Држава (Платон)

Од Википедија — слободната енциклопедија

Држава (или Политеја; старогр. Πολιτεία) е сократов дијалог од Платон, напишан околу 360 п.н.е, кој се осврнува на поимот на праведноста (δικαιοσύνη), а подетално на прашањата за поединечната праведност, односно праведноста како врвна доблест и на праведноста како логос на државата (полисот). Се смета за едно од највлијателните дела од областа на филозофијата и политичката теорија и филозофија, а според некои толкувачи на творештвото на грчкиот филозоф, и најпознатото во неговиот опус.

Во него, Платон, трагајќи по дефиницијата за праведноста, се впушта во опширна дискусија за изгледот на една совршена држава и ги изложува главните точки на својата идеалистичка филозофија (особено индикативно во седмата книга, каде е изложена познатата алегорија на пештерата). Сократ разговара со различни соговорници за значењето на праведноста, поставувајќи го прашањето дали праведниот човек е посреќен од неправедниот. Ја разгледуваат природата на неколку постојни државни уредувања, потоа скицираат неколку различни хипотетички држави, за дискусијата да кулминира со уредување на Калиполис (Καλλίπολις), утописка град-држава владеена од философ-крал. Тие, исто така, дискутираат за теоријата за идеите, бесмртноста на душата, улогата на философот во општеството, итн.

Место и драмските ликови[уреди | уреди извор]

Место[уреди | уреди извор]

Местото на кое се одвива дијалогот е куќата на Полемарх во Пиреј, пристаништен град поврзан со Атина. Не се знае дека Сократ редовно го напуштал главниот грчки полис. Целиот дијалог го пренесува Сократ, ден откога истиот се одвива - веројатно на Тимај, Хермократ, Критија и уште една неименувана личност, но ваквото толкување е отворено за понатамошна интерпретација.[1]

Ликови[уреди | уреди извор]

  • Кефал, постар произведувач на оружје;[2] се појавува само во воведот, односно во првата книга.
  • Трасимах, дрзок софист.
  • Глаукон, брат на Платон.[3]
  • Адејмант, брат на Платон.[3]
  • Полемарх, син на Кефал.
  • Клејтофон, пријател на Трасимах кој ја прекинува дискусијата.
  • Хармантид, син на Кефал.

Има и уште неколку ликови без реплика: синовите на Кефал, говорникот Лисиј и Евтидем; и Никерат.

Структура[уреди | уреди извор]

Книга 1[уреди | уреди извор]

Во првата книга се прикажуваат различните мислења на собеседниците на Сократ во однос на праведноста. Така, Сократ на Кефал му посочува дека праведноста може да се дефинира со правилото „Секому она што му припаѓа“, алудирајќи на тоа дека исплаќањето на долговите треба секогаш да биде извршено како кон пријателите, така и кон непријателите. Дијалогот помеѓу Сократ и Трасимах, пак се води за тоа дали праведноста е нешто што е полезно за посилниот. Низ несогласувањата Сократ повторно вешто го заклучува и второто начело на праведноста „никогаш и никому да не му се причини штета.“ (335e) Понатаму се расправа за односот помеѓу праведноста и власта, за тоа како почитувањето на законите ја гарантира сигурноста на сите граѓани и за тоа дека власта треба да биде слуга на народот за да може добро да владее (управува). Конечно, се разгледува и праведноста како доблест, а бидејќи Платон сметал дека доблестите носат и должности, се разгледуваат должностите што секој праведен треба да ги има, а најважното од нив – чесно да се живее. Така, се поставува прашањето: дали праведноста е подобра од неправедноста?

Книга 2[уреди | уреди извор]

Втората книга дава продлабочување на односите помеѓу оние што учествуваат во праведноста, односно за односите помеѓу граѓаните и за односот помеѓу државата и граѓаните. Се кажува дека најмудрите скоро секогаш неволно ги прифаќаат граѓанските должности затоа што секој разумен знае дека е најтешко да се стои помеѓу двајца кои ја бараат правдата, но исто така дека стравот да се биде владеан од полошиот ги поттикнува праведните да изберат да ѝ служат на државата во име на општото добро – праведноста. Проблемите кои се појавуваат со прифаќањето на ставот дека праведноста се посакува поради самата себеси, Сократ ги прикажува со приказната за Гигес, кој, со помош на еден прстен кој го прави невидлив, стекнува придобивки правејќи неправедност. Сократ предложува расправата за поединечната праведност да ја продолжат кон расправата за праведноста во државата. Тука се прикажува комплексноста на настанувањето на државата, но и на односите што се создаваат кога еднаш таа е востановена.

