Вавилонската библиотека

„Вавилонската библиотека“
	од Хорхе Луис Борхес
Изворен наслов	La biblioteca de Babel
Држава	Аргентина
Јазик	Шпански
Жанр(ови)	Фантастика
Издаден во	El Jardín de senderos que se bifurcan
Издавачка куќа	Едиторијал Сур
Датум на издавање	1941

„Вавилонската библиотека“ (шпански: La biblioteca de Babel) — расказ на аргентинскиот писател и библиотекар Хорхе Луис Борхес (1899-1986), во кој универзумот е замислен во облик на огромна библиотека, која ги содржи сите можни книги со 410 страници, во одреден формат, користејќи букви од строго дефинирано множество на знаци.

Расказот првично бил објавен во Шпанија во 1941 година, како дел од збирката раскази на Борхес „Градината со патеки кои се раздвојуваат“ (шпански: El Jardín de senderos que se bifurcan). Книгата била вклучена во целост во високотиражната книга „Мечти“, од 1944 година.

Опис на делото[уреди | уреди извор]

Борхесовиот раскажувач опишува како Универзумот се состои од огромен број соседни шестаголни соби, од кои секоја содржи четири ѕида со полици за книги. Иако редоследот и содржината на книгите е случаен и изгледа сосема бесмислено, жителите веруваат дека книгите ги содржат сите можни комбинации на 25-те основни јазични знаци (22 букви, точка, запирка и празно место). Иако огромното мнозинство книги во овој универзум се целосно бесмислени, библиотеката мора да ја содржи и секоја смислена книга некогаш напишана, или книга што еден ден може ќе биде напишана, и секоја можна пермутација или многу малку изменета верзија на секоја од овие книги. Раскажувачот забележува дека библиотеката треба да содржи многу корисни информации, вклучувајќи предвидувања за иднината, биографии на секој човек и преводи на секоја книга на секој јазик. Исто така, за многу книги кои изгледаат бесмислени, може да се развие јазик на кој текстот ќе биде читлив и тие би имале огромна количина разновидна содржина на тој јазик.

Од друга страна, поради огромната количина на информации, сите книги се целосно бескорисни за читателот, што го води библиотекарот во состојба на самоубиствен очај. Ова ги прави некои библиотекари суеверни, а одредени групи стануваат „Чистачи“, кои произволно уништуваат книги, кои ги сметаат за неразумни, додека талкаат по библиотеката во потрага по „Црвениот шестаголник“ и неговите семоќни, илустрирани, магични книги со намален формат. Други сметаат дека бидејќи сите книги постојат во библиотеката, некаде во една од книгите треба да има резиме на сите други книги; некои дури веруваат дека постои месија, познат како „Човекот од книгата“, кој прочитал книга што ја содржи содржината на библиотеката, и тие патуваат низ библиотеката, барајќи го месијата.

Мотиви[уреди | уреди извор]

Овој расказ ја повторува темата на есејот на Борхес од 1939 година, „Целосна библиотека“ (шпански: La biblioteca total), во која се повторува темата на Курд Ласвиц од неговиот расказ од 1901 година. „Универзална библиотека“ (германски: Die Universalbibliothek).

Многу од Борхесовите карактеристичните мотиви на Борхес се наоѓаат во расказот, вклучувајќи бесконечност, стварност, кабализам и лавиринти. Концептот на библиотека често се споредува со Бореловата теорема за бесконечен мајмун. Мајмуните и дактилографите не се спомнати во „Вавилонската библиотека“, иако Борхес ја црта оваа аналогија во „Целосната библиотека“: „[И] половина дузина мајмуни со машини за пишување, за неколку вечности, би ги напишале сите дела во Британскиот музеј“. Во овој расказ најблиската аналогија е: „Една богохулна секта предложила да се стави крај на потрагите и сите да престанат да мешаат букви и симболи за некако да ги утврдат, со великодушната наклонетост на случајноста, гореспоменатите канонски книги“.

Борхес говори за слична идеја во книга од 1975 година. „Книгата на песокот“, во која има бескрајна книга (или книга со непознат број страници), која е малку поинаква од бескрајната библиотека. Покрај тоа, Книгата на песокот е напишана со непознато писмо и нејзината содржина не е сигурно дека е случајна.

Уште една слична идеја доаѓа од италијанскиот математичар Бонавентура Кавалиери, кој тврди дека секое цврсто тело може да се претстави со користење на бесконечен број рамнини.

Концептот на библиотека е исто така отворено аналоген на гледањето на универзумот како сфера, чиј центар е насекаде, а обемот никаде. Математичарот и филозоф Блез Паскал ја користел оваа метафора, а во претходниот есеј Борхес забележал дека ракописот на Паскал ја нарекува оваа сфера или „застрашувачка“.

