите се лесни и многу совитливи. ‘Рбетниот столб се состои од необично голем број на прешлени - околу 100 - а некои имаат и повеќе од 400. За споредба, човекот има само 32 прешлена. За разлика од останатите ‘рбетници, ребрата на змиите не се поврзани со градна коска, туку секое ребро е поврзано со прешлен, како и со еластични мускули. Ова и овозможува на змијата да внесе плен во својот систем за варење кој е доста покрупен од неа. Исто така, на овој начин змијата може да се свие во компактна топка.
Черепот на змиите покажува слични модификации. Коските кои ја сочинуваат вилицата на змијата не се ригидно прицврстени за черепот, туку со слаби врски од типот на мускули и лигаменти.
Внатрешни органи
Змиите делат слична анатомија со останатите влекачи, но модифицирана со цел поминување низ мошне тесен простор. Трикоморното срце на змијата може да се поместува настрана за да обезбеди место за големиот плен во желудникот. Респираторниот систем на змијата е исто така компактен: повеќето видови имаат само еден функционален бел дроб, најчесто десниот. Левиот бел дроб кај овие единки е редуциран или непостоечки. Двата бубрега на змијата се распоредени така што левиот лежи зад десниот. Слично е со репродуктивниот систем: постојат пар тестиси (кај мажјаците) и пар на јајчници (кај женките). Змијата има многу совитлив и мускулест желудник, тенок црн дроб, како и тенко и дебело црево. За разлика од тенките црева на повеќето други ’рбетници, оние на змиите се исправени низ телото, а не совиткани. Како и останатите влекачи, и змиите поседуваат клоака, во која се исфрлаат екскрементите од системот за варење, како и јајце клетките и сперматозоидите пред да го напуштат телото. Змиите немаат мочен меур, а сите екскрети ги излачуваат преку правото црево (ректум).
Сетила
Најголем дел од информациите од животната средина, змијата ги добива преку Јакобсоновиот орган сместен на горната страна од устата. Како мирисен орган служи јазикот, кој змијата континуирано го издава од устата. Кога тој се враќа во устата, вилушковидниот врв се сместува во длабнатинки во Јакобсоновиот орган, каде се детектира мирисот. Овој сетилен механизам е мошне осетлив и змијата го користи за да го детектира пленот, а и партнерот за парење.
Сетилото за вид и можноста за детекција на вибрации се исто така важни за опстанокот на повеќто змии. Кај овие животни отсуствуваат ушни тапанчиња и надворешно уво, но тие поседуваат мали коски во своите глави кои спроведуваат звук. Способни се да осетат нискофреквентни звуци и вибрации кои патуваат низ земјата или водата. Многу змии имаат добар вид кој најмногу служи за детекција на подвижни објекти, но змиите кои се закопуваат со сетилото за вид можат само да разликуваат светло од мрак.
Боите, питоните и некои други отровници имаат необична адаптација за детекција на топлокрвен плен и предатори. Всушност тие ги детектираат инфрацрвените зраци. На главите на овие змии постојат мали длабнатинки обложени со клетки кои се многу осетливи на топлина. На овој начин тие го ловат хомеотермот, дури и во апсолутна темница.
Змиски отров и отровни заби
Неколку групи на змии поседуваат отров кој го вбизгуваат во телото на пленот. Најчесто по нападот, змијата чека да се имобилизира или убие нејзиниот плен пред да го проголта. Змискиот отров се произведува од изменети плунковни жлезди во горната вилица и тој е една мешавина од токсични супстанци. Некои од нив можат да ја прекинат работата на нервниот систем. Други ги раствораат ткивата на организмот, така што тој е сварен пред да биде проголтан. Една од најотровните змии во светски рамки е копнениот тајпан од средна Австралија. Членовите од родот на тајпани можат да убијат речиси 100 луѓе (или 250 000 глувци) само со едно каснување.
Отровот најчесто се спроведува низ два шупливи отровни заби. Кога змијата е готова да нападне, таа ги испапчува забите нанапред, но во други случаи ги држи исправени до горниот дел на усната празнина. Кај други змии (кобра и корална змија), отровните заби се неподвижни.
Одредени змии плукаат отров. Таква е плукачката кобра, која го користи отровот како самоодбрана отколку за напад. Таа секогаш нишани во очите на другото животно и понекогаш млазот од отров може да го исфрли и до 2,4 м.