Книга 3[уреди | уреди извор]

Платон во третата книга почнува да зборува за важноста на поезијата, драмата, уметноста воопшто во воспитанието на идните граѓани на идеалната држава што тој ја опишува во целото дело, па така тој кажува кои видови на поезија (уметност) се важни за образување на младите, а кои можат да ги расипат. Овде Платон ја критикува и музиката, а и некои други традиционални начини на забава кај Старите Грци. Но, ја дава и дефиницијата за добриот судија: „добриот судија не смее да биде млад, туку старец, човек којшто со текот на времето научил – што е тоа неправда.“ (409b)

Книга 4[уреди | уреди извор]

Во четвртата книга Платон прави аналогија помеѓу четирите врвни доблести во душата и во државата. Тој посочува дека умереноста како доблест треба да припаѓа на граѓанскиот слој што во идеалната држава ќе биде задолжен за производство на добрата за одржување на живот во заедницата. Храброста им ја пропишува на војниците кои треба да застанат без страв кога нивната татковина ќе биде нападната, а и кога ќе треба храбро да го одржуваат редок и поредокот внатре. Мудроста останува за владетелите, односно за тие кои ќе ја управуваат државата затоа што треба многу мудрост за една држава да функционира добро. Најважното од сѐ е што врвната доблест на врвните доблести – праведноста Платон ја става како логос на функционирањето на една држава, тој смета дека односот помеѓу трите слоја на државата треба да е секогаш праведен за да може таа да функционира или „човек е на ист начин праведен, како што би била државата праведна.“ (441d). Понатаму ја дефинира и неправедноста – како отсуство на доблести и присуство на пороци.

Книга 5[уреди | уреди извор]

Петтата книга ја дава утопистичката визија на Платон за идеалната држава и тоа не само за времето во кое што живеел, но и за два милениуми подоцна. Заедничкиот начин на живот, заедничкото одгледување на децата, улогата на државата во приватниот живот на поединецот се само неколку поттеми кои се анализираат во оваа книга. Дополнително, тука дава и една епистемолошка разлика помеѓу философот (љубител на мудроста) и филодоксот (оној што го љуби своето мнение), односно разликата помеѓу знаење (ἐπιστήμη) и мнение (δόξα).

Книга 6[уреди | уреди извор]

Во шестата книга Платон се впушта во еден философски обид за појаснување на важноста на филозофите за одржувањето на државата. „Имено сега треба смело да се каже: како најисправни и најисполнителни чувари треба да се постават философите!“ (503b) Понатаму, тој ги образложува овие мисли со идејата за Доброто, за тоа како мислењето е позначајно од уверувањето и за тоа како течат процесите во човечката душа за пронаоѓањето на Доброто, Убавото, Правдата. Оваа книга завршува со неговото објаснување дека разумот (размислувањето) се наоѓа помеѓу мнението (сетилното познание) и умот (идејата, мислата).

Книга 7[уреди | уреди извор]

Седмата книга е значајна од теориско-познавателен аспект затоа што во неа Платон јасно кажува дека мислата и размислата го сочинуваат знаењето, а убедувањето (уверувањето) и насетувањето (претполагањето) го сочинуваат мнението. Овие заклучоци Сократ ги носи откако ги раскажува познатите алегории за пештерата и за поделената линија. При крајот на книгата тој повторно го посочува значењето на дијалектиката за спознавање на светот. Тој тука објаснува и за важноста за континуирано воспитание и образование на младите уште од најмала возраст, за тоа дека низ воспитувањето се учи за способностите на младиот човек и за начините на изучување на науките.

Книга 8[уреди | уреди извор]

Во осмата книга се прикажуваат начините на устројство на една држава, што ги има четири според Платон, а тие се: тимократија (вид на уредување во кое што сите граѓани се натпреваруваат за чест и за слава), олигархија (држава каде што малкумина луѓе го поседуваат речиси целокупното богатство во државата), демократија (држава во која што има слобода на народот и каде што има различни видови на уверувања) и тиранида (црно ропство за поданиците и насилство од страна на владетелот). Во оваа глава се поставува и прашањето за идејата на самата држава, за причините за постоење на самата држава, но и за идеите за нејзиното устројство и одржување.

Книга 9[уреди | уреди извор]

Во претпоследната деветта книга на „Држава“ Платон дава аксиолошки појаснувања за луѓето (граѓаните) кои владеат и создаваат држави како претходно опишаните во осмата глава. Тој појаснува зошто аристократското уредување е подобро од олигархијата, но и дека демократијата е подобра од тиранидата.