Во секој случај, библиотека што ги содржи сите можни книги, распоредени по случаен избор, може да биде и библиотека без книги, бидејќи секоја корисна информација би била длабоко закопана и невозможна да се разликува од сите нејзини можни облици и лажни информации. Отворањето на случајна страница од случајна книга во библиотеката е симулирано на некои веб-локации кои создаваат страници полни со случајни букви.^[1]

Цитатот на почетокот на расказот е од книгата Анатомија на меланхолијата од Роберт Бартон, кој ја напишал книгата во 1621 година.

Филозофски мотиви[уреди | уреди извор]

Постојат бројни филозофски мотиви за идејата за конечна библиотека која ги содржи сите можни книги. Секоја книга во библиотеката е „разбирлива“ ако се дешифрира правилно, едноставно затоа што може да се декодира од која било друга книга во библиотеката, користејќи ја третата книга како еднократен клуч. Тука е проникната и филозофската идеја на Имануел Кант, дека нашиот ум придонесува за изградбата на стварноста; така што правилата на стварноста (како што ја знаеме) се суштински за умот. Значи, ако ги препознаеме овие правила, можеме подобро да ја разбереме „стварноста“. Може да се тврди дека овие правила се содржани во задната шестаголна просторија, што е клучот за декодирање на другите. Библиотеката станува искушение, дури и опсесија, бидејќи ги содржи оние скапоцени камења на просветлување, кои ги закопува во измама. На психолошко ниво, бесконечното складиште на информации е пречка, бидејќи мами да се напише своја книга (т.е. да се живее својот живот). Што било што би напишале, се разбира, веќе постои. Текстот веќе постоел теоретски, но авторот го наоѓа со сопствена имагинација.^[2] Друга импликација е аргументот против одредени докази за постоењето на Бог, најмногу против доказите на Дејвид Хјум, кој користи мисловен опит во кој замислува слична библиотека создадена не од човечкиот ум, туку од самата природа.^[3]

Јазична стварност[уреди | уреди извор]

Во главните теории за синтаксата на природниот јазик, секоја добро формирана низа знаци може да се користи за создавање нова низа знаци, поради рекурзија.^[4] Ако овој процес може да продолжи без крај, така што има бесконечно долги низи со знаци, бројот на уникатни низи со знаци од кој било јазик е преброиво бесконечен. Меѓутоа, ако некоја низа знаци во Вавилонската библиотека мора да биде со конечна должина, тогаш библиотеката ќе содржи ограничен број на уникатни низи знаци и затоа не може да ги содржи сите можни изговори на знаците, и покрај тврдењата на раскажувачот.

Квинова редукција[уреди | уреди извор]

В. Ф. О. Квин во краток есеј, го забележал интересниот факт дека Вавилонската библиотека е конечна (т.е. теоретски во одреден момент од историјата ќе стигнеме до точката каде што сè е напишано) и дека библиотеката може да се изгради како целина со едноставно ставање точка на едно парче хартија и линија на друго. Овие трудови потоа може да се мешаат по случаен избор, создавајќи текст во Морзеова шифра или еквивалентен бинарен код; што би можел да го прочита некој што ги движи хартиите напред-назад. Ова покажува дека библиотеката всушност може да се стави под контрола и дека секој со пенкало и хартија може да ја создаде за неколку секунди.^[5]

Вредноста на мисловниот опит[уреди | уреди извор]

Библиотеката содржи приближмп $25^{1,312,000}\approx 1.956\times 10^{1,834,097}$ книги.^[6] Само еден „автентичен“ примерок, заедно со сите варијанти кои содржат само неколку печатни грешки, би заземала толку простор што би можел да го пополни видливиот дел од просторот.

Автентичен примерок: $1$
Варијанти со една грешка: $24\times 1.312.000$ = 31.488.000
Варијанти со точно две грешки: $24^{2}{\tbinom {1.312.000}{2}}$ = 495.746.694.144.000
Варијанти со точно три грешки: $24^{3}{\tbinom {1.312.000}{3}}$ = 5,203,349,369,788,317,696,000
Варијанти со точно четири грешки: $24^{4}{\tbinom {1.312.000}{4}}$ = 40,960,672,578,684,980,713,193,472,000

Најголемите библиотеки содржат неколку десетици милиони единици (книги, списанија итн.).

