Хиума (остров)

Координати: 58°53′03″N 22°38′40″E / 58.88417° СГШ; 22.64444° ИГД / 58.88417; 22.64444
Од Википедија — слободната енциклопедија
Изворно име: Хиума
Полуостровот Тахкуна е најсеверниот дел на Хиума
Грешка во Lua во Модул:Location_map, ред 408: Malformed coordinates value
Географија
МестоБалтичко Море
Координати58°53′03″N 22°38′40″E / 58.88417° СГШ; 22.64444° ИГД / 58.88417; 22.64444
АрхипелагЗападен естонски архипелаг
Површина989 км2
Највисоко издигнување68 м
Највисока точкаТорнимаги
Управување
Естонија
Округ, парохијаОкругот Хиу, Прохија Хиума
Најголема населбаКердла
Демографија
Население9,558 (2019)
Густина9,1 /km2 (236 /sq mi)

Хиума [1][2] е втор по големина остров во Естонија и е дел од западно естонскиот архипелаг, во Балтичкото Море. Има површина од 989км 2 и е на 22 км од копното на Естонија. Неговиот најголем град е Кердла. Се наоѓа во округот Хиу.[3][4]

Имиња[уреди | уреди извор]

Административно Хиума е „главниот остров“ на округот Хиу, наречен (Hiiumaa) на естонски. Шведското и германското име на островот е Островот „Ден“.

Историја[уреди | уреди извор]

Праисторија[уреди | уреди извор]

Хиума се појавил од Балтичкото Море пред 8500 години поради изостатско издигнување по повлекувањето на ледената капа.[4][5] Мезолитските населби кои се наоѓаат на полуостровот Kõpu на островот од околу 5500 п.н.е.[4][6] Овие населби се чини дека се поврзани најмногу со ловот на фоки и се протегаат до најраниот неолит. Бидејќи Хиума постојано се подига, локалното ниво на морето било 20 м повисоко од денес во ова време. Поради оваа причина овие населби се наоѓаат далеку од модерното крајбрежје. Керамиката пронајдена на овие локалитети е од типот Нарва и е слична на онаа пронајдена на Сарема и на копното на Естонија.[6]

На островот се присутни и низа камени-цисти гробови од доцното бронзено доба до доцното железно време.[6][7]

Крстоносните војни[уреди | уреди извор]

Првиот документиран запис за островот Дагеида бил направен од современите хроничари во 1228 година, кога Хиумаа и остатокот од Естонија биле освоени од германските крстоносци. Во 1254 година, Хиума бил поделен помеѓу Епископијата Осел-Виек и Ливонскиот огранок на Тевтонскиот ред, делувајќи делумно во име на Ханза.

Шведска и руска ера[уреди | уреди извор]

Светилникот Кипу во Кипу, Хиума е едно од знаменитостите на островот.

Островот бил дел од шведска Естонија од 1563 до 1721 година, по што преминал на Руската империја како дел од гувернератот на Естонија, иако шведското население на Даго ги задржало повеќето од своите привилегии. Поголемиот дел од претходно многубројното население на островот што зборувало шведски емигрирало Гамалсвенскби или било „ естонизирано “ за време на периодот на царско руско владеење, иако малцинство останало до 20 век. Естонските Швеѓани се познати и како островските луѓе. Административно островот Хиума припаѓал на округот Лане.

Првата светска војна[уреди | уреди извор]

Хиума била окупирана за време на Првата светска војна од страна на Империјалната германска армија, во операцијата Албион. По војната, во 1918 година, таа станала дел од независна Естонија.

Втора светска војна[уреди | уреди извор]

Водите во близина на Хиума биле активни за време на Втората светска војна:[8]

  • 23 јуни 1941 година - Советскиот разурнувач <i id="mwgA">Гневни</i> бил потопен од германски морски брод.
  • 25 јуни - Советскиот миноносец Т-208 Шкив бил уништен од германска морнарица.
  • 27 јуни - Два германски моторни торпедо чамци, S43 и S106, биле уништени од советските морнарици.
  • 1 јули - Советската подморница М-81 била уништена од германска морска брода северно од Хиума.
  • 7 јули - потонал советскиот миночист Т-216 .
  • 30 јули - потонал советскиот миночист Т-201 Зарјад.
  • 10 август - германската подморница U-144 била потоната од торпедо од советската подморница SC-307 .
  • Островот Хиума бил окупиран од Сталинистичкиот Советски Сојуз во 1940 година, од нацистичка Германија во 1941 година и од СССР повторно во 1944 година.

