Јабланички Округ

Јабланички Округ
Јабланички Округ; Јабланички управни округ ; Jablanički upravni okrug
	Округ во Србија
	; Местоположба на Јабланичкиот Округ во Србија
Држава	Србија
Регион	Јужна и Источна Србија
Седиште на округо	Лесковац
Управа
• Началник на округот	Божидар Стојиљковиќ
Површина
• Вкупно	2,769 км2 (1,069 ми2)
Население (попис во 2012)
• Вкупно	255.463
• Густина	59,7/км2 (1,550/ми2)
ISO 3166	RS-23
Општини	5 и 1 град
Населби	336
– Градови	7
– Села	329
Мреж. место	jablanicki.okrug.gov.rs

Јабланички Округ — административен округ во југоисточниот дел на Србија со седиште во Лесковац. Според пописот од 2011 година, на подрачјето на округот живееле 216.304 жители. Површината на административната област е 2.770 и опфаќа 336 населени места.^[1]

Поделба[уреди | уреди извор]

Округот го опфаќа градот Лесковац и општините Власотинце, Лебане, Бојник, Медвеѓа и Црна Трава.^[2]

Градот Лесковац е територијална единица чиј центар е градската населба Лесковац. Според пописот од 2011 година, градот имал население од 144.206 жители. Површината на градот е 1.025 и опфаќа 144 населени места, од кои три се урбани населби. Областа на градот се наоѓа во срцето на огромната и плодна Лесковачка Котлина (50 долги и 45 широки), најголемата морфотектонска долина во Србија. Зафаќа дел од долината на Јужна Морава и делови од сливовите на нејзините важни леви притоки Ветерница и Јабланица. Географската и сообраќајната положба на Лесковачката Котлина има транзитен карактер. Низ неа минуваат важни меѓународни патишта, но и сообраќајни правци од пониска класа. Главните сообраќајни правци ги поврзуваат Западна и Средна Европа со Република Македонија, Грција и Мала Азија.^[3]
- Историја Во областа на градот Лесковац, според грчкиот историчар Херодот, во 5 век пр.н.е. постоела илирска (дарданска) населба, околу која се одгледувал коноп. По победата над Илирите, Римјаните во II век затекнале населба на левиот брег на Ветерница, а на ридот Хисар изградиле тврдина која доминира над околината. Во 12 век, византискиот цар Мануил му ја подарил областа околу денешен Лесковац, позната како Дубочица, на жупанот Стефан Немања . Кон крајот на 18 век, Лесковац бил центар на Лесковачкиот Пашалак. За време на Првото српско востание, Караѓорѓевиот војвода, Илија Петровиќ Стреља, дигнал востание против вековните окупатори Турците, на кое му се придружиле голем број лесковчани. Лесковац бил ослободен од Турците на 24 декември 1877 година. Во Првата светска војна поради ѕверствата на бугарскиот окупатор загинало бројно население и бил нарушен стопанскиот развој. За време на Априлската војна, Лесковац не настрадал многу, но во бомбардирањето на Сојузниците во септември 1944 година, биле убиени многу цивили, уништени се вековните културно-историски споменици и катастрофално уништен дел од центарот на градот. Во текот на шеесеттите и седумдесеттите години на 20 век, лесковачката текстилна индустрија процветала, но на почетокот на деведесеттите години, Лесковац го погодила стопанската и економската рецесија. За време на агресијата на НАТО во 1999 година Лесковац на 25 март го доживува првото бомбардирање.^[4]
Општина Власотинце е територијална единица со седиште во Власотинце. Според пописот од 2011 година, имала население од 29.893 жители. Површината на општината е 308 и опфаќа 48 населени места. Општината има ридско-планински карактер што сочинува над 80% од нејзината територија. Најниската точка е на 230 метри надморска височина на вливот на Власина во Јужна Морава, а највисоката е на 1.433 метри надморска височина. Морфолошки се издвојуваат две целини, долинско-котлинска и ридско-планинска. Климата на општината е умереноконтинентална со жупска варијанта во рамничарско-ридскиот дел до 500 метри надморска височина.
- Историја Човечки заедници постоеле на територијата на општината во неолитот - младо камено време. Илирите и Тракијците ја населувале оваа област во бронзено-железното време и биле освоени од Римјаните во 1 век. Словените го населувале Балканот во текот на 6 и 7 век, додека областа на општината била под Византија до 12 век. Стефан Немања, борејќи се против Византија, ја освоил оваа област и ја припоил кон српската држава. До освојувањето на Турците, областа Власотинце била дел од српската држава, а за прв пат се споменува во 16 век под името Власотинац, на пописот од 1516 година. По ослободувањето на јужниот дел на Србија од Турците, Власотинце е прогласен за град во 1878 година. Населението земало многу активно и масовно учество во Балканските војни, како и во Првата светска војна. За време на Втората светска војна, Власотинце е ослободено на 10 октомври 1944 година. години кога започнува периодот на обнова и изградба.^[5]

