Станислав Jaнковски

Од Википедија — слободната енциклопедија
Станислав Jaнковски
Патрола на водот „Агатон“ на пат од Вола кон Центар на градот во првите денови од август 1944 година. На чело на водот бил Станислав Јанковски
Станислав Јанковски (втор од лево) во студиото за урбанистичко планирање „Śródmieście“ (центар на градот) на Канцеларијата за реконструкција на главниот град
Споменик на Станислав Јанковски на плоштадот именуван по него во Варшава

Станислав Михаил Јанковски познат како „Агатон“ (роден на 29 септември 1911 година во Варшава, каде и починал на 5 март 2002 година ) — полски архитект и урбанистички планер, артилериски капетан на полската армија, падобранец, разузнавач на домашната армија и полските вооружени сили на Западот, учесник во Септемвриската кампанија, Варшавското востание, личен аѓутант на ген. Тадеуш Бор-Коморовски.

Животопис[уреди | уреди извор]

Станислав бил син на Чеслав. Семејството Јанковски живеело на првиот кат од станбениот анекс на ул. Мокотовска 39 во Варшава.[1]

Дипломирал на приватното средно училиште на Мазовската Школа на ул. Клонова 16.[2] Во 1929 година започнал со студии, прво на Универзитетот во Варшава, а потоа на Архитектонскиот факултет на Машинско-технолошкиот универзитет во Варшава. Таму, по дипломирањето во1938 год. започнал да работи како асистент. Неговата работа била прекината со избувнувањето на Втората светска војна.[1] Кога ги започнал студиите, се приклучил на Академската корпорација Сарматија (во 1992 година учествувал во процесот на нејзино реактивирање).

По стапувањето во брак со сопругата, живееле на ул. Тополова 8 (моментално ал. на Независноста 216).[1]

За време на одбранбената борба од 1939 година, како втор поручник, бил испратен во резервниот центар за лесна артилерија бр. 3 во Вилнус. Откако СССР ја нападнала Полска, тој ја преминал границата и бил интерниран во Литванија. Заедно со група пријатели, избегал од логорот и заминал за Паланга и преку Летонија, Естонија стигнал до Шведска, а од таму преку Данска, Холандија и Белгија до Франција. Таму се приклучил на полските вооружени сили. По падот на Франција во јуни 1940 година, тој бил евакуиран на британски брод во Велика Британија [3] . Неговата единица била стационирана во Сент Ендрјус, Шкотска.[4]

Во април 1940 година, Германците ги уапсиле неговиот татко и брат Анджеј во Варшава, а потоа ги застрелале во Палмири.[3] Во август 1941 година, ги уапсиле и неговата сопруга и нејзината мајка.[3]

Тивки-невидливи (падобранска единица)[уреди | уреди извор]

Во 1941 година бил испратен на Курс за усовршување на Воената Администрација во Лондон, кое всушност било кодното име на Школата на офицери за разузнавање.[5]

Ноќта меѓу 3 март и 4 март 1942 година, за време на воздушна операција, „Колар“ бил спуштен со падобран до приемната единица — Поле во близина на градот Лосино во близина на Вишков.[6]

По враќањето во Варшава, тој го организирал и го презел управувањето со Одделот за легализација и технологија во Одделот II на штабот на домашната армија . Главната задача на одделението била „легализација“, т.е. снабдување на други разузнавачки единици со лажни документи.[7] Во периодот 1943–1944 година, сите работилници на Факултетот произвувале околу 1000 документи месечно [8]

Варшавското востание[уреди | уреди извор]

По избувнувањето на Варшавското востание во 1944 година, тој станал командант на водот „Агатон“ во баталјонот „Тупаница“ [9] . Својата воена рута ја започнал во Вола, со опркужување на евангелско-аугсбуршките гробишта на ул. Млинарска [9] . По неколку дена, неговата единица отишла низ урнатините на гетото до Стариот град [8] . Ноќта меѓу 13 и 14 август, заедно со патролата, се упатил од Стариот град до Жолиборц со наредба на пол. Миеќислав Ниедзиелски, а следната ноќ со единиците на групата Кампинос во Кампиновската шума . Се вратил во Жолиборц и заедно со војниците, меѓу кои и од групата „Кампинос“ учествувал во неуспешен напад на железничката станица во Гдањск ноќта меѓу 21 и 22 август . Од 8 септември 1944 година служел во заштитната единица на Штабот на домашната армија. За време на востанието седум пати минувал низ каналите [10] .