Хиума останал под советска контрола додека Естонија не ја вратила независноста во август 1991 година. За време на периодот на советската окупација 1944-1991 година, Хиума била прогласена за ограничена зона, затворена за странци и за повеќето Естонци од копното. Голем број на напуштени советски тврдини и кули за комуникација сè уште се присутни на северниот брег на островот.[9]

Природна околина[уреди | уреди извор]

Природен резерват Тахкуна

Хиума е остров во Естонија сместен северно од Сарема во Балтичкото Море. Тој е најсеверниот остров во архипелагот Муху, кој ги вклучува Саремаа и Муху.[3] Хиума има низок релјеф (до 68 м надморска височина) [4] и главно е формиран од варовник, кој е изложен во карпи околу делови од брегот на островот.[3] На северот на островот има низа фосилизирани плажи зачувани како што се случило издигнување. Модерните плажи се првенствено на северниот и западниот брег.[10] Природната средина е заштитена во рамките на природниот резерват Тахкуна и биосферниот резерват на Архипелагот на Западна Естонија.

Некмангрунд се наоѓа во близина на северозападниот брег на островот Хиума. Протокот Соела го дели Хиума од Саарема на југ, а теснецот Муху го дели од копното на Естонија.[3]

Екологија[уреди | уреди извор]

Вегетација на плажа на Хиума

Фауната и флората на Хиума се слични на копното на Естонија. Фауната на цицачите вклучува елен, црвен елен, срна, диви свињи, лисици, рисови и куни.[4] Волците неодамна почнале повторно да го населуваат островот откако локално изумреле.[11]

Визоните, исто така, биле повторно населени во 2000 година, откако биле истребени од траперите.[12] Од крајот на 1990-тите, островот засолнува проект за заштита чија цел е да се обноват популациите на европскиот визон, загрозен вид од кој има само околу 1.000 поединечни примероци оставени во Европа од 2017 година. Овој проект започнал со отстранување од островот сите американски визони кои избегале од ергелите и повторно воведување на некои европски визони. Вториот почнал да се размножува.[13]

Видовите птици кои се наоѓаат на островот вклучуваат црни штркови, златни орли, жерави, авоцети и лебеди. Во шумите доминираат борови и листопадни дрвја, а останатиот дел од необработеното земјиште е покриен со мочуришта и дини. Островот има околу 1000 видови големи растенија од кои 50 се заштитени.[4]

Геологија[уреди | уреди извор]

Изложената геологија на Хиума е составена од палеозојски варовник кој се спушта кон југ, покриен со глацијални седименти. На север од островот варовниците се ордовициски и млади нагоре до Силурија на југ.[10] Овие варовници се формирале на 30 степени јужно и оттогаш се движат на север со остатокот од естонскиот блок.[14] Дупките за дупчење нашле камбриски седиментни карпи и кристален подрум.[15]

Во Ордовик (пред околу 455 милиони години) морското дно било погодено од метеорит што го формирал 4.км широка Кардла ударна структура.[14][15] Оваа структура потоа била исполнета со палеозојски талог. Се наоѓа на околу 4км западно-југозападно од Кердла и е едвај видлива во модерната геоморфологија. Кратерот е добро зачуван на длабочина, со проѕирен раб, бреча и минерали и карпи кои настанале од топлината и притисокот од ударот.[15]

Варовникот е прекриен со плеистоценски глацијални наслаги кои биле депонирани кога ледената капа се повлекла пред 11 до 12 илјади години. Тие вклучуваат терминални морени, двете најистакнати се едниот на југот на островот кој води кон северо-источниот дел и другиот го формира полуостровот Кипу.[10]

Клима[уреди | уреди извор]

Градови и градби[уреди | уреди извор]

Островот има неколку села, како и мал град Кердла (посег. 3.287) и мали населби Кеина и Кергесааре. Најстарата преживеана црква била изградена во Пухалепа во 1259 година, иако била повторно изградена во 18 век.[4] Ханза изградиле светилник во Кипу на почетокот на 16 век. Тој е третиот најстар светилник во светот кој постојано работи.[4]

Вработување и користење на земјиштето[уреди | уреди извор]