Фамилии
| инфраред Виши змии (Alethinophidia) — 15 фамилии | |||||
| Фамилија[1] | Автор на таксонот[1] | Родови[1] | Видови[1] | Македонски назив | Распространетост[2] |
|---|---|---|---|---|---|
| Acrochordidae | Bonaparte, 1831 | 1 | 3 | брадавичести змии | западна Индија и Шри Ланка, преку тропска Југоисточна Азија до Филипините, па јужно преку индомалајската островска група до Тимор, на исток преку Нова Гвинеја до северното крајбрежје на Австралија и островот Мусау, Бизмарковиот Архипелаг и островот Гвадалканал во состав на Соломоните. |
| Aniliidae | Stejneger, 1907 | 1 | 1 | валчести змии | тропска Јужна Америка. |
| Anomochilidae | Cundall, Wallach, 1993 | 1 | 2 | џуџести валчести змии | западна Малезија и на островот Суматра во Индонезија. |
| Atractaspididae | Günther, 1858 | 12 | 64 | змии-копачки | Африка и Блискиот Исток.[3][4][5] |
| Boidae | Gray, 1825 | 8 | 43 | удави[6] | Северна, Средна и Јужна Америка, на Карибите, југоисточна Европа и Мала Азија, Северна, Централна и Источна Африка, Мадагаскар и Реинион, Арапскиот Полуостров, Централна и југозападна Азија, Индија и Шри Ланка, Молучките Острови и Нова Гвинеја, поа до Меланезија иа Самоа. |
| Bolyeriidae | Hoffstetter, 1946 | 2 | 2 | маврициски змии | Маврициус. |
| Colubridae | Oppel, 1811 | 304[7] | 1938[7] | смокови | широко распространети на сите континенти, освен Антарктикот.[8] |
| Cylindrophiidae | Fitzinger, 1843 | 1 | 8 | цилиндрични змии | Шри Ланка, па на исток преку Мјанмар, Тајланд, Камбоџа, Виетнам и Малајскиот Архипелаг, па до островската група Ару кај југозападниот брег на Нова Гвинеја. Се среќаваат и во јужна Кина (Фуџиен, Хонгконг и на островот Хајнан) и во Лаос. |
| Elapidae | Boie, 1827 | 61 | 235 | штитовратки | на копно, ширум светот во тропски и суптропски подрачја, освен во Европа. Морските видови живеат во Индискиот и Тихиот Океан.[9] |
| Loxocemidae | Cope, 1861 | 1 | 1 | мексикански питони | долж тихоокеанските падини од Мексико на југ до Костарика. |
| Pythonidae | Fitzinger, 1826 | 8 | 26 | питони | Супсахарска Африка, Индија, Мјанмар, јужна Кина, југоисточна Азија и од Филипините на југоисток, преку Индонезија до Нова Гвинеја и Австралија. |
| Tropidophiidae | Brongersma, 1951 | 4 | 22 | џуџести удави | од јужно Мексико и Средна Америка, јужно од северозападна Јужна Америка во Колумбија, (амазонски) Еквадор и Перу, како и во северозападен и југоисточен Бразил. Живее и во Источните Инди. |
| Uropeltidae | Müller, 1832 | 8 | 47 | штитоопашести змии | јужна Индија и Шри Ланка |
| Viperidae | Oppel, 1811 | 32 | 224 | отровници | Америките, Африка и Евроазија. |
| Xenopeltidae | Bonaparte, 1845 | 1 | 2 | зрачни змии | Југоисточна Азија, од Андаманските и Никобарските Острови, на исток сè до јужна Кина, Тајланд Лаос, Камбоџа, Виетнам и Малајскиот Полуостров и од Источните Инди до Сулавеси, како и до Филипините. |
| инфраред Слепи змии (Scolecophidia) — 3 фамилии | |||||
| Фамилија[1] | Автор на таксонот[1] | Родови[1] | Видови[1] | Македонски назив | Распространетост[2] |
|---|---|---|---|---|---|
| Anomalepidae | Taylor, 1939 | 4 | 15 | примитивни слепи змии | од југот на Средна Америка до северозападна Јужна Америка. Неповрзани популации во североистона и југоисточна Јужна Америка. |
| Leptotyphlopidae | Stejneger, 1892 | 2 | 87 | тенки слепи змии | Африка, западна Азија од Турција до северозападна Индија, на островот Сокотра, од југозападот на САД, па надолу преку Мексико и Средна Америка до Јужна Америка, но без повисоките делови на Андите. Во тихоокеанскиот дел на Јужна Америка живеат на југ до јужното крајбрежје на Перу, а на аатлантската страна до Уругвај и Аргентина. На Карибите се среќаваат на Бахамите, Хиспаниола и Малите Антили. |
