Свети Паисиј Хилендарски: Разлика помеѓу преработките

Од Википедија — слободната енциклопедија
Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
согласно изворот
Нема опис на уредувањето
Ред 9: Ред 9:
починал-место= [[Асеновград]],|
починал-место= [[Асеновград]],|
}}
}}
'''Паисиj Хилендарски''' ([[Бугарски јазик|бугарски]]: ''Паисий Хилендарски'') бил бугарски преродбеник од македонско потекло <ref>ДАРМ, Бугарски генерален конзулат (БГК) - Солун 1896-1915, мф. Бр. 4278, Но. 181, 20 февруари 1904.</ref><ref>Бугарскиот трговски агент во Солун, Атанас Шопов и солунскиот валија Хасан Фехми паша во почетокот на 1904 година имале разговор, при што валијата постојано се оплакувал од Македонците и го прашал Шопов: „Дали Македонците уште бујствуваат во Бугарија?“ На тоа Шопов одговорил: „Како да не бујствуваат паша ефенди кога денес поголем дел од македонското население е во Бугарија, поголемиот дел од жителите на Софија се Македонци; голем дел од офицерите во армијата се Македонци; голем дел од видните чиновници се Македонци; целата македонска интелигенција од Македонија е во Бугарија. Македонска е и толпата по улиците“. По оваа валијата констатирал дека Македонците играат важна улога во Бугарија. На што Шопов додал „многу важна паша ефенди, поважна од секогаш. Улогата на Македонците во судбината и животот на Бугарите во општо секогаш била важна“. За поткрепување на изнесеното, Шопов го потенцирал придонесот што го дале Македонците на културен план за Бугарите. Во тој контекст ги наведува: отец Паисиј како автор на првата бугарска историја; Кирил Пејчиновиќ и неговото дело кое наводно е на бугарски јазик; Теодосиј Синаитски кој ја отворил првата бугарска печатница во Солун и го испечатил првиот бугарски буквар; потоа Неофит кој го отворил првото бугарско училиште во Габрово поради што се сметал за патријарх на бугарското училиште. Посебен впечаток остава фактот дека за ниту еден од нив не се вели дека е Бугарин, туку се потенцира дека тие се Македонци по род. Истовремено А. Шопов, потенцирал дека Македонците дале значаен придонес и за бугарското црковно прашање. На повторната констатација од страна на валијата дека Македонците принеле значајни заслуги за бугарскиот народ, следи образложение: „не само за бугарскиот, туку и за грчкиот... во време на грчкото востание...“ На крај од разговорот Шопов истакнал:Така што гледате паша ефенди какава улога играле секогаш Македонците во животот на бугарскиот народ. Уште поважна играат сега. Ако работата е за оплакување, ние од Бугарија имаме повеќе право од Вас (Турците б.н) да се оплакуваме од Македонците, зошто тие ни ја превзедоа нашата сила, тие ни ги зедоа најдобрите места и служби, тие ни ги превзедоа финансиите и градовите, тие ни ја презедоа војската и нашите министерства, тие ни ја презедоа трговијата, тие презедоа речи си с¢ во Бугарија... Избавете нe од нив заради Бога. </ref>, бугарската наука го смета за прв [[Бугари|бугарски]] преродбеник и бугарски национален историчар со неговото дело „[[Историја словенобугарска]]“ ([[Бугарски јазик|бугарски]] ''„История славянобългарска“''), напишано во [[1762]] година. Во своjот текст за прв пат Паисиj ги искажува идеите за [[Бугарска преродба|бугарската национална преродба]].
'''Паисиj Хилендарски''' ([[Бугарски јазик|бугарски]]: ''Паисий Хилендарски'') бил бугарски преродбеник од македонско потекло <ref>ДАРМ, Бугарски генерален конзулат (БГК) - Солун 1896-1915, мф. Бр. 4278, Но. 181, 20 февруари 1904.</ref><ref>Бугарскиот трговски агент во Солун, Атанас Шопов и солунскиот валија Хасан Фехми паша во почетокот на 1904 година имале разговор, при што валијата постојано се оплакувал од Македонците и го прашал Шопов: „Дали Македонците уште бујствуваат во Бугарија?“ На тоа Шопов одговорил: „Како да не бујствуваат паша ефенди кога денес поголем дел од македонското население е во Бугарија, поголемиот дел од жителите на Софија се Македонци; голем дел од офицерите во армијата се Македонци; голем дел од видните чиновници се Македонци; целата македонска интелигенција од Македонија е во Бугарија. Македонска е и толпата по улиците“. По оваа валијата констатирал дека Македонците играат важна улога во Бугарија. На што Шопов додал „многу важна паша ефенди, поважна од секогаш. Улогата на Македонците во судбината и животот на Бугарите во општо секогаш била важна“. За поткрепување на изнесеното, Шопов го потенцирал придонесот што го дале Македонците на културен план за Бугарите. Во тој контекст ги наведува: отец Паисиј како автор на првата бугарска историја; Кирил Пејчиновиќ и неговото дело кое наводно е на бугарски јазик; Теодосиј Синаитски кој ја отворил првата бугарска печатница во Солун и го испечатил првиот бугарски буквар; потоа Неофит кој го отворил првото бугарско училиште во Габрово поради што се сметал за патријарх на бугарското училиште. Посебен впечаток остава фактот дека за ниту еден од нив не се вели дека е Бугарин, туку се потенцира дека тие се Македонци по род. Истовремено А. Шопов, потенцирал дека Македонците дале значаен придонес и за бугарското црковно прашање. На повторната констатација од страна на валијата дека Македонците принеле значајни заслуги за бугарскиот народ, следи образложение: „не само за бугарскиот, туку и за грчкиот... во време на грчкото востание...“ На крај од разговорот Шопов истакнал:Така што гледате паша ефенди какава улога играле секогаш Македонците во животот на бугарскиот народ. Уште поважна играат сега. Ако работата е за оплакување, ние од Бугарија имаме повеќе право од Вас (Турците б.н) да се оплакуваме од Македонците, зошто тие ни ја превзедоа нашата сила, тие ни ги зедоа најдобрите места и служби, тие ни ги превзедоа финансиите и градовите, тие ни ја презедоа војската и нашите министерства, тие ни ја презедоа трговијата, тие презедоа речи си с¢ во Бугарија... Избавете нe од нив заради Бога. </ref>, бугарската наука го смета за прв [[Бугари|бугарски]] преродбеник и бугарски национален историчар со неговото дело ''„Исторїѧ славѣноболгарскаѧ“'' напишано во периодот [[1760]] - [[1762]] година.

