Јуреи

Од Википедија — слободната енциклопедија
(Пренасочено од Јууреи)
Духот на Оокјо од Марујама Оокјо.

Јуреи [Yūrei (幽霊)] се фигури во јапонскиот фолклор аналогни на западниот модел на духови. Името се состои од два канџи, ју [幽 (yū)], што значи „слабо“ или „бледо“ и реи [霊 (rei)], што значи „душа“ или „дух“. Алтернативните имиња вклучуваат боореи [亡霊 (Bōrei)], што значи уништен или заминат дух, ширјоо [死霊 (Shiryō)] што значи мртов дух или повеќе опфатниот термин јоокаи [妖怪 (Yōkai)] или обаке [お化け (Obake)]. Како и нивните кинески и западни колеги, за нив се смета дека се духови на кои им е забранет мирен задгробен живот.

Јапонски задгробен живот[уреди | уреди извор]

Според традиционалните јапонски верувања, сите луѓе имаат дух или душа наречена реикон [霊 魂 (reikon)]. Кога некое лице умира, реикон го напушта телото и влегува во еден вид на чистилиште, каде што чека да се извршат правилните погребни и пост погребни обреди, за да може да се придружи на неговите предци.[1] Ако ова е направено правилно, се верува дека реикон ќе биде заштитник на живото семејство и годишно ќе се враќа во август за време на фестивалот Обон за да добие благодарници.[1]

Меѓутоа, ако лицето умре на ненадеен или насилен начин како што е убиство или самоубиство, ако не бидат извршени соодветни обреди или ако починатиот е под влијание на моќни емоции како што се желба за одмазда, љубов, љубомора, омраза или тага, се верува дека реикон се трансформира во јуреи, кој потоа може да го премости јазот назад кон физичкиот свет. Емоцијата или мислата не треба да бидат силни или водени. Дури и безопасни мисли можат да предизвикаат нарушување на смртта. Штом мислата влезе во умот на една личност која умира, нивните јуреи ќе се вратат за да ја завршат последната акција пред да се вратат во циклусот на реинкарнација.[1]

Јуреи тогаш постои на Земјата сè додека не почива во мир, или со изведување на ритуалите што воколу не биле направени, или решавање на емоционалниот конфликт што сè уште го врзува со физичкиот план. Ако ритуалите не се завршени или судирот остане нерешен, јуреи ќе продолжат да прогонуваат.[2]

Честопати, колку што е понизок социјалниот ранг на лицето кое умрело насилно или со кое се однесувало остро во текот на животот, толку помоќно би се вратило како јуреи. Ова е прикажано во судбината на Оиуа во приказната „Јоцуја Каидан“ или слуга Окику во „Банчоу Сарајашики“.

Изглед[уреди | уреди извор]

„Јууреи“ на Цукиока Јошитоши.

Кон крајот на XVII век, играта наречена „Хјакумоногатари Каиданкаи“ станала популарна,[2] и каидан (приказни за духови) сè повеќе станале предмет за театар, литература и други уметности.[3] Укијо-е уметникот Марујама Екио го создал првиот познат пример на сега веќе традиционалниот јуреи, во неговата слика „Духот на Ојуки“.[1] Зеншоу-ан во Токио ја сочинува најголемата единствена колекција на слики на јуреи што се прикажуваат само во август, традиционалниот месец на духовите.[4]

Денес, изгледот на јуреи е униформен, веднаш ја сигнализира духовната природа на фигурата и уверува дека е културно автентичен.

  • Бела облека: Јуреи обично се облечени во бело, што означува бело погребно кимоно што се користи во погребните ритуали во Едо периодот. Во Шинто, белата е боја на ритуална чистота, традиционално резервирана за свештениците и мртвите.[1] Ова кимоно може да биде катабира (обичен, бел, необличен кимоно) или кјокатабира (бела катабира испишана со будистички сутри). Тие понекогаш имаат хитаикакуши (осветлена „покривка на челото“), што е мало бело триаголно парче ткаенина врзано околу главата.[1]
  • Црна коса: Косата на јуреи е често долга, црна и разбушавена, за што некои веруваат дека е заштитен знак пренесен од театарот Кабуки, каде што се користат перики за сите глумци.[1] Ова е заблуда: Јапонските жени традиционално ја растеле косата долга и ја носеле фатена, а била оставена пуштена за време на погреби.
  • Рацете и стапалата: За рацете на јуреи се вели дека безживотно висат од зглобовите, кои се држат испружени со лактите во близина на телото. Тие обично немаат нозе и стапала, лебдат во воздухот. Овие одлики потекнуваат од отпечатоците од Едо периодот во Укијо-е цртежи и брзо биле копирани во кабуки.[1] Во кабуки, овој недостаток на нозе и стапала е често претставен со употреба на многу долго кимоно или дури и подигнување на глумецот во воздухот со низа јажиња и макари.[1]
  • Хитодама: Јуреи честопати се прикажани како придружувани од пар лебдечки пламени или измамна светлина (хитодама на јапонски) во морничави бои како сина, зелена или виолетова. Овие духовни пламени се посебни сегменти на духот, а не независни духови.[1]

