Бесарабија

Од Википедија — слободната енциклопедија
Карта на Бесарабија
Карта на Бесарабија од книгата на Чарлс Упсон Кларк од 1927 година, Бесарабија, Русија и Романија на Црното Море

Бесарабија (Gagauz; романски: Basarabia; руски: Бессарабия, Бесарабија; турски: Besarabya; украински: Бессара́бія, бугарски: Бесарабия, Бесарабија ) — историски регион во Источна Европа, кој граничи со реката Днестар на исток и реката Прут на запад. Околу две третини од Бесарабија припаѓаат на денешна Молдавија, при што украинскиот регион Буџак го зафаќа јужниот крајбрежен регион и дел од украинската Черновечка област што зафаќа мал дел од северот.

Во последиците од Руско-турската Војна (1806-1812), и претстоечкиот Договор од Букурешт, источните делови на Молдавија, еден Османлиски вазал, заедно со некои поранешни области под директна Отоманската власт, биле отстапени на Руската Империја. Оваа аквизиција била меѓу последната територијална придобивка на Империјата во Европа. Новодобиените територии биле организирани како Владата на Бесарабија, усвојувајќи име претходно употребувано за јужните рамнини, меѓу реките Днестар и Дунав. По Кримската војна, во 1856, јужните области на Бесарабија биле вратени на молдавскиот пропис; рускиот пропис е вратен на целиот регион во 1878 година, кога Романија, резултат од унијата на Молдавија со Влашка, била присилена да ја размени оваа територија за Добруџа.

Во 1917 година, во пресрет на Руската револуција, областа се претставувала како Молдавска Демократска Република, автономна република - дел од предложената Руска Република . Болшевичкото побунување кон крајот на 1917 и почетокот на 1918 година резултирало во интервенција на романската армија, наводно за да го смири регионот. Набргу потоа, парламентарното собрание прогласило независност, а потоа и сојуз на Бесарабија со Кралството Романија .[1] Сепак, законитоста на овие акти била оспорена, најзначајно од Советскиот Сојуз, кој ја сметал областа како територија окупирана од Романија.

Во 1940 година, откако ја обезбедил согласноста на нацистичка Германија преку пактот Рибентроп-Молотов , Советскиот Сојуз извршил притисок врз Романија, под закана за војна, да се повлече од Бесарабија, дозволувајќи им на Црвената армија да го анексира регионот . Областа била формално интегрирана во Советскиот Сојуз: приклучил делови на Молдавската АССР за формирање на Молдавската ССР, додека територијата населена со словенско мнозинство во северниот и јужниот дел на Бесарабија биле префрлени на Украинската ССР . Оската, го вратила регионот во 1941 година со успехот на операцијата Минхен за време на операцијата Барбароса, но го загубила во 1944 година. Во 1947 година, советско-романската граница долж реката Прут била меѓународно признаена со Парискиот договор со кој завршила Втората светска војна .

За време на процесот на распаѓање на Советскиот Сојуз, молдавските и украинските ССР ја прогласиле својата независност во 1991 година, станувајќи модерни држави Молдавија и Украина, истовремено зачувувајќи ја постојната поделба на Бесарабија. По кратката војна во раните 90-ти години, во Транснстрист била прогласена Приднестровската Молдавска Република , проширувајќи ја својата надлежност и над општината Бендер, на десниот брег на реката Днестар. Дел од областите во јужна Бесарабија населена од Гагаузите бил организиран во 1994 година како автономен регион во Молдавија.

Етимологија и употреба на името[уреди | уреди извор]

Карта на Бесарабија во рамките на Молдавија низ историјата

Според традиционалното објаснување, името Бесарабија ( Басарабија на романски јазик ) потекнува од Влашката династија Басараб, која, наводно, владеела со јужниот дел од областа во 14. век. Сепак, некои научници го доведуваат во прашање ова, тврдејќи дека:

  • името првично било егзоним што го применувале западните картографи
  • за првпат се користело во локални извори дури кон крајот на 17. век;
  • идејата дека се однесува на молдавските региони во близина на Црното Море била експлицитно отфрлена како картографска забуна од раниот молдавски хроничар Мирон Костин и;
  • забуната можеби била предизвикана од средновековните западни картографи, погрешно толкувајќи ги современите полски наводи на Влашка како Бесарабија, како и однесувајќи се на посебна земја помеѓу Влашка и Молдавија.[2]

Според Димитрие Кантемир, името Бесарабија првично се однесувало на делот од територијата јужно од Горниот трајанов ѕид, т.е. област малку поголема од денешниот Буџак .

Географија[уреди | уреди извор]

Регионот се граничи со реката Днестар на север и исток, Прут на запад и долниот дел на Дунав и Црното Море на југ. Има површина од 45,630 км2.[3] Областа е претежно ридско рамниничарска и степска . Таа е многу плодна и има лигнитни наоѓалишта и каменоломи. Луѓето кои живеат во оваа област растат шеќерна репка, сончоглед, пченица, пченка, тутун, грозје и овошје . Тие одгледуваат овци и говеда . Главната индустрија во регионот е земјоделската преработка.

Главните градови се Кишинев (поранешна престолнина на Управата Бесарабија, сега престолнина на Молдавија) и Измаил и Белгород-Днестровски. Други градови со административно или историско значење се: Котин, Рени и Килија (сите сега во Украина); и Липчани, Брикени, Сорока, Белци, Орхеј, Унгени, Бендер / Тигина и Кахул (сите сега во Молдавија).

Историја[уреди | уреди извор]

Во доцниот 14 век, новоформираното кнежевство на Молдавија ја опфатило областа што подоцна станала позната како Бесарабија. Потоа, оваа територија била директно или индиректно, делумно или целосно контролирана од: Отоманското Царство (како сузареин на Молдавија, со директно владеење само во Буџак и Хотин ), Руската Империја, Романија, СССР . Од 1991 година, поголемиот дел од територијата го сочинува јадрото на Молдавија, со помали делови во Украина .

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. Clark, Charles Upson (1927). Bessarabia. New York City: Dodd, Mead. Архивирано од изворникот на 2019-10-08. Посетено на 2020-05-08.
  2. Coman, Marian (2011). „Basarabia – Inventarea cartografică a unei regiuni“. Studii și Materiale de Istorie Medie. Nicolae Iorga Institute of History. XXIX: 183–215. ISSN 1222-4766.
  3. Descrierea Basarabiei: teritoriul dintre Prut și Nistru în evoluție istorică (din primele secole ale mileniului II până la sfîrșitul secolului al XX-lea). Cartier. 2011. стр. 414–. ISBN 978-9975-79-704-7.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]