Општина Лебане е територијална единица со седиште во Лебане. Според пописот од 2011 година имало 22.000 жители. Површината на општината е 337 и опфаќа 39 населени места. Земјоделското земјиште зафаќа 63,2%, а шумите 31,7% од вкупната територија на општината. Општината опфаќа делови кои припаѓаат на горниот дел на сливот на Јабланица и Лесковачката Котлина. Во релјефот се истакнуваат Лесковачката Котлина и ридско-планинскиот дел. Општината се одликува со умереноконтинентална клима, со умерено студени зими и топли и суви лета. Просечната годишна температура е 10,2 °C.
- Историја Човечки заедници постоеле на овие простори уште од праисторијата. Лебане е основано во 1878 година, на реката Јабланица кај истоименото село. Развојот на населбата дошол дури кога станало седиште на Јабланичкиот Срез. Било познато по две тополи, со обем од околу 10 м, и три големи ореви кои израснале во близина на пешачкиот мост. Во периодот меѓу двете светски војни, Лебане останало на ниво на селски град со мал број жители. Во 1976 година во Лебане имало катастрофална поплава во која биле изгубени два животи, а материјалната штета била голема. После тоа има побрза индустријализација, благодарение на финансиската помош, а местото побрзо се развива.^[6]
Општина Бојник е територијална единица со седиште во Бојник. Според пописот од 2011 година имала 11.104 жители. Површината на општината е 264 и опфаќа 36 населени места. Бојник се наоѓа во сливот на Пуста Река и под планината Радан. Специфична е географската положба и природната конфигурација на општината. Се наоѓа надвор од најважните автопатишта, но претставува природна врска на северозападниот дел на Лесковачката Котлина со градот Лесковац и општините Лебане и Медвеѓа. Околу две третини од територијата на општината е ридско-планинско подрачје, со силно влијание врз формирањето на релативно неповолна конфигурација на мрежата на населени места и нерамномерна територијална распределба на стопанските активности и населението.^[7]
- Историја Најстарата праисториска населба е откриена во Лапотинце на локалитетот Селиште, фрагменти од керамика од старчевачката група. Во Горње Бријање на локалитетот Цунг се пронајдени остатоци од винчанско-плочмичката култура на кремени алатки и плочи. Од античкиот период потекнува недоволно истражен и запуштен археолошки локалитет во Горње Бријање, кое е римска тврдина изградена веројатно во III век. Римската населба кај Бојник била регистрирана на брегот на Пуста Река, помеѓу Доње Коњувце и Бојник. Меѓу другото, овде е пронајдена и мермерна глава на римски граѓанин.^[8]
Општина Медвеѓа е територијална единица со седиште во Медвеѓа. Според пописот од 2011 година имала 7.438 жители. Површината на општината е 524 и опфаќа 44 населени места. Општината се наоѓа на границата со Косово и Метохија, во планинско-котлинската област во јужна Србија. Најниската точка е на 316 метри надморска височина, во долината на реката Јабланица, а највисоката на 1.376 на планините Радан и Мајдан. Геоморфолошката конфигурација на теренот е неповолна и влијае на лошата сообраќајна поврзаност на општината со другите области. Патот Лесковац-Приштина, кој преку Приштина ја поврзува Јужна Србија со Јадранот, е единствената значајна сообраќајна комуникација. Климата е континентална, просечната годишна температура во котлините е 11 °C, а во планинските предели 6,7 °C.
- Историја Во општината има бројни остатоци кои сведочат за праисторискиот живот на различни народи. Тој водел важен римски пат низ оваа територија до Пирот и Приштина. Поголемото населување на оваа територија дошло во 1879 година, по ослободувањето на јужна Србија, а населението дошло од сите делови, особено Косово и Метохија, Стара Херцеговина, источна Србија, а населението од Црна Гора го населувало овој крај во брановите од 1880 до 1880 година. 1906 година.. години. По Првата светска војна и трите неуспешни обиди Медвеѓа да стане град, нивното четврто барање било одобрено од кралот Александар Караѓорѓевиќ, а на 31 декември 1921 година Медвеѓа е прогласена за град.^[9]
Општина Црна Трава е територијална единица со седиште во Црна Трава. Според пописот од 2011 година имала 1.663 жители. Површината на општината е 312 и опфаќа 25 населени места. Општината е опкружена со Сува Планина на север, Власинско Езеро на југ, српско-бугарската граница на исток и Грделичката Клисура и долината Јужна Морава на запад. Висината се движи од 346 до 1.721 метар, така што територијата е планинска. Низ општинската територија тече реката Власина, на нејзиниот брег се наоѓа само населбата Црна Трава, а на 10 километри е езерото Власина.
- Историја На овој простор живееле илирски племиња, а од II век областа била населена со Римјани и се занимавале со рударство. За време на владеењето на Византија, кое траело до 12 век, во аналите на црквата има информации дека овој простор бил речиси напуштен, дека таму живееле монах и неколку манастирски овчари. Населбата порано се викала Вилин Луг, а за време на турското владеење се викала Кара Кас што значи „црна трева“, како и Балк Дервен што значело „рибна клисура“. Името на населбата е поврзано и со Косовскатата битка, каде што, според легендата, уморните српски војници заспале на тревата која ги омамила, поради што не стигнале за битката, па ја нарекле тревата црна.^[10]