Во последните денови од востанието бил унапреден со чин капетан [11] . По падот на востанието, тој бил заробен и, како затвореник на германскиот Офлаг, станал аѓутант на генералот. Тадеуш Бор-Коморовски. Бил и затвореник, меѓудругото и во offlag 73 Langwasser во близина на Нирнберг и offlag IV C Colditz [12] .

По војната[уреди | уреди извор]

На 11 мај 1945 година пристигнал во Лондон. На 28 мај 1945 година бил назначен за личен аѓутант на врховниот командант во Канцеларијата на врховниот командант[13] [14] . Сакајќи да биде што е можно покорисен во обновата на Варшава, во која сакал и лично да учествува, се пријавил на едногодишни урбанистички студии на Универзитетот во Ливерпул, каде што и стекнал диплома за граѓански дизајн во јули 1946 година [15] . Во април 1946 година, тој го запознал својот пријател Станислав Џиевулски во Лондон, кој заедно со неколку урбанисти од Варшава учествувале на конференција во Хестингс [16][14]. По таа средба, напишал писмо до Канцеларијата за реконструкција на главниот град (КРГГ) со прашање за можностите за вработување и добил позитивен одговор [16][14] .

Се вратил во Полска на 8 септември 1946 година по морски пат преку Гдањск [16][14] . На 15 септември истата година се пријавил на работа во КРГГ. Бил вработен во Студиото за урбанистичко планирање во Варшава, подоцна трансформирано во Канцеларија за развојно планирање во Варшава. Во овој период бил коавтор на, меѓу другото, трасата Исток-Запад и Станбена населба Маршалковска, како и последователни студии на планот за перспективен развој за Варшава и општинскиот комплекс Варшава .

18 години живеел со своето семејство во станбена населба со фински куќи во Јаздов [8] .

Во периодот 1960-1961 година бил во Ирак . Заедно со тим полски урбанисти, тој развил развојни планови за градови како Мосул, Карбала и Басра .

Во 1964-1965 година, бил шеф на полскиот тим кој создавал планови за обнова на градот Скопје во Југославија (денес главен град на Северна Македонија ), уништен од земјотресот во 1963 година, за што бил награден со сребрен медал на градот Скопје.

Во 1971-1972 година, бил дел од полската група која правела план за реконструкција на градот Чимботе во Перу, исто така уништен од земјотрес. Во годините 1975–1977 бил експерт на Меѓународниот Црвен крст во Женева за изградба на станбени куќи за жртвите од бомбашките напади во Северен Виетнам .

Тој е коавтор на проектот на Меморијалниот пат на еврејското мачеништво и борба во Варшава [17] . Се појавува и во документарниот филм со наслов "Cichociemni" Тивки-невидливи (падобранска единица) од 1989 година [18] .

Три пати бил наградуван со Државна уметничка награда. Во 1995 година ја добива титулата почесен граѓанин на Варшава [19] . ЈПодоцна ја добил и титулата почесен член на Друштвото на полски градски планери [20] .

Погребан на евангелските гробишта Аугсбург во Варшава (Алеја Д, бр. 57) [21] .

  • Сребрен крст од редот на Виртути Милитари (1944) [22]
  • Крст на храброста (двапати) (1944, 1946) [22]
  • Армиски медал (1948) [22]
  • Витезен крст од редот на Polonia Restituta (1949)
  • Златна значка на „Реконструкција на Варшава“ (1950) [22]
  • Орден на „Знаме на трудот“, втор степен (1952) [23]
  • Сребрен медал на Град Скопје за проектот за обнова на градот (1964) [22]
  • Домашен армиски крст (1968) [22]
  • Златна значка „За заслуги за Варшава“ (1970) [22]
  • SARP Сребрена значка (1972) [22]
  • Значка на истакнат работник во Теренско управување и заштита на животната средина (1974) [22]
  • Златна значка за заслуги за војводството Катовице (1975) [22]
  • Златна значка SARP (1977) [22]
  • Командантски крст од редот на Polonia Restituta (1979) [22]
  • Златна значка на честа на TUP (1986) [22]
  • Значка на заслужен културен активист (1986) [22]
  • Златна значка на честа на Друштвото на пријатели на Варшава (1988) [22]
  • Командантскиот крст со ѕвезда од редот на Polonia Restituta (1994)

Спомен[уреди | уреди извор]

  • Од 2009 година, тој е патрон на плоштадот сместен помеѓу улиците Броварна, Карова, Добра и Геста во варшавскиот кварт Повишле .
  • Во 2020 година, негов споменик бил откриен на аголот на улиците Броварна и Карова [24] .