Книга 10[уреди | уреди извор]

Десетта и завршна глава од ова значајно дело на Платон ја напушта дијалошката форма помеѓу Сократ и неговите соговорници и зборува за љубовта (еросот), за вечните идеи за Доброто и Убавото и Правдата. Така, Платон ја заокружува својата книга „За праведноста“ и на некој начин својата теорија за праведноста, за политиката, за државата, но и за поединецот.

Теми[уреди | уреди извор]

Дефинирање на праведноста[уреди | уреди извор]

Разговорот со Трасимах: Прва книга[уреди | уреди извор]

Во првата книга се предложени две дефиниции за праведноста, но и двете се етикетирани како недоволни. Според првата - праведност е да се вратат долговите, а според другата - да се прават праведни дела на пријателите, а неправедни на непријателите. Сократ, во понатамошната дискусија, покажува дека и двете се несоодветни во одредени ситуации, па така не може да се сметаат за дефиниција. Сепак, и покрај тоа што ги смета за неточни, тој сосема не ги отфрла, па врз основа на нив, ги базира своите размислувања за праведноста и за праведната држава, кои ги изложува во текот на книга II и сè до V книга.

На крајот на првата книга, Сократ, кој отпрво го почнува разговорот со Кефал (а подоцна овој им го отстапува местото на помладите), се согласува со неговиот син Полемарх дека правдата навистина значи да им се помага на пријателите, но исто така значи и да не се повредува никого. Трасимах смета дека излагањето на Сократ и неговата невистинитост е, самото по себе неправда, па, напагајќи ја неговата репутација пред останатите, вели дека и самиот тој не верува дека не треба да им се штети на непријателите. Трасимах ја дефинира праведнота како "она од што има полза посилниот", сметајќи дека праведно е она што ќе речат дека е властите кои го управуваат полисот. Сократ смета дека оваа дефиниција е непотполна и почнува да го испрашува Трасимах.

За Трасимаховото гледиште, владетелите се изворот на праведноста, а нивните закони се праведни затоа што, според неговата дефиниција, тие имаат полза токму од нив. Сократ прашува дали владетелот кој по грешка ќе донесе закон кој нема да му биде во полза, може сѐ уште да се смета за добар владетел. Трасимах се согласува дека ниту еден голем владетел не би направил таква грешка. Ова му овозможува на Сократ да ја запраша точноста на Трасимаховата дефиниција, споредувајќи ја улогата на владетелот со улогата на неколку луѓе кои имаат различни професии (како на пример, овчар кој се грижи за своето стадо). Трасимах понатаму мора да се согласи со Сократ дека уметникот е добар само ако добро ја познава уметноста и дека во спротивно тој не може да се смета за уметник. Оттука Сократ заклучува дека и владетел кој донел закон кој не му е во полза, не е владетел. Трасимах се откажува од понатамошна дискусија и до крајот на дијалогот останува нем. Сократ успева да го натера Трасимах да признае дека еден владетел не е силен доколку не поседува некакво знаење кое му е неопходно добро да владее. Сепак, ова, како што заклучува и самиот Сократ на крајот од првата книга, е далеку од една задоволителна дефиниција на правдата.

Глаукон и Адејмант: Праведност на Државата[уреди | уреди извор]

На почетокот на втората книга, двајцата браќа на Платон, Глаукон и Адејмант бараат од грчкиот филозоф да ја дефинира праведноста на човекот, и, за разлика, од кратките дефиниции предложени во Книга I, нивните гледишта се предадени низ две долги беседи. Глаукон ја повторува Трасимаховата идеја за праведноста; ова очигледно го прави само за волја на понатамошниот разговор:

...Еве така ќе постапам, ако ти чини: ќе го обновам говорот на Трасимах, и прво ќе говорам, - што велат, - какво нешто е праведноста и од каде настанува; второ: дека сите тие кои се заложуваат за праведност, се залагаат нерадо и како по нужност, а не како за некакво добро; трето: дека со право така постапуваат, зашто животот на неправедниот човек е многу подобар, одошто животот на праведниот; барем така велат. Сепак, мене, Сократе, не ми се чини дека е токму така, но, навистина сум во неприлика, заглувнат сум слушајќи го Трасимаха и безброј други.[3]