Во својата книга „Вон контрола“, Кевин Кели посветува поглавје на концептот што го вовел Борхес. Меѓу другото, тој предлага дека библиотекарите биле во голема заблуда за природата на некои „бесмислени“ книги. Некои од нив се секако копии на други книги, некои се напишани со заменски код, други фонетски, некои на измислени јазици итн. Кели укажува на претпоставката дека секоја книга во библиотеката е читлива, доколку се дешифрира правилно. Ова наликува на филозофската идеја на Имануел Кант дека со дефинирање на правилата на универзумот, ние ги создаваме правилата на универзумот. Бидејќи библиотекарите претпоставуваа дека бесмислените книги се токму тоа, тие можеби фрлиле повеќе копии од од Упатства според темноцрвениот шестаголник од местото каде што стоите, само затоа што биле испишани со код. Дополнително, бидејќи, по дефиниција, постојат сите можни книги, постои и книга на лаги и неточности. За секој примерок од библиотечниот кодекс, ќе има многу копии на лажни кодекси, тврдејќи дека некои лажни книги се вистинити, а некои вистинити се лажни. Накратко, секоја просторија во библиотеката може да биде темноцрвен шестоаголник.

Кели потоа тргнува на умно патување низ библиотеката, сфаќајќи дека книгата со наслов „Кевин Кели: Вон контрола “ лежи некаде скриена во неа. Тој примерок од книгата би бил подобар од оној што тој моментално го пишува. Потоа следува пресврт, кога ќе сфати дека повеќе време би потрошил барајќи таква книга отколку самиот да ја пишува. Тој се навраќа на филозофското испитување на библиотеката, истакнувајќи дека меѓу бесмислиците на библиотеката има и дела надвор од човечката способност за пишување, едноставно врз основа на дефиницијата дека таа ги содржи сите можни книги, вклучително и такви дела. Библиотеката не може да биде оштетена со уништување на која било од нејзините книги, бидејќи иако секоја книга е единствена, има многу книги кои се разликуваат само за една буква. Библиотеката е искушение, бидејќи нуди такви скапоцени камења на просветлување и потоа ги закопува во измама. Тој заклучува велејќи дека секој текст, вклучително и неговиот, може да се смета како извлечен од Библиотеката со чинот на авторот да го дефинира пребарувањето буква по буква, додека не се стигне текст до кој е доволно близок до оној што тој имал намера да го напише. Теоретски, текстот веќе постоел, но морал да се пронајде со чин на имагинација на авторот.

Влијание на подоцнежните писатели[уреди | уреди извор]

Постмодерниот роман на Умберто Еко, Името на розата (од 1980 г.) содржи лавиринтска библиотека, со која управува слепиот монах Хорхе од Бургос.
Во „Вавилонската мрежа“ (англиски: The Net of Babel), објавена во 1995 година, Дејвид Лангфорд замислува компјутеризирана библиотека, која е лесно достапна. Ова им помага на библиотекарите да бараат специфичен текст, а во исто време ја нагласуваат залудноста на таквите пребарувања, бидејќи може да најдат сè, но ништо смислено. Во продолжение се оди понатаму со многу Борхесови теми, нагласувајќи ја во исто време разликата помеѓу податоците (англиски: data) и информации (англиски: information), го сатиризира и интернетот.
„Теоријата на ништо“ на Расел Стандиш ^[7] го користи концептот на Бабелската библиотека за да илустрира како крајниот ансамбл, кој ги содржи сите можни описи, на крајот би содржел нула информации и на тој начин би бил наједноставното можно објаснување за постоењето на универзумот. Така, оваа теорија ја подразбира стварноста на сите универзуми.
Мајкл Енде ја користи идејата за Шестаголниот универзум на книги во храмот со илјада врати од книгата „Бескрајната приказна“, каде што храмот ги содржи сите можни особини на вратите во замислената стварност. Подоцнежните поглавја од истата книга ја содржат теоремата за бесконечниот мајмун.
Тери Прачет го користи концептот на бесконечна библиотека во неговата серија книги Дисксвет. Мудриот библиотекар е човечки волшебник претворен во орангутан.
Незамисливата математика на Бабеловата библиотека на Борхес (работа од 2008 година) го проучува расказот од гледна точка на математиката. Автор по име Вилијам Блох ја анализира хипотетичката библиотека на Борхес користејќи идеи од топологијата, теоријата на информации и геометријата.^[8]
Мило Манара, во хумористичен расказ наречен Фон (жаргон за телефон), го воведува расказот за астронаут и неговиот пријател вонземјанин заглавени на планетата по име Борхес Пророкот. Планетата е преплавена со книги кои ја содржат секоја можна пермутација на буквите.
Стивен Л. Пек напишал роман наречен Краток престој во пеколот (2012) година) во која главниот лик мора да најде книга што ја содржи неговата животна приказна, која е еден вид постхумна реплика на Борхесовата Вавилонска библиотека.
Сценаристите за филмот Интерстелар, Џонатан Нолан и Кристофер Нолан, имаат протагонистот Купер, кој го игра Метју Меконахи, да биде заробен во свет идентичен на оној опишан во Вавилонската библиотека на Борхес. Универзумот на Купер се состои од огромен број на соседни шестаголни соби или библиотеки, од кои секоја ги содржи основните средства за човековото постоење. Иако редоследот и содржината на книгите се случајни и навидум целосно бесмислени, Купер е во состојба, со поместување на книгите, да влијае на „стварниот“ свет и како таков е аналоген на „Човекот од книгата“, месијата споменат во Вавилонската библиотека.^[9] ^[10] ^[11]
Џонатан Василиј ја создаде Вавилонската библиотека во дигитален формат, на неговата веб-страница http://libraryofbabel.info, каде Библиотеката е приспособена на англиски јазик. Алгоритмот што тој го смислил генерира „книги“ со повторување низ секоја пермутација од 26-те букви, белина, запирка и точка. Секоја книга е означена со координати, што одговара на нејзиното место во шестаголната библиотека (определено со името на шестаголникот, бројот на ѕидот, бројот на полицата и името на книгата) така што секоја книга може да се најде на истото место секогаш. Авторот тврди дека страницата ги содржи „сите можни страници од 3200 знаци, што е приближно 10 ⁴⁶⁷⁷ книги“.^[12]

