Прејди на содржината

Жолто џуџе

Од Википедија — слободната енциклопедија
Нашето Сонце, типичен пример за жолто џуџе. Неговата боја е впрочем бела.

Жолто џуџе или ѕвезда од главната низа од типот G (G-V) — ѕвезда од главната низа со спектрален тип G. Ваквите ѕвезди имаат од 0,9 до 1,1 Сончеви маси и делотворна температура од 5.300 до 6.000 K (5.000 - 5.700 °C). Како и другите ѕвезди од главната низа, жолтото џуџе го претвора водородот во хелиум по пат на јадрено соединување. Сонцето, ѕвездата во средиштето на Сончевиот Систем е пример за жолто џуџе (тип G2V). Секоја секунда Сонцето претвора околу 600 милиони тони во водород во процес наречено протонско-протонскиот ланец (4 водороди образуваат 1 хелиум), претворајќи околу 4 милиони тоин материја во енергија.[1][2] Покрај Сонцето, други попознати жолти џуџиња се Алфа Кентаур, Тау Кит и 51 Пегаз.[3][4][5][6]

Опис

[уреди | уреди извор]

Поимот жолто џуџе не е сосем точен, бидејќи ѕвездите од типот G по боја се движат од бели (за посјајни типови како Сонцето) до малку жолтеникави кај помалку масивните и сјајни типови.[7] Сонцето е впрочем бело по боја, но изгледа жолто, портокалово или црвено низ Земјината атмосфера поради атмосферското Рејлиево расејување, особено на изгрев и залез.[8][9][10] Покрај тоа, иако поимот „џуџе“ се користи за разликување на ѕвездите од типот G од главната низа од џиновските или поголемите, ѕвездите слични на Сонцето сепак се посјајни од 90 % од ѕвездите во Млечниот Пат (кои се многу послаби портокалови, црвени и бели џуџиња, кои се многу почести, од кои последно споменатите се ѕвездени остатоци).[11]

Едно жолто џуџе со маса на Сонцето соединува водород во траење од 10 милијарди години, сè додека водородот во ѕвездиното средиште не се истроши. Кога ќе се случи ова, ѕвездата почнува бргу да се шири, да се лади и ослабува, минувајќи ја гранка на подџинови, за на крај да се прошири многукратно во однос на првобитната големина на врвот од фазата на црвен џин, околу милијарда години по напуштањето на главната низа. Потоа нејзиното изродено хелиумско јадро нагло се пали во хелиумски блесок, соединувајќи хелиум, па ѕвездата преоѓа на хоризонталната гранка, а потоа на асимптотската гранка на џинови. Кога ќе почне да снемува хелиум, ѕвездата се шири уште повеќе и жестоко пулсира; нејзината гравитација не е доволна за да ја задржи надворешната обвивка, поради што доаѓа до ослободување на обвивната материја и значителна загуба на маса. Исфрлениот материјал останува како планетарна маглина, зрачи и впива енергетски фотони од фотосферата. На крајот јадрените реакции престануваат и јадрото почнува да се губи, па телото станува густо и компактно бело џуџе, кое полека се лади додека бледнее маглината.[12][13]

Спектрално стандардни ѕвезди

[уреди | уреди извор]
Својства на типичните жолти џуџиња[14][15]
Спектрален
тип 		Маса (M☉) Полупречник (R☉) Сјајност (L☉) Делотворна
температура
(K) 		Боен
показател
(B − V)
G0V 1,06 1,100 1,35 5.930 0,60
G1V 1,03 1,060 1,20 5.860 0,62
G2V 1,00 1,012 1,02 5.770 0,65
G3V 0,99 1,002 0,98 5.720 0,66
G4V 0,985 0,991 0,91 5.680 0,67
G5V 0,98 0,977 0,89 5.660 0,68
G6V 0,97 0,949 0,79 5.600 0,70
G7V 0,95 0,927 0,74 5.550 0,71
G8V 0,94 0,914 0,68 5.480 0,73
G9V 0,90 0,853 0,55 5.380 0,78

Преработениот систем на Јеркисовиот атлас[16] наведува 11 спектрално стандардни џуџиња од типот; меѓутоа, не сите од нив во точен склад со нивната одредница.

Појдовниците на Јеркисовата класификација меѓу џуџестите ѕвезди од типот G од главната низа, т.е. оние стандардни ѕвезди што останале непроменети со години, се Хара (G0V), Сонцето (G2V), Капа1 Кит (G5V), 61 Голема Мечка (G8V).[17] Други поважни стандардни ѕвезди од системот се HD 115043 (G1V) и 16 Лебед B (G3V).[18] Изборот на ѕвезди од типовите G4 и G6 се имаат малку променето со текот на годините, но стручњаците често ги наведуваат 70 Девица (G4V) и 82 Еридан (G6V). Засега не постојат општоприфатени стандарди за G7V и G9V.