Глаукон ја започнува својата беседа со приказната за Гигес кој открил прстен што му помагал да биде невидлив. Глаукон го искористува овој мит за да докаже дека секој еден, кој и да е, штом помисли дека е моќен и способен да прави неправда, - ја прави[3]. Имено, со моќта што ја добил, Гигес се оспособува да влезе во кралскиот дворец, да ја заведе кралицата, да го убие кралот, и на тој начин да го покори кралството. Глаукон вели дека ниту еден човек, кога би бил сигурен дека би избегнал казна, не би се двумел да прави неправдата зашто во спротивно, тој би бил сметан за најголем бедник и најголем глупак од оние кои ги разбираат нештата... можеби би го фалеле јавно, лажејќи се меѓусебно, но поради стравот да не им се случи неправда[3]. Оттука, за Глаукон, луѓето се праведни само поради стравот од казна и самите закони се производ на компромис меѓу поединци кои се согласуваат да не бидат неправедни спрема други поединци, за возврат добивајќи исто такво ветување од нив. На ваков начин, Глаукон, го предизвикува тврдењето на Сократ дека е подобро да се живее праведно, отколку неправедно.

Сократ е заведен од говорот на Глаукон од едноставна причина што самиот тој е контрадикторен: Глаукон зборува за супериорноста на неправдата во животот - нешто што неправеден човек никогаш не би го направил во јавност. За Сократ не постои поинтересна тема за дебатирање. Сепак, се надоврзува Адејмант кој ја радикализира неговата теза: за него, никој не е праведен по сопствена волја[...] сите... луѓе ја прифаќаат праведноста поради немажественост, старост или каква и да е друга слабост, па го укоруваат неправедното, зашто се беспомошни да го прават.[3] На кратко, за Адејмант, како и за софистите, моралот е оружје на слабите, во борбата против силните.

Како одговор на двете беседи, Сократ изјавува дека е немоќен, но, сепак, заклучува дека е најдобро, колку може, да ја заштитува праведноста. Затоа тој преминува на опишување на правдата во поширока смисла, па самата Држава се формира од причина што, за Сократ, тоа е единствен начин да се дефинира правдата:

- Ќе ти кажам , реков: нели велиме дека праведноста е својство на човек поединец, но, некако и на цела држава?
- Секако, рече Адејмант.
- А нели е државата поголема до поединецот?
- Поголема е, рече.
- Тогаш, можеби, и праведноста е во поголема мера присутна во нешто поголемо, а и полесно се распознава! Еве, ако сакате, прво да ја истражуваме во државите, какво нешто е праведното? Потоа, дури, на тој начин да ја испитуваме праведноста и кај секој еден поединец, согледувајќи ја во суштина сличноста помеѓу поголемото и помалото.[3]

Аналогија град-душа: Натамошно дефинирање[уреди | уреди извор]

Повеќе од два и пол милениуми, разни интерпретатори на Платон, дискутираат околу логичноста и пресметливоста на аналогијата град - душа која Сократ ја користи за да ја дефинира праведноста низ книгите II сè до V. Сепак, треба да се сфати дека Држава е дијалог, не расправа. Сократовата дефиниција за праведноста никогаш не е безусловно изнесена, туку е разгледана низ приказ на неколку нејзини верзии. Сократ постојано ја поврзува суштината на Праведноста со државата во која истата функционира. Без разлика на тоа што вели дека не е праведно да се лаже, оправдувајќи ја употребата на лагата со нејзината лековна функција, тој создава група на митови, односно благородни лаги, кои ги користи за да ја направи државата праведна и да овозможи услови за нејзино функционирање. Големата лага кај Платон се состои во митот според кои сите луѓе се родени од земјата и дека се судбински предодредени да живеат одреден тип на животи (при создавањето на владетелите земјата е помешано со злато, во крвта на воините тече - сребро, а бронзата е резервирана за производителите). На едно место Сократ вели дека праведно е да се работи она за кое природно си најсоодветен и да се работи својата, а не туѓата работа (433a-433b) и продолжувајќи со оваа дискусија, заклучува дека праведноста ги изнедрува и усовршува трите основни вредности во животот: умереност, мудрсот и храброст; и не само тоа: за Сократ таа е причина за нивното постоење. Како резултат на сфаќањето на филозофот дека самата праведност не е составен дел на душата, туку е плод на нејзината добра среденост (односно резултат на живот според трите вредности), се појавува потреба од поделба и на самите луѓе на војници, производители и владетели. Ако владетелот може да даде праведни закони, ако војниците може да ги спроведуваат наредбите и ако производителите се покорат на една ваква власт, и самото општество ќе биде праведно.