== Биографиjа ==
== Биографиjа ==
За животот на Паисиј се знае релативно малку. Се прифаќа дека е роден во [[1722]] година, се претпоставува во [[Банско (град)|Банско]]<ref>The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity, John Anthony McGuckin, John Wiley & Sons, 2011, ISBN 1405185392, p.85.</ref> во богата трговска фамилија. За негово родно место претендираат неколку градови и села, бидејќи самиот не напишал точно од каде е. Денес за официјална верзија се смета онаа за која за прв пат сведочи [[Неофит Рилски]]<ref> Статија [http://www.segabg.com/online/article.asp?issueid=2156&sectionid=8&id=0001501 150 г. спорови] за родното место и гробот на Паисиј{{bg}}</ref> [[Теодосиј Гологанов]] исто тврдел дека архимандрит Исаија му споделил за тоа како [[Неофит Рилски]] му раскажал за Хилендарски калугер и негов соселјанец од Банско, по име јеромонах Паисиј, кој пишувал за историјата Бугарите.<Ref>Весник "Мир". 18 април, 1912.</Ref> Официјално<ref>[http://www.segabg.com/online/article.asp?issueid=2156&sectionid=8&id=0001501 150 г. спорови] за родното место и гробот на Паисиј{{bg}}]</ref>, е примена теориjа дека потекнува од градот Банско во [[Пиринска Македонија]].<ref>"История на България", Издателство на Българската академия на науките, том 5 Българско Възраждане XVIII - средата на XIX век, София, 1985, стр. 127-128. {{bg}}</ref> Аргумент за тоа се бара во кондиките на манастирите во [[Атон]], во кои пишува дека татковата куќа на неговите двајца браќа Лаврентиј и хаџи Влчо била токму во Банско.<ref>Пламен Митев, "Българското Възраждане", Издателство "Полис", София, 1999, стр. 31. {{bg}}</ref> Теориjата е спомната и во [[МАНУ|македонската наука]].<ref>"Македонска енциклопедиjа", Македонска академиjа на науките и уметностите, Скопjе, 2009, том 1, статиjа "Бугарското име во Македониjа", стр. 222: "Идеен втемелувач и пропагатор бил хилендарскиот монах Паисиj од Банско (XVIII в.), инспириран од пишувањата на М. Орбини, J. Раиќ и некои други древни записи во атонските манастири."</ref> Според други <ref>Aкад.Иван Снегаров [http://www.pravoslavieto.com/history/19/1883_Ivan_Snegarov/paisij_rodno_mjasto.htm "За родното място на Паисий Хилендарски"] {{bg}}</ref> тие се од различни татковци, а и нема докази дека Банско тогаш било дел од Самоковска епархија на [[Пеќка Патријаршија|Пеќката Патријаршија]], туку било додадено подоцна при [[Цариградска Патријаршија|Цариградската Патриаршија]]. Недостигот на историски документи кои да го прецизираат родното место се надополнува од дијалектолошки анализи на неговиот говор.<ref>Цанко Живков [http://www.slovo.bg/old/rrech/212/rr20021202.htm "Родна реч" вo спорот за јазикот] и родното място на Паисиј{{bg}}</ref> Тие го поврзуваат со реоните на [[Самоков (Бугарија)|Самоков]] и [[Перник]], за кои постојат и бројни легенди <ref>Мария Деянова, "[http://liternet.bg/publish19/m_deianova/syvpadeniia.htm Съвпадения] между характерните диалектизми в Зографската чернова на "История славянобългарска" и говорните характеристики на с. Доспей, Самоковско", Български език и литература (електронна версия), 2006, № 3. {{bg}}</ref>. Хипотезите се однесуваат на селата Доспеј<ref>[http://web.archive.org/web/20081227053630/http://www.paisii.swu.bg/doc/biblioteka/dospeiska_versia_Paisii.pdf Доспејска верзија] {{bg}}</ref> <ref>[http://liternet.bg/publish19/m_deianova/istoricheski.htm Критика на кралевдолската верзија со осврт на доспејската] {{bg}}</ref>и Кралев дол.<ref>[http://web.archive.org/web/20081227053615/http://www.paisii.swu.bg/doc/biblioteka/Krxgla_masa_paisii.pdf Тркалезна маса], одржана на 15 март 2007 година, Перник {{bg}}</ref>.
