Закони (дијалог)
 |
| Дел од серијата посветена на: |
| Дијалозите на Платон |
|---|
| Прва тетралогија |
| Втора тетралогија |
| Трета тетралогија |
| Четврта тетралогија |
| Петта тетралогија |
| Шеста тетралогија |
| Седма тетралогија |
| Осма тетралогија |
| Деветта тетралогија |
|
| Додатоци (Прилози) |
Закони (грчки: Νόμοι, Nómoi; латински : De Legibus [1]) - последниот и најдолгиот дијалог на Платон. Разговорот прикажан во дванаесетте книги на делото започнува со прашањето кому му е дадена заслугата за воспоставување на цивилизациските закони. Размислувањата за етиката на власта и правото ја етаблираа книгава како класика на политичката филозофија заедно со неговата почитана Држава.
Научниците генерално се согласуваат дека Платон го напишал овој дијалог како постар човек, откако не успеал во неговите напори да го води владеењето на тиранинот Дионисиј I од Сиракуза, наместо да биде фрлен во затвор. На овие настани се алудира во Седмото писмо. Текстот е забележлив како единствениот неоспорен дијалог на Платон во кој не е претставен Сократ.
Резиме[уреди | уреди извор]
Поставка[уреди | уреди извор]
За разлика од повеќето дијалози на Платон, Сократ не се појавува во Законите: дијалогот се одвива на островот Крит, а Сократ се појавува надвор од Атина во делата на Платон само двапати, во Федрос, каде што е веднаш надвор од ѕидините на градот, и во Државата, каде што се спушта до пристаништето Пиреја пет милји надвор од Атина. Разговорот наместо тоа го води атински Странец (грчки: ξένος ) и уште двајца старци, обичниот Спартанец Мегилос и Клеинија од Крит, од Кносос.
Атинскиот Странец, кој личи на Сократ, но чие име никогаш не се споменува, им се придружува на другите двајца на нивниот верски аџилак од Кносос до пештерата на Зевс. Целиот дијалог се одвива за време на ова патување, кое го подражава дејството на Минос: Критјаните велат дека ги направиле своите древни закони, Минос одел по овој пат на секои девет години за да добие напатствија од Зевс за законодавство. Исто така, се вели дека е најдолгиот ден во годината, што овозможува густо набиени дванаесет поглавја.
До крајот на третата книга Клејниј објавува дека всушност му е доделена одговорноста да ги створи законите за нова критска колонија и дека би сакал помош од атинскиот странец. Остатокот од дијалогот продолжува со тројцата старци, одејќи кон пештерата и правејќи закони за овој нов град кој се нарекува градот на Магнетите (или Магнезија).[2] [3]
Теми[уреди | уреди извор]
Прашањето поставено на почетокот не е „Што е право? како што би се очекувало. Тоа е прашањето на платонскиот дијалог Минос. Дијалогот попрво произлегува од прашањето „кој е тој што ја добива заслугата за творењето закони“.
Прашањата на Законите се доста бројни, ги вклучуваат:
- Божествено откровение, божествен закон и давање закони
- Улогата на интелигенцијата во донесувањето закони
- Односите на филозофијата, религијата и политиката
- Улогата на музиката, вежбањето и танцот во образованието
- Природен закон и природно право
Дијалогот ги користи првенствено атинскиот и спартанскиот (лакедемонскиот) правен систем како позадина за прецизно одредување на избор на закони, кои говорниците го замислуваат како повеќе или помалку кохерентна гарнитура за новиот град за кој зборуваат.