Класификации[уреди | уреди извор]

Додека сите јапонски духови се нарекуваат јуреи, во таа категорија има неколку специфични видови на фантоми, класифицирани главно според начинот на кој умреле или нивната причина за враќање на Земјата:

  • Онрјоо: Одмаздољубиви духови кои се враќаат од чистилиштето за гревот кој им бил сторен за време на нивниот живот.[1]
  • Убуме: Дух на мајка која починала при породување или починала оставајќи зад себе мали деца. Овој јуреи се враќа да се грижи за своите деца, честопати носејќи им слатки.[1]
  • Горјоо : Одмаздољубиви духови на аристократската класа, особено оние кои биле маченици.[1]
  • Фунајууреи: Духови на оние што умреле на море. Овие духови понекогаш се прикажани како хуманоиди со жабрена покривка, слични на риби, а некои дури можат да имаат форма слична на онаа на сирена.[1]
  • Зашики-уараши: Духови на деца; најчесто се повеќе палави отколку опасни.[5]
  • Фујууреи: Овие духови не бараат да ја исполнат некоја точна цел, туку лутаат бесцелно наоколу. Во античко време, се сметало дека болеста на јапонскиот цар се јавила како резултат на овие духови кои лебдат во воздухот (летечки духови).[6]
  • Џибакуреи: Слични се на фујуреи, доста се ретки, овие духови не настојуваат да ја исполнат точната цел, наместо тоа, тие се врзани за одредено место или ситуација.[1] Познати примери за ова ја вклучуваат познатата приказна за Окику кај бунарот на замокот Химеџи и прогонувањата во филмот Џу-Он: Злопамтење.[1]
Гладни духови или Прета во бурманска култура.

Будистички духови[уреди | уреди извор]

Постојат два типа на духови специфични за будизмот, и двата се примери на неисполнета глад за земни работи, кои се однеле по смртта. Тие се различни од другите класификации на јуреи поради нивната религиозна природа:

Икирјоо[уреди | уреди извор]

Цртеж на познатиот уметник од Кјото, Марујама Окио.

Во јапонскиот фолклор, не само мртвите се во можност да го манифестираат својот реикон за прогонување. Живите суштества опседнати од извонредна љубомора или бес можат да го ослободат нивниот дух како икирјоо [ikiryō (生き霊)], жив дух кој може да ја донесе својата волја дури е сè уште жив.[1]

Најпознат пример за икирјоо е Рокујуо но Мијасундокоро, од романот „Приказната за Генџи“ . Љубовница на титуларот Генџи која длабоко се вљубила во него, дамата Рокујуо била амбициозна жена чија амбиција била поништена со смртта на нејзиниот сопруг. Љубомората што ја потиснала над Генџи полека ја преобразила во демон, а потоа се вообличила во икирјоо, откако открила дека сопругата на Генџи е бремена. Овој икирјоо ја поседувал сопругата на Генџи, што на крајот довело до нејзината смрт. Откако сфатила дека нејзината љубомора ја предизвикала оваа несреќа, таа се заклучила и стана монахиња до нејзината смрт, по што нејзиниот дух продолжил да го прогонува Генџи сè додека нејзината ќерка не извршила правилни духовни обреди.[8][9]

Прогонувања[уреди | уреди извор]

Јууреи, Бакемоно но е свиток, Универзитет Бригам Јанг.
Јууреи, Бакемоно но е свиток, Универзитет Бригам Јанг.

Јуреи често паѓаат под општ чадор-термин на обаке, кој потекнува од глаголот бакеру, што значи „да се промени“; на тој начин, јуреи подразбира обезличени абнормални суштества кои претрпеле некаква промена, од природното свет до натприродниот.

Сепак, јуреи се разликува од традиционалниот бакемоно поради неговата временска специфичност. Јуреи е едно од единствените суштества во јапонската митологија што има претпочитано време за прогонување (за време на часовите на волот; околу 2:00 часот наутро - 2:30 часот наутро, кога превезите помеѓу светот на мртвите и светот на живите се најтенки). За споредба, нормалното обаке може да прогонува во кое било време, честопати затемнувајќи или менувајќи ја својата околина доколку чувствува потреба.[10] Слично на тоа, јуреи се повеќе врзани со специфични локации на прогонување од просечниот бакемоно, кој може слободно да го прогонува било кое место, без да биде врзан за местото.[11]

Јанагита Кунио генерално го разликува јуреи од обаке со забелешка дека јуиреи има тенденција да има одредени цели за неговото прогонување, како што се одмазда или завршување на недовршена работа.[12] Додека недовршената работа за многу јуреи е склучена, некои јуреи, како што е Окику, остануваат на Земјата заради фактот што нивната работа не е можно да се заврши. Во случајот на Окику, оваа врзувачка работа е броење чинии со надеж дека ќе најде целосен сет, но последната чинија секогаш недостасува или е скршена, според различните прераскажувања на приказната. Ова значи дека овој дух никогаш нема да може да најде мир и затоа ќе остане џибакуреи.[1]

Познати прогонувања[уреди | уреди извор]

Некои познати локации за кои се вели дека ги прогонуваат јуреи се бунарот на замокот Химеџи, прогонуван од духот на Окику и Аокигахара, шумата на дното на планината Фуџи, што е популарна локација за самоубиство. Особено моќен онрјоо, познат како Оиуа, се вели дека може да и се одмазди на која било глумица што ја толкува неа како улога во театарска или филмска адаптација.