Животопогодност

[уреди | уреди извор]
Главна статија: Животопогодност во жолтоџуџестите системи

Жолтите ѕвезди се способни да понудат животопогодни услови на планетите околу нив, како што е случај со Сонцето и Земјата.[19] Имаат доволен животен век за да овозможат развој на живи организми, помеѓу 7,9 и 13 милијарди години. Животниот век на нашето Сонце е околу 10 милијарди години.[20]

Планети

[уреди | уреди извор]

Освен Сонцето и неговите планети, некои од поблиските ѕвезди од типот G што имаат планети се 61 Девица, HD 102365, HD 147513, Чалаван, Сервантес и Тау Кит.

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ "Why Does The Sun Shine?" Архивирано на 9 септември 2006., lecture, Barbara Ryden, Astronomy 162, Ohio State University, посет. 19 јуни 2007 г.
  2. ↑ "Sun" Архивирано на 16 јуни 2007., запис на ARICNS, посет. 19 јуни 2007 г.
  3. ↑ "Alpha Centauri A" Архивирано на 28 април 2019., SIMBAD query result. посет. 4 декември 2007 г.
  4. ↑ "Tau Ceti" Архивирано на 28 април 2019., SIMBAD query result. посет. 4 декември 2007 г.
  5. ↑ "51 Pegasi" Архивирано на 28 април 2019., SIMBAD query result. посет. 4 декември 2007 г.
  6. ↑ „Type G Stars“. whillyard.com. Посетено на 22 април 2022.
  7. ↑ What Color Are the Stars? Архивирано на 6 август 2017., Mitchell N. Charity's webpage, посет. 25 ноември 2007 г
  8. ↑ Cain, Frazer. „WHAT COLOR IS THE SUN?“. Universe Today. Архивирано од изворникот 20 март 2012. Посетено на 2017-11-06.
  9. ↑ „What Color is the Sun?“. Stanford University. Архивирано од изворникот 2017-10-30. Посетено на 2017-11-06.
  10. ↑ Dissanaike, George (19 October 1991). „Painting the sky red“. New Scientist. 132 (1791): 31–33.
  11. ↑ „More G Stars | StarDate Online“. stardate.org. Архивирано од изворникот на 2022-12-06. Посетено на 22 април 2022.
  12. ↑ Hurley, J. R.; Pols, O. R.; Tout, C. A. (1 јули 2000). „Comprehensive analytic formulae for stellar evolution as a function of mass and metallicity“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 315 (3): 543–569. arXiv:astro-ph/0001295. Bibcode:2000MNRAS.315..543H. doi:10.1046/j.1365-8711.2000.03426.x. S2CID 18523597.
  13. ↑ „Evolution from the Main Sequence to Red Giants | Astronomy“. courses.lumenlearning.com. Посетено на 22 април 2022.
  14. ↑ Pecaut, Mark J.; Mamajek, Eric E. (1 септември 2013). „Intrinsic Colors, Temperatures, and Bolometric Corrections of Pre-main-sequence Stars“. The Astrophysical Journal Supplement Series. 208 (1): 9. arXiv:1307.2657. Bibcode:2013ApJS..208....9P. doi:10.1088/0067-0049/208/1/9. ISSN 0067-0049. S2CID 119308564.
  15. ↑ Mamajek, Eric (2 март 2021). „A Modern Mean Dwarf Stellar Color and Effective Temperature Sequence“. University of Rochester, Department of Physics and Astronomy. Посетено на 5 јули 2021.
  16. ↑ Fundamental stellar photometry for standards of spectral type on the revised system of the Yerkes spectral atlas Архивирано на 2 април 2019. H.L. Johnson & W.W. Morgan, 1953, Astrophysical Journal, 117, 313
  17. ↑ MK ANCHOR POINTS Архивирано на 25 јуни 2019., Robert F. Garrison
  18. ↑ The Perkins Catalog of Revised MK Types for the Cooler Stars Архивирано на 11 октомври 2017., P.C. Keenan & R.C McNeil, "Astrophysical Journal Supplement Series" 71 (October 1989), pp. 245–266.
  19. ↑ Mullen, Leslie (18 мај 2001). „Galactic Habitable Zones“. Astrobiology Magazine. Архивирано од изворникот 7 август 2011. Посетено на 1 јуни 2020.
  20. ↑ „Stellar Lifetimes“. hyperphysics.phy-astr.gsu.edu. Посетено на 20 јули 2024.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Жолто_џуџе&oldid=5333904“