Десеттата книга на Законите зборува за приоритетот на душата: и објаснувачкиот приоритет и онтолошкиот приоритет. Платон овде ги побива ставовите на неговите претходници кои тврделе дека душата (и со што е поврзана душата, како што се интелигенцијата, знаењето, вештината итн.) е зад телесните работи како што се земјата и огнот. Природните филозофи ги објасниле душата, интелигенцијата и така натаму во однос на телесните нешта: телесните нешта постојат прво и предизвикуваат психички појави. Спротивно на тоа, Платон тврди дека душата е прва и како онаа во однос на која телесните нешта треба да се објаснат и како она што го создава телесниот свет. Платон го заклучува ова потпирајќи се на неговиот став дека душата е интелигентна и самодвижечка и дека душата е онаа што го надгледува космосот. Постои важна научна дискусија за тоа дали Платон сака да дозволи да постои зла душа која управува со космосот, покрај доблесна душа. Габриела Кароне, на пример, тврди дека Платон „не го отфрла постоењето на еден вид зла душа како таква“.[4] Но, поновото проучување тврди поинаку. [5] Општо земено, денешните научници ја разбираат психологијата на Платон како таква што душите по својата природа се интелигентни (затоа што преку нивната интелигенција тие ги движат нештата), и дека Платоновото гледиште за интелигенцијата бара интелигентните нешта да не бидат злобни; ова ја исклучува самата можност за зла душа.[6]
Споредба со Платоновата Држава[уреди | уреди извор]
Законите, како и претходната Држава, се однесуваат на создавање град во говор. Сепак, тоа е во спротивност со претходниот дијалог, а создавањето на хипотетичката Магнезија опишана во Законите се разликува од онаа на Калиполис опишана во Државата, по неколку клучни точки. Градот на Законите се разликува по дозволувањето на приватна сопственост и приватни семејства и по самото постоење на пишани закони, од градот на Државата, со својот имотен систем и заедница на сопруги за старателите и отсуството на пишан закон.
| „ | [636b] Така, овие заеднички оброци, на пример, и овие гимназии, иако во моментов се корисни за државите во многу други аспекти, но во случај на граѓански судири да се покажат опасни (како што е со случајот со младите од Милет, Бокотија и Тури);1 и, згора на тоа, оваа институција, кога е стара, се смета дека ги расипувала задоволствата на љубовта кои се природни не само за луѓето, туку исто така природна и за ѕверовите. За ова вашите држави се првенствено одговорни, а заедно со нив и сите други кои особено го поттикнуваат користењето на гимназијата. И без разлика дали некој ќе го набљудува сериозно или на шега, секако не треба да пропушти да забележи дека кога мажјакот се соединува со женката за да се размножи, задоволството што се доживува се смета дека е поради природата, но е спротивно на природата кога мажјакот се пари со маж или жена со жена и дека оние кои први се виновни за таквите нешта биле принудени од нивното ропство на задоволството. И сите ги обвинуваме Критјаните дека ја измислиле приказната за Ганимед за да ги оправдаат нивните „неприродни задоволства“. | “ |
Исто така, додека Државата е дијалог меѓу Сократ и неколку млади луѓе, Законите се дискусија меѓу тројца старци кои измислуваат уред за репродуктивен закон, со цел да се сокрие од жестоката младина нивната реторичка стратегија на побожност, ритуали и доблест.
Градот на Законите е опишан како „втор најдобар“[7] не затоа што градот на Државата е најдобар, туку затоа што е град на боговите и нивните деца.
Традиционално, се смета дека Минос е предговор, а Епиномис епилог на Законите, но научниците генерално ги сметаат за лажни.[8]
Споредби со други дела за грчкото право[уреди | уреди извор]
Платон не бил единствениот антички грчки автор кој пишувал за правните системи од своето време и правел споредби меѓу атинскиот и спартанскиот закон. Имено, Уставот на Спартанците од Ксенофонт, Уставот на Атињаните, погрешно припишан на Ксенофонт и Уставот на Атињаните, веројатно од Аристотел или еден од неговите ученици, исто така преживеале.
Неколку векови подоцна, Плутарх, исто така, ќе посвети внимание на темата на античките грчки правни системи, на пр. во неговиот Животот на Ликург. Ликург бил легендарниот законодавец на Лакедемонците. Плутарх ги споредува Ликург и неговите спартански закони со правниот систем Нума Помпилиј воведен во Рим околу 700 г.пр.н.е. [9]
И Псевдо-Ксенофонт и Плутарх се остри обожаватели на спартанскиот систем, покажувајќи помалку резерва од Платон во изразувањето на тоа восхитување.
Георгиос Гемистос, кој себеси се нарекува Плетон во неговиот подоцнежен живот, го напишал и го именувал својот Nómōn syngraphḗ (Νόμων συγγραφή) или Nómoi (Νόμοι, „Книга на законите“) по дијалогот Закони.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Henri Estienne (ed.), Platonis opera quae extant omnia, Vol. 2, 1578, p. 703.