Наводи[уреди | уреди извор]

↑ Посетите страницу https://libraryofbabel.info/
↑ Кели, Кевин (1994), Изван контроле: Нова биологија машина, социјалних система и света економије, ISBN 978-0-201-48340-6
↑ Хјум, Дејвид (1779), Дијалози о Природној религији, трећи део
↑ Ноам, Чомски (1969) [1965]. Аспекти теорије синтаксе. Кембриџ: МИТ Штампа. ISBN 9780262030113. OCLC 12964950.
↑ В.Ф.О. Квин. „Универзална Библиотека“. Посетено на 24. децембар 2017.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)
↑ Из трећег параграфа приче: „Свака књига има четири стотине десет страница; свака страница, четрдесет редова; сваки ред, осамдесет слова црне боје.” То би значило 410×40×80=1.312.000 знакова у једној књизи. Пети параграф помиње „број ортографских симбола је двадесет и пет”, што укључује размаке и интерпункцију. Свака позиција може заузимати неки од 25 знакова, а такође и другу и трећу... одн. 25×25×25×.... и тако 1.312.000 пута. Генерализовано: број знакова се степенује бројем позиција у књизи.
↑ „Теорија ничега“. Hpcoders.com.au. 2011-05-29. Посетено на 2017-12-24.
↑ Блох, Вилијам (2008). Незамислива математика Борхесове Вавилонске библиотеке. Штампа оксфордског Универзитета.
↑ „Рецензија: Међузвездани“.
↑ „Радња филма „Међузвездани" није мотивисана религијом (такође у потпуности је мотивисана религијом)“.
↑ „Наука у филму „Међузвездани"“.
↑ „Веб-сајт Вавилонската Библиотека: О нама“.

[1] Посетите страницу https://libraryofbabel.info/

[2] Кели, Кевин (1994), Изван контроле: Нова биологија машина, социјалних система и света економије, ISBN 978-0-201-48340-6

[3] Хјум, Дејвид (1779), Дијалози о Природној религији, трећи део

[4] Ноам, Чомски (1969) [1965]. Аспекти теорије синтаксе. Кембриџ: МИТ Штампа. ISBN 9780262030113. OCLC 12964950.

[5] В.Ф.О. Квин. „Универзална Библиотека“. Посетено на 24. децембар 2017.. Проверете ги датумските вредности во: |accessdate= (help)

[6] Из трећег параграфа приче: „Свака књига има четири стотине десет страница; свака страница, четрдесет редова; сваки ред, осамдесет слова црне боје.” То би значило 410×40×80=1.312.000 знакова у једној књизи. Пети параграф помиње „број ортографских симбола је двадесет и пет”, што укључује размаке и интерпункцију. Свака позиција може заузимати неки од 25 знакова, а такође и другу и трећу... одн. 25×25×25×.... и тако 1.312.000 пута. Генерализовано: број знакова се степенује бројем позиција у књизи.

[7] „Теорија ничега“. Hpcoders.com.au. 2011-05-29. Посетено на 2017-12-24.

[8] Блох, Вилијам (2008). Незамислива математика Борхесове Вавилонске библиотеке. Штампа оксфордског Универзитета.

[9] „Рецензија: Међузвездани“.

[10] „Радња филма „Међузвездани" није мотивисана религијом (такође у потпуности је мотивисана религијом)“.

[11] „Наука у филму „Међузвездани"“.

[12] „Веб-сајт Вавилонската Библиотека: О нама“.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]