За животот на Паисиј се знае релативно малку. Се прифаќа дека е роден во [[1722]] година, се претпоставува во [[Банско (град)|Банско]]<ref>The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity, John Anthony McGuckin, John Wiley & Sons, 2011, ISBN 1405185392, p.85.</ref> во богата трговска фамилија. За негово родно место претендираат неколку градови и села, бидејќи самиот не напишал точно од каде е. Денес за официјална верзија се смета онаа за која за прв пат сведочи [[Неофит Рилски]]<ref> Статија [http://www.segabg.com/online/article.asp?issueid=2156&sectionid=8&id=0001501 150 г. спорови] за родното место и гробот на Паисиј{{bg}}</ref> [[Теодосиј Гологанов]] исто тврдел дека архимандрит Исаија му споделил за тоа како [[Неофит Рилски]] му раскажал за Хилендарски калугер и негов соселјанец од Банско, по име јеромонах Паисиј, кој пишувал за историјата Бугарите.<Ref>Весник "Мир". 18 април, 1912.</Ref> Официјално<ref>[http://www.segabg.com/online/article.asp?issueid=2156&sectionid=8&id=0001501 150 г. спорови] за родното место и гробот на Паисиј{{bg}}]</ref>, е примена теориjа дека потекнува од градот Банско во [[Пиринска Македонија]].<ref>"История на България", Издателство на Българската академия на науките, том 5 Българско Възраждане XVIII - средата на XIX век, София, 1985, стр. 127-128. {{bg}}</ref> Аргумент за тоа се бара во кондиките на манастирите во [[Атон]], во кои пишува дека татковата куќа на неговите двајца браќа Лаврентиј и хаџи Влчо била токму во Банско.<ref>Пламен Митев, "Българското Възраждане", Издателство "Полис", София, 1999, стр. 31. {{bg}}</ref> Теориjата е спомната и во [[МАНУ|македонската наука]].<ref>"Македонска енциклопедиjа", Македонска академиjа на науките и уметностите, Скопjе, 2009, том 1, статиjа "Бугарското име во Македониjа", стр. 222: "Идеен втемелувач и пропагатор бил хилендарскиот монах Паисиj од Банско (XVIII в.), инспириран од пишувањата на М. Орбини, J. Раиќ и некои други древни записи во атонските манастири."</ref> Според други <ref>Aкад.Иван Снегаров [http://www.pravoslavieto.com/history/19/1883_Ivan_Snegarov/paisij_rodno_mjasto.htm "За родното място на Паисий Хилендарски"] {{bg}}</ref> тие се од различни татковци, а и нема докази дека Банско тогаш било дел од Самоковска епархија на [[Пеќка Патријаршија|Пеќката Патријаршија]], туку било додадено подоцна при [[Цариградска Патријаршија|Цариградската Патриаршија]]. Недостигот на историски документи кои да го прецизираат родното место се надополнува од дијалектолошки анализи на неговиот говор.<ref>Цанко Живков [http://www.slovo.bg/old/rrech/212/rr20021202.htm "Родна реч" вo спорот за јазикот] и родното място на Паисиј{{bg}}</ref> Тие го поврзуваат со реоните на [[Самоков (Бугарија)|Самоков]] и [[Перник]], за кои постојат и бројни легенди <ref>Мария Деянова, "[http://liternet.bg/publish19/m_deianova/syvpadeniia.htm Съвпадения] между характерните диалектизми в Зографската чернова на "История славянобългарска" и говорните характеристики на с. Доспей, Самоковско", Български език и литература (електронна версия), 2006, № 3. {{bg}}</ref>. Хипотезите се однесуваат на селата Доспеј<ref>[http://web.archive.org/web/20081227053630/http://www.paisii.swu.bg/doc/biblioteka/dospeiska_versia_Paisii.pdf Доспејска верзија] {{bg}}</ref> <ref>[http://liternet.bg/publish19/m_deianova/istoricheski.htm Критика на кралевдолската верзија со осврт на доспејската] {{bg}}</ref>и Кралев дол.<ref>[http://web.archive.org/web/20081227053615/http://www.paisii.swu.bg/doc/biblioteka/Krxgla_masa_paisii.pdf Тркалезна маса], одржана на 15 март 2007 година, Перник {{bg}}</ref>.