Грбови на градот Лесковац и општините Власотинце, Лебане, Бојник, Медвеѓа и Црна Трава

Демографија[уреди | уреди извор]

Според пописот од 2011 година, на територијата на Јабланичкиот Округ имало 216.304 жители. Округот е претежно населен со Срби кои сочинуваат 92,4% од населението,^[1] потоа следат Роми кои сочинуваат 5,3% од населението.^[1] Во религиозна смисла, 201.969 жители се православни, по што следат 2.575 протестанти, 815 муслимани,^[1] 575 не се верници 4.824 жители не се изјасниле.^[1] Српскиот е мајчин јазик на 203.703 граѓани,^[1] следен од ромскиот, кој е мајчин јазик на 9.278 граѓани. ^[1]

Организација[уреди | уреди извор]

Јабланичкиот Округ е регионален центар на државната управа кој е формиран за вршење работи на државната управа надвор од седиштето на органите на државната управа, што значи дека управниот округ го сочинуваат стручни и подрачни единици на министерството во областа. Тој нема функција орган на државна управа, па не може да има свои ингеренции. Во Законот за државна управа и Уредбата за административни инфекции јасно се наведени задачите што органите на државната управа, пред се одредени министерства, можат да ги извршуваат во округ. Органите на државната управа можат да ги извршуваат следниве работи:

да одлучува во управни работи во прв степен, односно по жалбата кога носителите на јавни овластувања одлучиле во прв степен.
да врши надзор над работата на носителите на јавни овластувања
да врши инспекциски надзор

Началникот на округот ја координира работата на подрачните единици и ја следи примената на директивите и упатствата што им се издаваат, го следи спроведувањето на плановите за работа на окружните подрачни единици и се грижи за условите за нивната работа, ја следи работата на вработените. во подрачните подрачни единици и предлага дисциплинска постапка против нив.

Советот на округот го сочинуваат началникот на округот и претседателите на општините и градоначалниците на градовите од подрачјето на округот. Седниците на Советот ги свикува и со нив претседава началникот на округот, а се одржуваат најмалку еднаш на два месеци. Началникот на округот е должен предлозите на Советот да ги доставува до министерот надлежен за административни работи, кога е должен најмалку еднаш годишно да информира за работата на Советот. Советот на административниот округ, меѓу другото, ја координира работата на окружните подрачни единици на органите на државната управа и општините и градовите во управната област и предлага како да се подобри работата на административните области.^[11]