Преглед на кодот на Лисабон

{{Geobox|Главен град
<!-- *** Heading *** -->
| name                     = Лисабон
| native_name              = Lisboa
<!-- *** Names **** -->
| etymology                = ''Lisboa'', [[Португалски јазик|португалска]] одредница од феникискиот збор ''Allis Ubbo'' за ''сигурно пристаниште''; латински ''Ulyssippo'' од [[Одисеј|Ulysses]] и/или римски ''Olissipona'', за името на реката [[Тежо]]
| official_name            = Concelho de Lisboa
| motto                    =
| nickname                 = A Cidade das Sete Colinas (Град на седум ридови), Rainha do Mar (Кралица на Морето)
<!-- *** Image *** -->
| image                    =−
| image                    = Alfama-CCBY.jpg
| image_caption            = [[Алфама]], најстариот округ на Лисабон
<!-- *** Symbols *** -->
| flag                     = Lisboa.PNG
| symbol                   = Crest of Lisboa.png
<!-- *** Country *** -->
| country                  = {{знаме|Португалија}}
| state_type               = Регион
| state                    = [[Лисабон и Долина Тежо]]
| region_type              = Подрегион
| region                   = [[Голем Лисабон]]
| district                 = [[Лисабон (округ)|Лисабон]]
| municipality             = <nowiki>Лисабон</nowiki>
<!-- *** Family *** -->
| part_type                = Фрегезии
| part_count               = 53
| part                     = 
| landmark                 = 
| river                    = Тежо
<!-- *** Locations *** -->
| location                 = Лисабон
| elevation                = 2
| prominence               =
| lat_d                    = 38
| lat_m                    = 42
| lat_s                    = 49.72
| lat_NS                   = N
| long_d                   = 9
| long_m                   = 8
| long_s                   = 21.79
| long_EW                  = W
| highest                  = 227 м
| highest_location         = Сера де Монсанто
| highest_region           = [[Бенфика (Лисабон)|Бенфика]]
| highest_state            = Лисабон
| highest_elevation        = 199
| highest_lat_d            = 38
| highest_lat_m            = 43
| highest_lat_s            = 42.97
| highest_lat_NS           = N
| highest_long_d           = 9
| highest_long_m           = 11
| highest_long_s           = 4.80
| highest_long_EW          = W
| lowest                   = морско ниво
| lowest_location          = Атлантски Океан
| lowest_region            =
| lowest_state             =
| lowest_elevation         = 0
| lowest_lat_d             =
| lowest_lat_m             =
| lowest_lat_s             =
| lowest_lat_NS            =
| lowest_long_d            =
| lowest_long_m            =
| lowest_long_s            =
| lowest_long_EW           =
<!-- *** Dimensions *** -->
| length                   =
| length_orientation       = запад-исток
| width                    =
| width_orientation        = север-југ
| area                     = 84.8
| area_land                =
| area_water               =
| area_urban               = 958
| area_metro               = 2957
<!-- *** Population *** -->
| population               = 547631
| population_date          = 2011
| population_urban         = 3051000
| population_metro         = 3035000
| population_density       = 6458
| population_density_urban = 2132
| population_density_metro = 954
<!-- *** History & management *** -->
| established_type         = Населба
| established              = околу 719
| established1_type        = Град
| established1             = околу 1256
| government_type          = Локална единица
| government               = Конселјо/Камара Мунисипал
| government_location      = Праса до Мунисипио
| government_region        = Лисабон
| government_state         = [[Голем Лисабон]]
| government_elevation     = 33
| government_lat_d         = 38
| government_lat_m         = 42
| government_lat_s         = 29
| government_lat_NS        = N
| government_long_d        = 9
| government_long_m        = 8
| government_long_s        = 18
| government_long_EW       = W
| mayor_type               = Претседател
| mayor                    = [[Антонио Кошта]]
| mayor_party              = [[Социјалистичка партија (Португалија)|PS]]
| leader_type              = Општинско собрание
| leader                   = Марија Симонета Бјанки Аирес де Карвалјо Луз Афонзо
| leader_party             = PS
<!-- *** Codes ***  -->
| timezone                 = [[Западноевропско време|WET]]
| utc_offset               = 0
| timezone_DST             = [[Западноевропско летно време|WEST]]
| utc_offset_DST           = +1
| iso_code                 = PT
| postal_code              = 1149-014 Лисабон
| postal_code_type         = Поштенска зона
| area_code                = (+351) 21 XXX-XXXX
| area_code_type           = Телефонски код
| code                     =
<!-- *** UNESCO etc. *** -->
| whs_name                 =
| whs_year                 =
| whs_number               =
| whs_region               =
| whs_criteria             =
| iucn_category            =
<!-- *** Free fields *** -->
| free_type                = [[Демоним]]
| free                     = лисабонци
| free1_type               = [[патрон (светител)|Патрон]]
| free1                    = [[Викентиј Сарагоски|Сао Висенте]] и [[Санто Антониу ди Лизбоа]]
| free2_type               = Општинска адреса
| free2                    = Praça do Município, 1<br>1149-014 Лисабон
| free3_type               = Општински празници
| free3                    =
<!-- *** Maps *** -->
| map                      = LocalLisboa.svg
| map_size                 = 235
| map_caption              = Местоположба на општината Лисабон во Португалија
| map_background           =
| map_locator              =
<!-- *** Websites *** -->
| commons                  = Лисабон
| statistics               =
| website                  = http://www.cm-lisboa.pt/
<!-- *** Footnotes *** -->
| footnotes                =
}}