Преработка од 12:51, 7 јануари 2018

Св. Паисиj Хилендарски
Роден 1722
Самоковска епархиja, Отоманска Империја
Починал 1773
Асеновград,

Паисиj Хилендарски (бугарски: Паисий Хилендарски) бил бугарски преродбеник од македонско потекло [1][2], бугарската наука го смета за прв бугарски преродбеник и бугарски национален историчар со неговото дело „Исторїѧ славѣноболгарскаѧ“ напишано во периодот 1760 - 1762 година.

Биографиjа

За животот на Паисиј се знае релативно малку. Се прифаќа дека е роден во 1722 година, се претпоставува во Банско[3] во богата трговска фамилија. За негово родно место претендираат неколку градови и села, бидејќи самиот не напишал точно од каде е. Денес за официјална верзија се смета онаа за која за прв пат сведочи Неофит Рилски[4] Теодосиј Гологанов исто тврдел дека архимандрит Исаија му споделил за тоа како Неофит Рилски му раскажал за Хилендарски калугер и негов соселјанец од Банско, по име јеромонах Паисиј, кој пишувал за историјата Бугарите.[5] Официјално[6], е примена теориjа дека потекнува од градот Банско во Пиринска Македонија.[7] Аргумент за тоа се бара во кондиките на манастирите во Атон, во кои пишува дека татковата куќа на неговите двајца браќа Лаврентиј и хаџи Влчо била токму во Банско.[8] Теориjата е спомната и во македонската наука.[9] Според други [10] тие се од различни татковци, а и нема докази дека Банско тогаш било дел од Самоковска епархија на Пеќката Патријаршија, туку било додадено подоцна при Цариградската Патриаршија. Недостигот на историски документи кои да го прецизираат родното место се надополнува од дијалектолошки анализи на неговиот говор.[11] Тие го поврзуваат со реоните на Самоков и Перник, за кои постојат и бројни легенди [12]. Хипотезите се однесуваат на селата Доспеј[13] [14]и Кралев дол.[15].