- ↑ Cf. Plato, Laws. Book VIII, 848D. "And if there exist any local deities of the Magnetes or any shrines of ancient gods whose memory is still preserved, we shall pay to them the same worship as did the men of old. ...". A footnote in the Loeb Classical Library 1926 edition, translated by R.G. Bury, says: "The original inhabitants of the site of Clinias's new colony (cp. 702 B, 860 E); they subsequently migrated to Magnesia in Asia Minor".
- ↑ Hunter, Virginia, "Plato's Prisons", in Greece & Rome journal, v.55, n.2, October 2008, pp.193–201
- ↑ Carone, Gabriela Roxana. 1994. “Teleology and Evil in Laws 10.” The Review of Metaphysics 48, no. 2: 275–98. Quotation is from page 286.
- ↑ E.g., Campbell, Douglas (2021). "Self‐Motion and Cognition: Plato's Theory of the Soul". The Southern Journal of Philosophy. 59: 523–544.
- ↑ For a very thorough study of this argument, see Campbell, Douglas (2021). "Self‐Motion and Cognition: Plato's Theory of the Soul". The Southern Journal of Philosophy. 59: 523–544.
- ↑ Plato, Laws (AE Taylor tr) in H Cairns and E Hamilton (eds), Collected Dialogues of Plato (Princeton University Press 1961) 1225
- ↑ John M. Cooper in Plato, Complete Works. Indianapolis: Hackett Publishing, 2002.
- ↑ Plutarch, Plutarch's Lives. Nabu Press, 2010.
Литература[уреди | уреди извор]
- Bartninkas, V. (2023). Traditional and Cosmic Gods in Later Plato and the Early Academy Cambridge: Cambridge University Press.
- Bobonich, Christopher (2010). Plato's 'Laws': A Critical Guide. Cambridge Critical Guides. Cambridge, Mass.: Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-49356-7.
- Bobonich, Chris; Meadows, Katherine (2018) [2002]. „Plato on utopia“. Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- Domanski, Andrew. (2007). "Principles of Early Education in Plato's 'Laws'." Acta Classica 50: 65–80.
- Folch, Marcus. (2015). The City and the Stage: Performance, Genre, and Gender in Plato's Laws. Oxford: Oxford Univ. Press.
- Hunter, Virginia. (2009). "Crime and Criminals in Plato's Laws." Mouseion 9.1: 1–19.
- Kenklies, Karsten (2007). Die Pädagogik des Sozialen und das Ethos der Vernunft. Die Konstitution der Erziehung im platonischen Dialog Nomoi. Jena: IKS Garamond. ISBN 978-3-938203-52-1.
- Klosko, George. (2006). The Development of Plato’s Political Theory. 2d ed. Oxford: Oxford Univ. Press.
- Kochin, Michael (2002). Gender and Rhetoric in Plato's Political Thought. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-80852-9.
- Levin, S. B. (2000). "Plato on Women’s Nature: Reflections on the Laws." Ancient Philosophy 20.1: 81–97.
- Lutz, Mark J. (2012). Divine Law and Political Philosophy in Plato's Laws. DeKalb: Northern Illinois University Press. ISBN 978-0-87580-445-3.
- Menn, Stephen. 1995. Plato on God as Nous. Carbondale: Southern Illinois Univ. Press.
- Morrow, G. R. 1960. Plato’s Cretan City: A Historical Interpretation of the Laws. Princeton, NJ: Princeton Univ. Press.
- Pangle, Thomas L. (1980). The Laws of Plato, Translated, with Notes and an Interpretive Essay. New York: Basic Books.
- Peponi, A. E. ed. (2013). Performance and Culture in Plato’s Laws. Cambridge, UK: Cambridge Univ. Press.
- Prauscello, Lucia. (2014). Performing Citizenship in Plato’s Laws. Cambridge, UK: Cambridge Univ. Press.
- Recco, Gregory; Sanday, Eric, уред. (2013). Plato's Laws: Force and Truth in Politics. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-00182-5.
- Samaras, Thanassis. 2012. "Leisured Aristocrats or Warrior-Farmers? Leisure in Plato’s Laws." Classical Philology 107.1: 1–20.
- Stalley, R. F. (1983). An Introduction to Plato’s Laws. Oxford: Blackwell.
- Strauss, L. (2014) [1975]. The Argument and the Action of Plato's Laws. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-23164-8.[мртва врска]
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
Мисли поврзани со Законите на Викицитат- Laws, in a collection of Plato's Dialogues at Standard Ebooks
- Laws public domain audiobook at LibriVox
|