Економијата на островот е претежно туризам, сточарство, земјоделство, риболов и преработка на риба.[3][4] Туризмот е претежно сезонски.[16][17]

Советот на Хиума се согласил за изградба на фарма на ветер.[18] Неодамна има тренд кон помали фарми и поголем туризам.[4]

Транспорт[уреди | уреди извор]

Патниот транспорт од копното на Естонија до Хиума вклучува 75 минути (28км) ферибот премин од Рохкула до Хелтерма, кој е 25км по пат од Кердла. Дневно има до 10 поаѓања на траект со кои управува ТС Лаевад.[19] Во летните викенди, за добивање простор за автомобил на траектот обично е потребна претходна резервација. Има околу 2 редовни автобуси дневно помеѓу Талин (главниот град на Естонија) и Кердла.[20] Во зима, до островот може да се стигне, доколку условите дозволуваат, преку 26,5км мразен пат (најдолгиот во Европа ) преку замрзнатото Балтичко Море.[21][22] Повремено се предлага мост до копното на Естонија.[23]

Хиума го опслужува аеродромот Кердла, со редовни летови до Талин. Изнајмување велосипеди е исто така достапно во Кердла и има добра велосипедска патека изградена од Кердла кон Високиот остров.

Култура и политика[уреди | уреди извор]

Избори во Естонија во 2007 година. Социјалдемократска партија (Црвена), Естонска реформска партија (жолта), Естонска централна партија (зелена), Унија на Про Патриа и Рес Публика (сина), Народна унија на Естонија (кафеава)

Островот е дел од мрежата Б7, лабава групација на главните острови на Балтичкото Море.[24] Пушената варена плака е традиционален летен деликатес. Постои пријателско ривалство со соседниот остров Сарема.[25]

Забележителни луѓе[уреди | уреди извор]

  • Јухан Макер (1845–1930), естонски народен музичар
  • Рудолф Тобијас (1873–1918), естонски композитор
  • Мари Андер (1883–1980), естонска поетеса, неколку пати номинирана за Нобеловата награда за литература
  • Роман фон Унгерн-Штернберг (1885–1921), руски бел воен командант во Руската граѓанска војна
  • Александар Макер (1890–1968), последниот традиционален играч на торруп (естонска гајда)
  • Лидија Меи (1896–1965), естонска уметница
  • Иван Триесулт (1898–1980), естонско-американски актер
  • Натали Меи (1900–1975), естонска уметница
  • Елмар Тамполд (1920–2013), естонско-канадски архитект
  • Уло Состер (1924–1970), естонски уметник
  • Аве Алаваину (1942–2022), естонски поет
  • Ерки-Свен Тур (р. 1959), естонски композитор на современа класична музика
  • Хеики Наби (р. 1985), естонски олимписки шампион во грчко-римски борач

Галерија со слики[уреди | уреди извор]

  • Тахкуна светилник
  • Црквата на Касари
  • Стара фарма
  • музеј
  • Малвст капела
  • Cars boarding the ferry to mainland at Heltermaa
    Коли се качуваат на траектот до копното воХелтерма
  • Coast of Hiiumaa
    Брегот на Хиума
  • Tubala windmill
    ВетерницаТубала
  • Suuremõisa Manor in Suuremõisa
    Манор Суремиса во Суремиса
  • Avenue at Suuremõisa Park
    Авенија во паркот Суремиса
  • Café at Orjaku Harbor
    Кафе во пристаништето Орјаку
  • Nature trail near Orjaku
    Природна патека кај Орјаку