Во 1745 година Паисиj станал монах во српскиот Хилендарски манастир во Атон, од каде и го добил прекарот Хилендарски. Бил испраќан да патува низ Балканот со цел собирање на парични помошти од христијанското население. Во 1761 по дела на манастирот патувал до Сремски Карловци во Војводина (тогаш во Австриската империја), кадешто било седиштето на српската Карловачка митрополија. Во неjзините богати библиотеки имал можност да прочита некои од познатите во оноj период историски книги за Балканот. Враќајки се во Хилендарскиот манастир, започнал да пишува историjа на бугарскиот народ. По некои конфликти внатре во монашкото братство на Хилендар се префрлил во Зографскиот Манастир, каде во 1762 година ја завршил својата „Историја словенобугарска".[16]

Податоците за животот на Паисиj по 1762 се малку и фрагментирани. Неоспорно е дека по завршувањето на историjата се вратил во Хилендарскиот манастир и за извесен период бил негов проигумен. Продолжил да патува, а сигурно документирани негови посети се во реоните на Самоков, Котел и Асеновград. Умрел во 1773 во Амбелино во jужниот дел на денешниот Асеновград.[17]

Паисиj Хилендарски е канонизиран за светец од Бугарската Православна Црква во 1962 година.

"Историjа словенобугарска"

Препис на "Историја словенобугарска" од 18 век

Во процесот на подготвувањето за создавање на словенобугарска историjа Паисиjа се запознал со некои од достапните во неговата епоха историски извори: житија на светци, летописни белешки, царски грамоти, сочиненија на Климент Охридски и Евтимиј Трновски, српскиот "Родослов", руски публикации на "Пролог" и "Кормчаја книга", стематографиите на Павле Ритер Витезовиќ и Христофор Жефаровиќ, а наjголемо влијание врз неговите општи идеи за историјата имале руските преводи на книгите "Дејанија церковнаја и гражданскаја" од Цезар Барониј и "Книга историографија" (со оригинално име "Царството на Словените") од Мавро Орбини.[18]

По завршувањето на книгата Паисиј продолжил да патува и сам да ја распространува. За прв зачуван препис се смета преписот од 1765 година, порачан од богатите граѓани на Котел и направен од Софрониј Врачански. Вториот бил направен во 1771 година во Самоков од поп Алекси. За тие преписи се знае дека биле препишувани директно од оригиналот на Паисиj и во негово присуство. Од периодот до краjот на 18 век се познати околу 10 ракописни преписи, а до краjот на 19 век нивниот броj е повеќе од 60. Вистинска историска вредност "Историjа словенобугарска" добила во првата половина на 19 век и натаму по неjзиното прво преработено печатено издание, направено од Христаки Павловиќ во Будимпешта во 1844 година со наслов "Царственик или историjа болгарска".[19] "Царственик...", што вклучувало и некои делови од "Стематографија" на Христофор Жефаровиќ, а било користено како учебник по историjа во преродбенските училишта.[20] Паисиj се смета за втемелувач и пропагатор на бугарското име и бугарскиот етнички карактер во Македониjа.[21]

Политичка употреба

Неговото име често било користено за политички цели, како што е случајот со создадениот во 1927 година националистички сојуз “Отец Паисиј“, којшто подоцна ќе се изроди во нацистички, а негови членови во 1943 година ќе учествуваат во напади врз еврејски маала и ќуки.[22] Нешто подоцна ќе биде искористен од Тодор Живков за неговата нова политика кон Пиринска Македонија.[23]