| Typhlopidae | Merrem, 1820 | 6 | 203 | вистински слепи змии | највеќето тропски и многу суптропски подрачја во светот, особено Африка, Мадагаскар, Азија, тихоокеанските триопска Америка и југоисточна Европа (вклучувајќи ја Македонија). |
Змијата како тема во уметноста и во популарната култура
Змијата се јавува како тема во дела од уметноста и популарната култура, како:
- „Змија“ - расказ на југословенскиот писател Иво Андриќ.[10]
- „Змиски сплет“ - роман на францускиот писател Франсоа Шарл Моријак од 1932 година.[11]
- „Тепач на змии“ (Zmijobija) - песна на српскиот поет Миодраг Павловиќ.[12]
- „Змија“ - песна на српската поетеса Десанка Максимовиќ.[13]
- „Змија-младоженец“ (Zmija mladoženja) - песна на српската поетеса Десанка Максимовиќ од 1979 година.[14]
- „Змијата и ластовицата“ - басна на американскиот писател Емброуз Бирс.[15]
- „Змијата-христијанин“ - басна на американскиот писател Емброуз Бирс.[16]
- „Змијата-младоженец“ (Змија младожења) - српска народна приказна.[17]
- „Човекот и змијата“ (Чоек и змија) - српска народна приказна.[18]
- „Белата змија“ – сказна на браќата Грим.[19]
- „Ѕвечарка“ (Rattlesnake) - песна на американската рок-група „Риплејсментс“ (The Replacements) од 1981 година.[20]
Поврзано
Наводи
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 „Serpentes“. Обединет таксономски информативен систем. Посетено на 3 декември 2008. (англиски)
- ↑ 2,0 2,1 McDiarmid RW, Campbell JA, Touré T. 1999. Snake Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, vol. 1. Herpetologists' League. 511 pp. ISBN 1-893777-00-6 (series). ISBN 1-893777-01-4 (volume).
- ↑ Mehrtens, JM (1987). Living Snakes of the World in Color. New York City, NY, USA: Sterling Publishers. стр. 480. ISBN 0-8069-6460-X.
- ↑ Spawls S, Branch B. 1995. The Dangerous Snakes of Africa. Ralph Curtis Books. Dubai: Oriental Press. 192 pp. ISBN 0-88359-029-8.
- ↑ Parker HW, Grandison AGC. 1977. Snakes -- a natural history. Second Edition. British Museum (Natural History) and Cornell University Press. 108 pp. 16 plates. LCCCN 76-54625. ISBN 0-8014-1095-9 (cloth), ISBN 0-8014-9164-9 (paper).
- ↑ или „бои“
- ↑ 7,0 7,1 Список на видовите на змии - База на влекачи. пров 22 мај 2012 г. (англиски)
- ↑ Spawls S, Howell K, Drewes R, Ashe J. 2004. A Field Guide To The Reptiles Of East Africa. London: A & C Black Publishers Ltd. 543 pp. ISBN 0-7136-6817-2.
- ↑ Elapidae — база на влекачи „Reptarium“. консултирано на 3 декември 2008 г. (англиски)
- ↑ Velibor Gligorić, „Beleška o piscu“, во: Ivo Andrić, Priča o vezirovom slonu. Beograd: Rad, 1962, стр. 165-166.
- ↑ Mihailo Pavlović, „O piscu Tereze Deskejru“, во: Fransoa Morijak, Tereza Deskejru. Beograd: Rad, 1964, стр. 106.
- ↑ Miodrag Pavlović, Izabrane pesme. Beograd: Rad, 1979, стр. 132.
- ↑ Desanka Maksimović, Izabrane pesme (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 44.
- ↑ Desanka Maksimović, Izabrane pesme (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 91.
- ↑ Емброуз Бирс, Басни. Скопје: Темплум, 2016, стр. 11.
- ↑ Емброуз Бирс, Басни. Скопје: Темплум, 2016, стр. 56.
- ↑ Народне приповетке. Београд: Просвета, 1963, стр. 83-87.
- ↑ Народне приповетке. Београд: Просвета, 1963, стр. 146.
- ↑ Браќа Грим, Храбриот кројач, Детска радост, Скопје, 1980.
- ↑ YouTube, The Replacements - Sorry Ma, Forgot To Take...1981 (Full Album 2002)US (пристапено на 12.6.2017)
| ||||||||||||