Уште во текот на самото формирање, Адејмант и Глаукон ја запрашуваат совршеноста на таа држава: за првиот во нејзе не живеат среќни луѓе, според вториот во нејзе отсуствува постоење на чест и слава. Воден од ваквите забелешки, Сократ создава држава во која нема приватна сопственост, ниту пак приватни жени и деца, а и филозофијата е резервирана само за повисоките класи. Сѐ треба да се жртвува во име на општото добро; останува неодговорено прашањето дали таква држава е реална?

Во петтата книга, Сократ посветува дел од дискусијата и на ова прашање, кога оправданоста на една таква заедница на мажи и жени, ја оправдува со еднаквоста на половите (454d). На истото прашање се навраќа и во следната книга. Улогата на филозофот-крал е најдискутабилната тема. Како и да е, Сократ во ниту еден момент не дефинира каква е праведноста во човековата душа - изгледа како тој да се обидува да формира една држава во која правдата е изгубена, па дури и непотребна, од едноставна причина што совршениот изглед на самата заедница ги задоволува човековите потреби за правда.

Околу прашањето зашто е подобро еден индивидуалец да биде праведен, во деветтата книга Платон подготвува одговор кој се состои од три основни аргументи. Прво, Платон вели дека природата на еден тиранин ќе предизвика кај него "ужасни и страшни болки" и дека типичниот тиранин живее живот што физички и ментално е исцрпувачки. Ова е сосема спротивно на филозофот, вљубеникот во вистината - тиранинот "никогаш не ги вистинската слобода и пријателството". Како втор аргумент Платон го изложува своето мислење дека само филозофот е способен да избере добар владетел, зашто само тој може да ја види Формата на Доброто. И како трето, според Платон, "задоволствата кои ги оправдува вљубеникот во мудроста и разумот се највистински". Сѐ на сѐ, Платон вели дека праведниот живот на филозофите е многу подобар во однос на животот на останатите луѓе, зашто додека задоволоствата кои тие ги чувствуваат се минливи и се всушност, неутрална состојба во која отсуствува болка, задоволствата на филозофите се вистинити и трајни.

Теорија на универзалиите[уреди | уреди извор]

Поврзано и Проблемот на универзалиитете, Платоновата алегорија на пештерата и Идеите

Државата ја содржи и Платоновата алегорија на пештерата преку која тој го пренесува своето сфаќање за идеите како одговор на проблемот на универзалиитете.

Алегоријата на пештерата е обид да се оправда улогата на филозофот како владетел во една праведна држава. Истата започнува со визијата на Платон, објаснета од неговото alter ego Сократ, на луѓе кои живеат во една пештера оковани на таков начин што да не можат да се придвижат или помрднат. Зад овие затвореници гори вечен оган пред кого минуваат разни фигури, поради што нивните сенки се отсликуваат на ѕидот пред очите на луѓето.

За Платон филозофот е поранешен ослободен затвореник кој излегол надвор од пештерата за да сфати дека сенките воопшто не се конституенти на реалноста. Тој осознава дека идеите и огнот кој ги создава сенките се пореални во однос на самите сенки, па на таков начин и сфаќа дека самите затвореници се излажани. Платон потоа замислува како ослободениот човек е однесен во реалниот свет. Затвореникот на почетокот е заслепен од светлината. Како и да е, кога неговите очи се приспособуваат на светлината, тој сфаќа дека сите предмети се осветлени од страна на Сонцето (кое ја претставува Идејата на Доброто, идејата која ја создава самата светлина). Исто така сфаќа и дека Сонцето е изворот од кого зрачи светлоста, односно причината поради која му е овозможено да ги гледа сите предмето. Конечно, ослободениот човек станува свесен дека огнот и фигурите во пештерата се само копии на многу пореални објекти.

Фазите на сфаќањето на затвореникот, за Платон, соодетствуваат со нивоата на поделената линија која ја замислува. Линијата е поделена во она што е видлив свет, и она што разбирливиот свет е, а самата делбена одредница е Сонцето. Кога затвореникот е во пештерата, тој е во видливиот дел кој не прима светлина, а надвор тој се соочува со сфатливиот домен на светот.