Извори

  1. ↑ ДАРМ, Бугарски генерален конзулат (БГК) - Солун 1896-1915, мф. Бр. 4278, Но. 181, 20 февруари 1904.
  2. ↑ Бугарскиот трговски агент во Солун, Атанас Шопов и солунскиот валија Хасан Фехми паша во почетокот на 1904 година имале разговор, при што валијата постојано се оплакувал од Македонците и го прашал Шопов: „Дали Македонците уште бујствуваат во Бугарија?“ На тоа Шопов одговорил: „Како да не бујствуваат паша ефенди кога денес поголем дел од македонското население е во Бугарија, поголемиот дел од жителите на Софија се Македонци; голем дел од офицерите во армијата се Македонци; голем дел од видните чиновници се Македонци; целата македонска интелигенција од Македонија е во Бугарија. Македонска е и толпата по улиците“. По оваа валијата констатирал дека Македонците играат важна улога во Бугарија. На што Шопов додал „многу важна паша ефенди, поважна од секогаш. Улогата на Македонците во судбината и животот на Бугарите во општо секогаш била важна“. За поткрепување на изнесеното, Шопов го потенцирал придонесот што го дале Македонците на културен план за Бугарите. Во тој контекст ги наведува: отец Паисиј како автор на првата бугарска историја; Кирил Пејчиновиќ и неговото дело кое наводно е на бугарски јазик; Теодосиј Синаитски кој ја отворил првата бугарска печатница во Солун и го испечатил првиот бугарски буквар; потоа Неофит кој го отворил првото бугарско училиште во Габрово поради што се сметал за патријарх на бугарското училиште. Посебен впечаток остава фактот дека за ниту еден од нив не се вели дека е Бугарин, туку се потенцира дека тие се Македонци по род. Истовремено А. Шопов, потенцирал дека Македонците дале значаен придонес и за бугарското црковно прашање. На повторната констатација од страна на валијата дека Македонците принеле значајни заслуги за бугарскиот народ, следи образложение: „не само за бугарскиот, туку и за грчкиот... во време на грчкото востание...“ На крај од разговорот Шопов истакнал:Така што гледате паша ефенди какава улога играле секогаш Македонците во животот на бугарскиот народ. Уште поважна играат сега. Ако работата е за оплакување, ние од Бугарија имаме повеќе право од Вас (Турците б.н) да се оплакуваме од Македонците, зошто тие ни ја превзедоа нашата сила, тие ни ги зедоа најдобрите места и служби, тие ни ги превзедоа финансиите и градовите, тие ни ја презедоа војската и нашите министерства, тие ни ја презедоа трговијата, тие презедоа речи си с¢ во Бугарија... Избавете нe од нив заради Бога.
  3. ↑ The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity, John Anthony McGuckin, John Wiley & Sons, 2011, ISBN 1405185392, p.85.
  4. ↑ Статија 150 г. спорови за родното место и гробот на Паисиј(бугарски)
  5. ↑ Весник "Мир". 18 април, 1912.
  6. ↑ 150 г. спорови за родното место и гробот на Паисиј(бугарски)]
  7. ↑ "История на България", Издателство на Българската академия на науките, том 5 Българско Възраждане XVIII - средата на XIX век, София, 1985, стр. 127-128. (бугарски)
  8. ↑ Пламен Митев, "Българското Възраждане", Издателство "Полис", София, 1999, стр. 31. (бугарски)
  9. ↑ "Македонска енциклопедиjа", Македонска академиjа на науките и уметностите, Скопjе, 2009, том 1, статиjа "Бугарското име во Македониjа", стр. 222: "Идеен втемелувач и пропагатор бил хилендарскиот монах Паисиj од Банско (XVIII в.), инспириран од пишувањата на М. Орбини, J. Раиќ и некои други древни записи во атонските манастири."
  10. ↑ Aкад.Иван Снегаров "За родното място на Паисий Хилендарски" (бугарски)
  11. ↑ Цанко Живков "Родна реч" вo спорот за јазикот и родното място на Паисиј(бугарски)
  12. ↑ Мария Деянова, "Съвпадения между характерните диалектизми в Зографската чернова на "История славянобългарска" и говорните характеристики на с. Доспей, Самоковско", Български език и литература (електронна версия), 2006, № 3. (бугарски)
  13. ↑ Доспејска верзија (бугарски)
  14. ↑ Критика на кралевдолската верзија со осврт на доспејската (бугарски)
  15. ↑ Тркалезна маса, одржана на 15 март 2007 година, Перник (бугарски)
  16. ↑ Пламен Митев, "Българското Възраждане", Издателство "Полис", София, 1999, стр. 31-32. (бугарски)
  17. ↑ Пламен Митев, "Българското Възраждане", Издателство "Полис", София, 1999, стр. 32. (бугарски)
  18. ↑ Пламен Митев, "Българското Възраждане", Издателство "Полис", София, 1999, стр. 32. (бугарски)
  19. ↑ Пламен Митев, "Българското Възраждане", Издателство "Полис", София, 1999, стр. 32. (бугарски)
  20. ↑ Кузман Шапкарев, "Материали за историята на възраждането...", Издателство "Български писател", София, 1984, стр. 75. (бугарски)
  21. ↑ "Македонска енциклопедиjа", Македонска академиjа на науките и уметностите, Скопjе, 2009, том 1, статиjа "Бугарското име во Македониjа", стр. 222.
  22. ↑ [1]
  23. ↑ Тодор Живков и македонското прашање

Надворешни врски


Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Свети_Паисиј_Хилендарски&oldid=3660249“