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „Hiiumaa“. Collins English Dictionary. HarperCollins. Посетено на 30 July 2019.
  2. ↑ „Hiiumaa“. Merriam-Webster Dictionary.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 „Hiiumaa | island, Estonia“. Encyclopedia Britannica (англиски). Посетено на 2019-04-18.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 „Hiiumaa“. b7.org. Архивирано од изворникот на 18 April 2019. Посетено на 2019-04-18.
  5. ↑ Proceedings of the Estonian Academy of Sciences, Geology (англиски). Estonian Academy Publishers. 1994.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 „Coastal Adaption and Marine Exploitation of the Island Hiiumaa, Estonia, During the Stone Age with Special Emphasis on the Kõpu I Site“. ethesis.helsinki.fi. Архивирано од изворникот на 5 March 2016. Посетено на 2019-04-18.
  7. ↑ Laneman, Margot (2012). „Stone-Cist Grave at Kaseküla, Western Estonia in the Light of Ams Dates of the Human Bones“. Eesti Arheoloogia Ajakiri (англиски). 16 (2): 91–117. doi:10.3176/arch.2012.2.01. ISSN 1406-2933.
  8. ↑ Mäntykoski, Jorma (1991). The Finnish Navy At War in 1939-1945 (Suomen Laivasto Sodassa 1939-1945). Espoo: Tietoteos Ky. стр. 154. ISBN 978-951-8919-05-9. OL 1778118M.
  9. ↑ „Military Structures of Hiiumaa“. Atlas Obscura (англиски). Посетено на 2019-04-18.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Schwartz, Maurice; Bird, Eric; Orviku, Kaarel (1995-01-09). „The Provenance of Beaches on the Estonian Islands of Hiiumaa, Saaremaa and Muhu“. Journal of Coastal Research (англиски). 11 (1). ISSN 0749-0208.
  11. ↑ Saarma, Urmas; Kübarsepp, Marko; Männil, Peep; Jõgisalu, Inga; Hindrikson, Maris; Remm, Jaanus; Keis, Marju; Plumer, Liivi (2016-07-06). „Wolves Recolonizing Islands: Genetic Consequences and Implications for Conservation and Management“. PLOS ONE (англиски). 11 (7): e0158911. Bibcode:2016PLoSO..1158911P. doi:10.1371/journal.pone.0158911. ISSN 1932-6203. PMC 4934778. PMID 27384049.
  12. ↑ Karát, Kata (2017-08-15). „Scientists think they can save the European mink—by killing its ruthless rivals“. Science | AAAS (англиски). Посетено на 2019-04-18.
  13. ↑ The Baltic coast, video by Free High-Quality Documentaries, on youtube.com. For the European mink conservation project on Hiiumaa, see 32'20 - 34-02. For the American mink having supplanted the European mink and the former's removal from the island, see 33'40 - 34'02.
  14. ↑ 14,0 14,1 Suuroja, Kalle (2002). „Natural Resources of the Kärdla Impact Structure, Hiiumaa Island, Estonia“. Impacts in Precambrian Shields. Impact Studies. стр. 295–306. doi:10.1007/978-3-662-05010-1_12. ISBN 978-3-642-07803-3. ISSN 1612-8338.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Puura, Väino; Suuroja, Kalle (1992). „Ordovician impact crater at Kärdla, Hiiumaa Island, Estonia“. Tectonophysics. 216 (1–2): 143–156. Bibcode:1992Tectp.216..143P. doi:10.1016/0040-1951(92)90161-X. ISSN 0040-1951.
  16. ↑ Ahas, Rein; Aasa, Anto; Mark, Ülar; Pae, Taavi; Kull, Ain (2007). „Seasonal tourism spaces in Estonia: Case study with mobile positioning data“. Tourism Management. 28 (3): 898–910. doi:10.1016/j.tourman.2006.05.010. ISSN 0261-5177.
  17. ↑ „Hiiumaa - Official tourist activities“. hiiumaa.ee. Посетено на 2019-04-18.
  18. ↑ „Hiiumaa council agrees to construction of wind farm“. ERR (англиски). 2017-06-10. Посетено на 2019-04-18.
  19. ↑ Praamid.ee. Ferry schedules and booking.
  20. ↑ „Bus schedules and booking“. BussiReisid. Архивирано од изворникот на 13 September 2008.
  21. ↑ Estonia claims Europe's longest ice highway. The Independent. 19 February 2011. Retrieved 19 February 2011.
  22. ↑ „BBC: No seatbelts allowed on Europe's longest ice road“. 7 April 2011. Посетено на 18 February 2014.
  23. ↑ „10 companies ready to privately finance bridges to Saaremaa, Hiiumaa“. ERR (англиски). 2018-09-18. Посетено на 2019-04-18.
  24. ↑ „B7 Steering Committee“. b7.org. Архивирано од изворникот на 2019-04-18. Посетено на 2019-04-18.
  25. ↑ „Rival Estonian islands drawn closer through 10 km long tug-of-war battle“. SBS News (англиски). Посетено на 2019-04-18.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Хиума_(остров)&oldid=5194370“