Семејство[уреди | уреди извор]

Син на Станислав Јанковски бил Михал Јанковски, математичар, информатичар и активист на демократската опозиција во Полската Народна Република [25] .

Објавување[уреди | уреди извор]

  • Адолф Циборовски, Станислав Јанковски, Обновена Варшава, Wydawnictwo „Полонија“, Варшава 1962 година,
  • Станислав Јанковски, Со лажна лична карта во вистинска Варшава, Варшава 1980 година.

Библиографија[уреди | уреди извор]

  • „Organizacja i obsada Gabinetu NW 1939–1944, sygn. A.XII.1/47“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2017-02-16. Посетено на 2023-10-30.
  • Starówka 1944, Warszawa: MON, 1983, ISBN 83-11-06881-X, OCLC 69498128 Занемарен непознатиот параметар |inventor= (help)
  • 80-lecie Korporacji Akademickiej Sarmatia, Koło Filistrów K! Sarmatia, Warszawa 1988 r.

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Budrewicz, Olgierd (1985). Warszawskie małe ojczyzny. Warszawa: Iskry. стр. 29. ISBN 83-207-0768-4.
  2. ↑ Jankowski, Stanisław (1984). Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. стр. 269. ISBN 83-06-00140-0.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Budrewicz, Olgierd (1985). Warszawskie małe ojczyzny. Warszawa: Iskry. стр. 30. ISBN 83-207-0768-4.
  4. ↑ Jankowski, Stanisław (1984). Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. стр. 146. ISBN 83-06-00140-0.
  5. ↑ Jankowski, Stanisław (1984). Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. стр. 177. ISBN 83-06-00140-0.
  6. ↑ Jankowski, Stanisław (1984). Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. стр. 213, 284. ISBN 83-06-00140-0.
  7. ↑ Jankowski, Stanisław (1985). Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. стр. 46. ISBN 83-06-00140-0.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Budrewicz, Olgierd (1985). Warszawskie małe ojczyzny. Warszawa: Iskry. стр. 32. ISBN 83-207-0768-4.
  9. ↑ 9,0 9,1 Jankowski, Stanisław (1985). Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. стр. 218. ISBN 83-06-00140-0.
  10. ↑ Jankowski, Stanisław (1985). Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. стр. 320. ISBN 83-06-00140-0.
  11. ↑ Jankowski, Stanisław (1985). Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. стр. 338. ISBN 83-06-00140-0.
  12. ↑ Jankowski, Stanisław (1985). Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. стр. 352, 364. ISBN 83-06-00140-0.
  13. ↑ Gabinet NW 1944.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Grzegorz Piątek - Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944-1949. Warszawa, 2020, Grupa Wydawnicza Foksal, s. 333, język polski, ISBN 978-83-280-3725-0
  15. ↑ Jankowski, Stanisław (1985). Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. стр. 372–373. ISBN 83-06-00140-0.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Jankowski, Stanisław (1985). Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Tom 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. стр. 373. ISBN 83-06-00140-0.
  17. ↑ Grzesiuk-Olszewska, Irena (2003). Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton. стр. 164. ISBN 83-88973-59-2.
  18. ↑ „Cichociemni“.
  19. ↑ „Lista Honorowych Obywateli m.st. Warszawy“ (PDF). стр. 3.
  20. ↑ 90 lat. Towarzystwo Urbanistów Polskich. Wydawnictwo jubileuszowe. Warszawa: TUP. 2013.
  21. ↑ Jankowski Stanisław – Poczet 21 WDH, Архивирано од изворникот на 2020-10-18, Посетено на 2023-10-30
  22. ↑ 22,00 22,01 22,02 22,03 22,04 22,05 22,06 22,07 22,08 22,09 22,10 22,11 22,12 22,13 22,14 Nagrody i odznaczenia « Stanisław Jankowski „Agaton”
  23. ↑ 22 lipca 1952 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie budownictwa” M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1057.
  24. ↑ „Pomnik „Agatona" odsłonięty“. 2 sierpnia 2020. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  25. ↑ „Zmarł darczyńca Archiwum Akt Nowych“ (полски).

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Станислав_Jaнковски&oldid=5128749“