'''Лисабон''' ({{lang-pt|Lisboa}}) — главен и најголем град во [[Португалија]] со население над половина милион во рамките на неговите административни граници<ref>[http://www.ine.pt/scripts/flex_v10/Main.html Попис 2011 - Прелиминарни резултати]</ref> со површина од 84,8 км<sup>2</sup>. Урбаната област на Лисабон се протега надвор од административните граници со население од над 3 милиони<ref name=World_Urban_Areas>[http://www.demographia.com/db-worldua.pdf Демографија: Светски урбани области], март 2010</ref> на површина од 958 км<sup>2</sup>,<ref name=World_Urban_Areas /> правејќи ја 11. најнаселена урбана област во рамките на [[Европска Унија|Европската Унија]]. Околу 3.035.000<ref>Департман за економски и социјални прашања на Обединетите нации, [http://esa.un.org/wup2009/unup/index.asp?panel=2 World Urbanization Prospects (ревизија 2009)] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20131031010136/http://esa.un.org/wup2009/unup/index.asp?panel=2 |date=2013-10-31 }}, (Обединети нации, 2010), Table A.12. Податоци за 2007.</ref><ref name="ITDS, Rui Campos, Pedro Senos">{{нмс|author=ITDS, Руј Кампос, Педро Сенос|url=http://www.ine.pt/|title=Статистика Португалија|publisher=Ine.pt|date=30 јуни 2009 |accessdate=8 јули 2009}}</ref> луѓе живеат во [[Лисабон (метрополитенска област)|метрополитенската област Лисабон]] (која претставува околу 27% од населението на земјата). Лисабон е најзападниот голем град сместен во [[Европа]], како и најзападен главен град на европскиот континент и единствен долж атлантскиот брег. Се наоѓа во западниот дел на [[Пиринејски Полуостров|Пиринејскиот Полуостров]] на [[Атлантски Океан|Океан]] и реката [[Тежо]].

