Капина
| Капина | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Научна класификација | |
| Царство: | Растенија |
| Оддел: | Скриеносеменици |
| Ред: | -{Rosales}- |
| Семејство: | -{Rosaceae}- |
| Потсемејство: | -{Rosoideae}- |
| Племе: | -{Rubeae}- |
| Род: | -{Rubus (малини и капини)}- L.[1] |
| Вид: | малина |
| Биномен назив | |
| -{Rubus idaeus}- Linneus | |
| Типски вид | |
| -{Rubus fruticosus}- L.[2] | |
| Синоними[1][3] | |
Капина е повеќегодишна листопадна полужбунаста билка, која има повеќегодишен коренов систем и едногодишни или двогодишни изданоци, и припаѓа на фамилијата рози (-{Rosaceae}-) на родот Rubus.[4]
Морфологија[уреди | уреди извор]
Кореновиот систем е многу разгранет, жилест и достигнува должина до 1 метар. Главниот коренов систем има капинови садници произведени од семе. Многу врсти на капини немаат главен корен. Тој е зимзелен (Rubus laciniatus) додека легнатата сорта има главен корен кој продира длабоко во земјата, ама не формира коренови стебла. Поради длабочината до која продира во земјата, кореновиот систем на капините се одликува по отпорноста на суша.
Жбуновите капини во зависност од сортата различно се развива. Може да се развиат на основа на следните одлики:
- висок (хималаја)
- средно висок (агава)
- низок (лукреција)
- собрани (агава, ериа)
- исправени (кумберланд)
- легнати (лукреција)
- глатки ластери (бојсен, лукреција)
Стеблото зависно од видот во текот на првите години достигнува должина помеѓу 2 и 4 метри. Во другата година стеблото носи род, а после тоа се суши. Во зависност од сортата стеблото може да биде од микроцрвена до темнозелена боја, како и со бројно тврдо бодликав жбун, ретки и понежни трнови и сорта со стебла без трње.
Листот е сложен и во зависност од типот и сортата се состои од 3, 5, 7 или 9 листови кои се во јајцест облик, од светлозелена до тамнозелена боја, додека дршките на листовите се воглавно трновити. Пупките се развиваат на жилите (подземни) и на едногодишни стебла. Цветните гранчиња се долги или кратки кои се развиваат во на двогодишите стебла. Цветот е хемофродитен (двополен) и средно крупен, кои има толчник, прашник и двоен цветен мотач. Цветовите се собрани на цветните гранчиња, кои не се развиваат едновремено. Плодот на капината претставува збир на затворената семка на чврста ложа и по бојата може да биде темна, мат црна или блескаво црна.
Капината како лек[уреди | уреди извор]
Капината крие многу корисни ефекти телото па експертите предвидуваат дека во иднина ова ќе биде едно од популарните овошја. Во медицински цели, од плодовите најчесто се прави вино кое е богато со витамини и минерали и е ефикасно кај анемијата бидејќи го зголемува нивото на железо во крвта. За да се види вистинскиот резултат од тоа, во текот на месецот треба да се пие дневно 1 дл вино, половина час пред јадење. Покрај крвта, капината го регулира крвниот притисок, циркулацијата, помага кај дигестивните проблеми, го зајакнува имунолошкиот систем и апетитот, го подобрува метаболизмот. Поради изобилството на железо, капината е многу важна во исхраната на бремените жени, доилки, деца, тинејџери и луѓето во климактериум.
Лисјата на капината се природен лек против дијареа, а од нив се прави чај кој помага кај крварење во стомакот и цревна инфламација како и хронична иритација на слепото црево. А лекарите ја преппорачуваат и кај парадентоза[5].
Освен плодот на капината, кој се користи за правење сокови, мармалд, вино, во колачи, и листот на капината може да се искористи за чај.
Младите фиданки и листовите на капината, заедно со фиданките на копривите, јагликата и шумските јагоди го прават познатиот пролетен чај, кој служи за прочистување на крвта. Смесата од листови на капина со мед и прополис отвора апетит и го лечи желудникот.
Ккао останатото темно овошје, како боровинките и грозјето, капините содржат биофлавоноиди, кои делуваат како силни антиоксиданси и го спречуваат создавањето на слободни радикали. Ја зголемуваат апсорбцијата на витамин Ц и помагаат за зачувување на колагенот.
Хранливи вредности на капината:
Благите, сочни капини се летен деликатес во северните региони со умерена клима. Како малините, растат на грмушки од фамилијата rosaceae. Растението потекнува од Европа, а денес се одгледува комерцијално од Северна Америка (особено САД), па сè до Сибир.
Ботанички, растението е повеќегодишна грмушка која припаѓа во фамилијата Rosaceae, од родот Rubus. Научното име на капината е Rubus fruticosus.
Во зависност од сортата, грмушката од капините може да се класифицира како исправена, полуисправена или ползечка. Исправениот вид грмушка има трња и се раширува преку ’ркулци од корењата (кои потоа испуштаат ластари) по грмушките, додека на ползечкиот вид грмушка му е потребен шпалир за да може да расте и испушта свежи ластари. Во текот на втората сезона на ластарите се појавуваат бели или розови цветови.
Технички, целата дудинка е збир од мали плодови кои се кружно. Секој ситен плод има мала сочна пупка обвиена околу една ситна семка. Капината тежи од 3 до 4 грама и содржи од 80 до 100 ситни плодови[6].
Капината како тема во уметноста[уреди | уреди извор]
- „Лисицата и капината“ - басна на старогрчкиот баснописец Езоп.[7]
- „Брала мома капини“ – македонска народна песна
Галерија[уреди | уреди извор]
Капини
Капини во село Брајчино
Капинки во село Љубојно
Капинки во Тиквешијата
Литература[уреди | уреди извор]
- Станиша А. Пауновић, др Петар Д. Мишић и др Асен С. Станчевић:„Јагодасто воће“, НОЛИТ - Београд, 1974.
- Проф. др Миладин Шошкић. Савремено воћарство..
- Мратинић Е. (1998). Купина.
- Технологија производње купине, Проф. др Радисав Благојевић и Мастер инг. Владимир Божић, Ниш 2012.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 „Rubus L.“. Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 5 октомври 2007. Архивирано од изворникот на 2009-08-28. Посетено на 27 јуни 2010.
- ↑ „Rubus L.“. TROPICOS. Missouri Botanical Garden. Посетено на 27 јуни 2010.
- ↑ Flora of North America, Rubus Linnaeus, 1753; Bramble
- ↑ Brouillet, L. (2015), „Rosaceae Jussieu (subfam. Rosoideae) tribe Rubeae Dumortier, Anal. Fam. Pl. 39. 1829“, Во L. Brouillet; K. Gandhi; C.L. Howard; H. Jeude; R.W. Kiger; J.B. Phipps; A.C. Pryor; H.H. Schmidt; J.L. Strother; J.L. Zarucchi (уред.), Flora of North America North of Mexico, Volume 9: Magnoliophyta: Picramniaceae to Rosaceae, New York, Oxford: Oxford University Press, стр. 27–28, ISBN 978-0-19-534029-7
- ↑ „Капината лек за анемија, крвен притисок и добар метаболизам | Zdravstvo24“. zdravstvo24.mk. Посетено на 2017-09-25.[мртва врска]
- ↑ „Капина - лек за крвта, храна за телото! - Среќа.мк“. srekja.mk. Архивирано од изворникот на 2017-12-29. Посетено на 2017-09-25.
- ↑ Езоп, Басне (по Доситеју Обрадовићу). Београд: Просвета, 1963, стр. 56.