Според легендата, монахот Тендаи Риоген (лево) ги победил злите духови вообличувајќи се во застрашувачката форма на рогат јакша или они (десно). Офуда и омамори кои ја носеле оваа сличност, познати како Цуно Даиши (角大師 Роговиден голем господар), се достапни во некои будистички храмови.

Окику, Оиуа и Оцуја заедно го сочинуваат Сан-О-Јуреи [San O-Yūrei (三大幽霊) или трите големи Јуреи] на јапонската култура. Овие се јуреи чии приказни се пренесувале и прераскажувале низ вековите, и чии одлики заедно со нивните околности и судбини формирале голем дел од јапонската уметност и општество.[1]

Егзорцизам[уреди | уреди извор]

Најлесен начин да се протера јуреи е да му се помогне да ја исполни својата цел. Кога ќе ја снема причината за силната емоција која го врзува духот со Земјата, јуреи се задоволни и можат да продолжат понатаму. Вообичаено, ова е постигнато од страна на членовите на семејството, донесување одмазда врз убиецот на јуреи, или кога духот ја конзумира својата страст/љубов со својот наменет љубовник, или во случај да недостасуваат остатоците на јуреи, кога тие би биле пронајдени и би се дал соодветен погреб со сите обреди.

Емоциите на онрјоо се особено силни и најмалку е веројатно дека ќе бидат смирени со овие методи.

Повремено, биле ангажирани будистички свештеници и планински аскети да вршат услуги на оние чија невообичаена или несреќна смрт можела да резултира со нивно преминување во одмаздољубив дух, практика слична на егзорцизам. Понекогаш овие духови се обожувале со цел да ги смират нивните духови.

Како и многу чудовишта на јапонскиот фолклор, злонамерните јуреи се одбиваат од офуда [ofuda (御札)], свети списи кои ги содржат имињата на ками. Офуда генерално морале да се стават на челото на јуреи за да се избрка духот, иако тие можеле да бидат прикачени на влезовите на куќата, за да се спречи влегувањето на јуреи.

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 Davisson 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 Foster 2009.
  3. ↑ Balmain 2008.
  4. ↑ Zensho-an.
  5. ↑ Blacker 1963.
  6. ↑ да б
  7. ↑ Hearn 2006.
  8. ↑ Meyer 2014.
  9. ↑ Murasaki 2010.
  10. ↑ Foster 2014.
  11. ↑ Reider 2010.
  12. ↑ Yanagita 1970.

Белешки[уреди | уреди извор]

  • Balmain, Collette (2008). Introduction to Japanese Horror Film. Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-2475-1.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Blacker, Carmen (1963). „The Divine Boy in Japanese Buddhism“. Asian Folklore Studies. 22: 77–88. doi:10.2307/1177563. JSTOR 1177563.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Davisson, Zack (2014). Yūrei The Japanese Ghost. Chin Music Press. ISBN 978-09887693-4-2.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Davisson, Zack. „Yūrei Stories“. hyakumonogatari.com. Посетено на 20 December 2015.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Foster, Michael Dylan (2009). Pandemonium and Parade Japanese Demonology and the Culture of Yōkai. Berkeley: University of California Press. ISBN 9780520253629.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Foster, Michael Dylan (2014). The Book of Yōkai: Mysterious Creatures of Japanese Folklore. Shinonome Kijin. Oakland: University of California Press. ISBN 978-0-520-27102-9.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Hearn, Lafcadio (2006). Kwaidan. Dover Publications. ISBN 978-0-486-45094-0.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Iwasaka, Michiko; Toelken, Barre (1994). Ghosts And The Japanese: Cultural Experience in Japanese Death Legends. Utah: Utah State University Press. ISBN 978-0874211795.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Meyer, Matthew (2014). „Rokujō no Miyasundokoro“. yokai.com. Посетено на 16 May 2016.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Murasaki, Shikibu (2001). The Tale of Genji. Преведено од Royall Tyler. Penguin Books. ISBN 978-0-14-243714-8.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Reider, Noriko T. (2010). Japanese Demon Lore: Oni from Ancient Times to the Present. Utah State University Press. ISBN 978-0-87421-793-3.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Yanigata, Kunio (1970). 定本柳田國男集. Tokyo: Chikuma Shobō.CS1-одржување: ref=harv (link)
  • Zensho-an. „Yurei Goaisatsu“. Посетено на 16 May 2016.CS1-одржување: ref=harv (link)

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Народни приказни
Утамаро Јама-уба и Кинтароо.
Записи
Легендарни суштества
Фолклористи
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Јуреи&oldid=5126459“