Лисабон е признат како [[глобален град]] поради неговото значење во финансиите, трговијата, медиумите, забавата, уметноста, меѓународната трговија, образованието и туризмот.<ref name=GAWC>{{нмс|url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2010t.html|title=The World According to GaWC 2010 |publisher=Globalization and World Cities Study Group and Network, Loughborough University|accessdate=3 март 2009}}</ref><ref>{{нмс |url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/citylist.html|title=Inventory of World Cities|publisher=Globalization and World Cities (GaWC) Study Group and Network|accessdate=1 декември 2007}}</ref> Тој е еден од главните економски центри на континентот, со растечки финансиски сектор и најголемо/второ најголемо контејнерско пристаниште во Европа на атлантскиот брег.<ref>[http://www.garraioak.ejgv.euskadi.net/r41-430/es/contenidos/informacion/2935/es_4078/adjuntos/7_avanceplan.pdf "Avance del Plan Territorial Sectorial de la Red Intermodal y Logística del Transporte de la Comunidad Autónoma del País Vasco"] – Eusko Jaurlaritza – Gobierno Vasco</ref> [[Аеродром Лисабон-Портела|Аеродромот Лисабон-Портела]] опслужува 15,3 милиони патници годишно (2012); автопатската мрежа и системот на големобрзинска железница го поврзуваат со поголемите градови во Португалија.<ref>{{нмс |url=http://www.rave.pt/tabid/233/Default.aspx |title=Alta Velocidade em Síntese |publisher=Rave.pt |accessdate=21 ноември 2010 |archive-date=2010-10-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101004193127/http://www.rave.pt/tabid/233/Default.aspx |url-status=dead }}</ref> Градот е седми најмногу посетуван град во [[Јужна Европа]], по [[Истанбул]], [[Рим]], [[Барселона]], [[Мадрид]], [[Атина]] и [[Милано]], со 1.740.000 туристи во 2009.<ref name="Caroline Bremner">{{нмс|url=http://www.euromonitor.com/euromonitor-internationals-top-city-destinations-ranking/article|title=Euromonitor International's Top City Destination Ranking|publisher=Euromonitor International|first=Керолајн|last=Бремнер|date=10 јануари 2011|accessdate=10 јануари 2011|archive-date=2011-10-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20111031073302/http://www.euromonitor.com/euromonitor-internationals-top-city-destinations-ranking/article|url-status=dead}}</ref> [[Лисабонски регион|Лисабонскиот регион]] е најбогат регион во Португалија, БДП [[Паритет на куповна моќ|ПКМ]] по главна на жител е 26.100 евра (4,7% повеќе од европскиот просек). Таа е десетта најбогата метрополитенска област по БДП на континентот со 39.275 евра по глава на жител,<ref name="pricewater">{{нмс|url=https://www.ukmediacentre.pwc.com/Content/Detail.asp?ReleaseID=3421&NewsAreaID=2|title=Global city GDP rankings 2008–2025|publisher=Pricewaterhouse Coopers|accessdate=16 декември 2009|archive-date=2011-05-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20110513194342/https://www.ukmediacentre.pwc.com/Content/Detail.asp?ReleaseID=3421&NewsAreaID=2|url-status=dead}}</ref> 40% повеќе отколку европскиот просек. Градот се наоѓа на 32. место на највисоки бруто заработки во светот.<ref>[http://www.citymayors.com/economics/richest_cities.html "Ranking: The richest cities in the world"] – City Mayors.com</ref> Поголем дел од седиштата на компаниите во земјата се наоѓаат во неговиот регион и е деветти град во светот по одржани меѓународни конференции.<ref>[http://www.agencialusa.com.br/index.php?iden=7832 "Lisboa é 9ª cidade que mais recebe congressos internacionais"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071014181331/http://agencialusa.com.br/index.php?iden=7832 |date=2007-10-14 }} – Agência LUSA</ref> Исто така претставува политички центар на земјата, како седиште на [[Влада на Португалија|владата]] и резиденција на [[Претседател на Португалија|претседателот]]. Градот претставува и административно седиште на [[Лисабон (округ)|истоимениот округ]] и центар на [[Лисабонски регион|Лисабонскиот регион]].

Лисабон е еден од најстарите градови во светот и најстар град во [[Западна Европа]], претходејќи на другите современи европски главни градови како Лондон, Париз и Рим. [[Гај Јулиј Цезар]] го направил [[муниципиум]] наречен Фелиситас Јулија (''Felicitas Julia''), додавајќи му го ''Олисипо''. Владеен од низа [[Германи|германски племиња]] од петтиот век, бил освоен од [[Маври]]те во осмиот век. Во 1147, [[Втора крстоносна војна|крстоносците]] под водство на Афонсу Први Велики [[Опсада на Лисабон|повторно го освоил градот]] и оттогаш станал главен политички, економски и културен центар на Португалија. За разлика од многу главни градови, статусот на Лисабон како главен град на Португалија никогаш не бил доделен или потврден официјална – преку статут или во пишана форма. Неговата позиција како главен град произлегла преку уставната конвенција, со што станал ''де факто'' главен град како дел од Уставот на Португалија.

Лисабон е седиште на две агенции на Европската Унија: Европскиот мониторинг центар за дроги и зависност од дроги и Европската агенција за безбедност во поморството. Наречен „главен град на лузофонскиот свет“, Заедницата на земји со португалски јазик е сместен во градот.

Лисабон има два објекта заштитени од [[УНЕСКО]] како [[светско културно наследство]]: [[Кула Белем]] и [[Црква Јеронимо]]. Покрај тоа, во 1994, Лисабон бил [[европска престолнина на културата]], а во 1998 го организирал [[Експо ’98]].

Лисабон има [[средоземна клима]]. Помеѓу сите главни градови во Европа има најтопли зими, со просечна температура од 15&nbsp;°C во текот на денот и 8&nbsp;°C ноќе од декември до февруари. Вообичаената летна сезона трае околу шест месеци, од мај до октомври, иако исто така и во ноември, март и април температурите можат понекогаш да достигнат околу 20&nbsp;°C.

==Лисабон како мотив во популарната култура==
* „Лисјето го покрива Лисабон“ ([[српски]]: ''Lišće Prekriva Lisabon'') - музички албум на српската [[Рок-музика|рок]]-група „[[Електрични оргазам]]“ од 1982 година.<ref>[https://www.discogs.com/Elektri%C4%8Dni-Orgazam-Li%C5%A1%C4%87e-Prekriva-Lisabon/release/1288611 Discogs, Električni Orgazam – Lišće Prekriva Lisabon (пристапено на 15.4.2021)]</ref>

== Поврзано ==
{{Портал|Португалија}}
* [[Тежо]]
* [[Историја на Лисабон]]

== Наводи ==
{{наводи}}

== Надворешни врски ==
{{Ризница-врска|Lisbon}}
{{Wikivoyage|Lisbon|Лисабон}}
* [http://www.visitportugal.com/NR/exeres/1CC63B33-2267-4167-AB9F-F35C726A4705,frameless.htm Посети ја Португалија: Минатото на Лисабон и сегашноста] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110106045020/http://www.visitportugal.com/NR/exeres/1CC63B33-2267-4167-AB9F-F35C726A4705,frameless.htm |date=2011-01-06 }} – Официјална страница на Владата на Португалија
* [http://www.atl-turismolisboa.pt/ Официјална туристичка страница] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070125151752/http://www.atl-turismolisboa.pt/ |date=2007-01-25 }}
* [http://www.otlis.com.pt/ Официјална страница на сообраќајното претпријатие] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071013152926/http://otlis.com.pt/ |date=2007-10-13 }}

{{Главни градови на ЕУ}}
{{Европска престолнина на културата}}
{{Главни градови во Европа}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Лисабон| ]]
[[Категорија:Главни градови во Европа]]
[[Категорија:Градови во Португалија]]
[[Категорија:Општини во Португалија]]
[[Категорија:Феникиски колонии]]
[[Категорија:Римски градови]]
[[Категорија:Пристанишни градови во Португалија]]