Сварог

Свароговото место во словенската митологија

Прабогот на старите Словени бил познат под името Сварог. Неговото друго име, веројатно, е Род. Во Хрониката на Хемолд е запишано:

„Меѓу разните богови на кои им се припишува власт над полињата, шумите, над тагите и веселбите, тие (Словените) не одрекуваат дека еден бог заповеда одозгора, од небото над сите останати. Тој семоќен бог се занимава само со небесните работи. Сите останати имаат посебно занимање и работа, та нему му се покоруваат. Тие произлегуваат од неговата крв и важни се онолку колку што се блиску до овој бог на боговите.“

Неговото име не е споменато, но јасно е дека не станува збор за Перун. Треба да се земат предвид и зборовите на хроничарот Нестор, во врска со договорите меѓу Русите и Византијците од 945 и 947 година. Таму се вели:

„Оние Руси-христијани што ќе го прекршат овој договор, да бидат казнети од семоќниот Бог, а оние што не се крстени, да бидат лишени од секоја помош од Бога и Перуна.“

Очигледно е дека Русите се колнеле во еден бог што е поставен пред Перун. Кое е името на тој безимен бог? Според Ипатиевскиот летопис од 11 век, името на тој бог е Сварог. Тој е татко на Сонцето-цар, Дажбог. Етимологијата на Свароговото име е утврдена и неговиот корен го наоѓаме во санскритскиот збор за небо - svarga. Буквално, Сварог значи `небесен`.

Сварог во христијанството

Иако во скриена и замаглена форма, остатоци од Свароговиот култ се задржани во денешен ден кај сите словенски народи. Обично се смета дека, барем во некоја мера, тој 'преживеал` во народното сфаќање за христијанскиот Господ Бог. Познато е дека кај Источните Словени, неговите функции се пренесени на Свети Кузмодемјан, кој претставува народен спој од имињата на христијанските светци Козма и Дамјан. Таму Свети Кузмодемјан се јавува и како заштитник на бракот. Понекогаш во песните се спомнува и под името Свети Кузма. Академик Борис Рибаков во својата книга "Јазичеството на древните Словени" дава интересни примери на делови од свадбените песни кај Источните Словени.

Особено се интригантни стиховите како:

1. Свети Кузма-баќушка, боже мој, боже мој;

   Пречиста Мајчице, заиграј ни на свадба!

2. Ти свети Боже, Кузмодемјан,

   дојди ни на свадба нам,
   со своите апостоли.

Занимливо е како во своите обредни песни, народот овој светец го ословувал и како бог. Тој е сопоставен и со Пречистата Мајчица (очигледно - Богородица), а израмнет е и со Исус Христос, така што тој, а не Исус, е повикан да дојде со своите апостоли. Тој е повикуван и да ја 'скове` (направи) свадбата, со што се потврдува и како покровител на ковачкиот занает и бракот. Видливи остатоци од култот кон неговиот син Сварожич останале и до денешен ден и тоа во прилично жива форма. Тоа, пред сѐ, се однесува на празнувањето на Божик и палењето големи коледарски огнови, ако се знае дека во источнословенските записи, Сварожич се јавува како и како бог на огнот. Воочлива е и паралелата Бог-Божиќ, Сварог-Сварожич, а се претставува дека и самото име на празникот Божик (Божиќ, Божич) има претхристијанско потекло. Драгоцени податоци имаме и од фолклорните материјали собрани во 19 век, меѓу другото и од Миладиновци. Во нивниот Зборник наоѓаме и божикни песни, во кои се говори за раѓањето на 'Бела Бога', што асоцира на Белобог, едно од имињата на богот на светлината и огнот.

Литература:

1. Vasiljev, Spasoje: "Slovenska mitologija"

2. Б. А. Рыбаков: "Язычество древних славян"

3. Б. А. Рыбаков: "Язычество древних Рус"

4. Zaroff, Roman: Organised pagan cult in Kievan Rus`. The invention of foreign elite or evolution of local tradition?