Сенките што затворениците ги гледаат во својата пештера се поистоветуваат со најниското ниво на Платоновата линија, она на насетувањето и лажното мнение. Кога затвореникот е ослободен и го здогледува огнот кој ги осветлува фигурите чии сенки се прикажуваа во пештерата, тој го постигнува второто ниво на свест, а тоа е фазата на сетилно познание, бидејќи затвореникот почнува да верува дека статуите во пештерата се пореални од сенките. Кога ќе ја напушти сосема пештерата, затвореникот минува во третата фаза на сознание - сега тој знае дека постојат многу пореални фигури од пештерските статуи, надвор од самата пештера. На крајот, затвореникот го погледнува Сонцето, кое е извор на сета вистина и е самата Форма на Доброто, и оваа последна фаза, именувана како дијалектичка, е највисоката точка на линијата. Затвореникот, запознавајќи ја идејата на Доброто, е оспособен да ги разбере сите останати идеи на реалноста.

Алегорично, филозофот е ослободениот затвореник, кој е единствен што има желба да ја спознае последната реалност - идејата на Доброто. Сепак, негова обврска е потоа да се врати назад во пештерата. Оние што го имаат видено идеалниот свет, вели Платон, се должни да ги образоваат оние кои живеат во материјалниот свет: тие мораат да ја осветлат темнината. Бидејќи филозофот е единствениот кој може да осознае што е добро, а што не - само тој е способен да владее со Државата на Платон.

Форми на владеење и деградацијата на Власта[уреди | уреди извор]

Во најголем дел од книгата Платон зборува за идеалната Држава. Но што со останатите форми на уредување? Платон зборува за четири такви државни устројства, хиерархиски подредени по следниов редослед: тимократија, олигархија, демократија и тиранија.

Тимократија[уреди | уреди извор]

Сократ ја дефинира тимократијата како власт водена од честољубиви луѓе. Агонистичката природа на луѓето кои живеат во ваква средина е причина самото уредување да ја поттикнува конкурентноста и желбата за богатство и слава.

Олигархија[уреди | уреди извор]

Олигархијата се јавува како резултат на неодлучноста на тимократите да изберат меѓу честа и богатството. Во мигот кога тие ќе се одлучат за првото - доаѓа до деградација на општестото. Во осмата книга, Сократ вели дека еден кормилар нема да се избере да управува со кораб по неговото богатство туку по неговата вештина. Поради ваквата неправда, се јавува поделба на населението на богати и сиромашни, а самата држава се поделува на две целини: држава на богатите и држава на сиромашните. Затоа се создаваат околности за појава на разбојници и питачи. Во вакво општество, богатите и сиромашните постојано заговараат едни против други.

Демократија[уреди | уреди извор]

Како што расте оваа социо-економска поделба, така растат и тензиите меѓу двете класи. Од конфликтите што се јавуваат како нивен плод, се раѓа демократијата која го зазема местото на олигархијата. Сиромашните ја отфлаат власта на олигарсите и почнуваат пропагираат привидна слобода. Токму поради ова, за Платон, во демократско општество може да се забележат сите видови на уредување: тука, сите, па и разбојниците и питачите, може да прават што сакаат. Навидум заводлив демагог се избира за да ги брани интересите на пониските класи.

Тиранија[уреди | уреди извор]

Огромната слобода со која се здобиваат граѓаните резултира со појава на тиранија, најдеградираната форма на власт. Демократската слобода предизвикува поделба на луѓето во три класи: доминантна класа, капиталисти и обични луѓе. Тензијата пројавена меѓу доминантните луѓе и богатите, предизвикува страв кај обичните граѓани, кои заштита бараат во својот демагог. Инвестирајќи многу во него, тие, од демагогот создаваат тиранин кој располага со апсолутна власт над своите поданици.

Иронично, Платоновата идеална држава најмногу личи на тиранија, но овие две се сепак на двата различни краја на спектарот. Ова се јавува како резултат на тоа што филозофите владетели не се егоистични како деспотите и се посветени на доброто на државата. Тираните се алчни. Да се надмине ова е нависина тешко. За Платон, тоа бара развиена митологија, криење на родителите и постојано воспитување од страна на државата (во времетрање од речиси 30 години, од 20 до 50).

Поврзано[уреди | уреди извор]

Белешки[уреди | уреди извор]

  1. Ваквото тврдење е на Бенџамин Џоует во предговорот на Платоновата Држава.
  2. Кефаловата професија не е спомната во Држава, но неговата работилница за штитови, во која работат повеќе од 120 робови, е дискутирана во говорот Против Ератостен од страна на неговиот син Лисиј.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Политеја, Платон, превод од старогрчки, предговор, коментар и белешки Елена Колева, Три, 2002, Скопје.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Викиизвор на англиски јазик содржи текст на тема: