Окуси (општина)
| Окуси Oekusi | ||
|---|---|---|
| Општина | ||
 Падро - местото каде Португалците првпат стапнале на Тимор во 1515 година. | ||
| ||
 Мапа на Источен Тимор, истакнувајќи ја општината Окуси | ||
| Држава |  Источен Тимор | |
| Главен град | Панте Макасар или Окусе | |
| Површина | ||
| • Вкупна | 814 км2 (314 ми2) | |
| Население | ||
| • Вкупно | 68 913 | |
| • Густина | 85/км2 (220/ми2) | |
| Часовен појас | UTC+9 (UTC+9) | |
| ИЧР (2017) | 0.553 medium | |
Окусе, (Oecussi, Ocussi, Oekussi, Oekusi, Okusi, Oé-Cusse) е општина и Специјален административен регион (поранешен округ) на Источен Тимор.
Екслава на крајбрежјето во западниот дел на островот Тимор, Окусе е одделен од остатокот на Источен Тимор со Западен Тимор, кој е дел од провинцијата Нуса Тенгагара Тимур, Индонезија, и кој го опкружува Окусе во сите правци, освен на север, каде се граничи со Савуанкото море.
Главен град на Окусе е Панте Макасар или град Окусе, или порано во португалски Тимор, Вила Тавеиро. Првично Амбено беше името на поранешниот округ, а Окусе главен град.[1]
Историја[уреди | уреди извор]
Окусе и Амбено се имињата на двете оригинални кралства, од кои Амбено постоела пред колонијалниот период.
Окусе бил меѓу првите делови на островот Тимор на кој се населиле Португалците и затоа обично се смета за лулка на Источен Тимор. Околу 1556 година, доминиканскиот фриар Антонио Тавеиро, кој работеше од базата на Солор, започна мисионерска работа на северниот брег на Тимор. Набргу по ова, во 1569 година, селото „Алифао“ (Лифау) се споменува на европската мапа. Се наоѓал на пет километри западно од модерниот Панте Макасар. Во 1641 година, доминиканските свештеници ги крстиле кралските семејства на кралствата Амбено, Мена и Амануба, што значело дека португалското влијание се зголемило во делови на западен Тимор. Миграцијата на Топасес, евроазиско население, се зголеми во 1650-тите од Ларантука на Флорес. По 1664 година тие биле управувани од офицери кои припаѓале на семејствата Хорнај и Да Коста и биле во можност да доминираат во поголемиот дел од Тимор. Водачите на Топас го користеа Лифау како свое главно упориште на Тимор, но сепак престојуваа во голем дел од своето време во Ларантука.
Во 1859 година, со Договорот од Лисабон, Португалија и Холандија го поделија островот меѓу нив. Западен Тимор стана холандски, со колонијално место во Купанг, а Источен Тимор стана португалски, со седиште во Дили. Ова ги остави Окусе и Ноимути како енклави опкружени со холандска територија.
Индонезиските сили го нападнаа Окусе на 6 јуни 1975 година. Во октомври тие ги окупираа западните погранични области на Источен Тимор. Токму во Панте Макасар, индонезиска петта колона го крена индонезиското знаме на 29 ноември 1975 година, една недела пред официјалната индонезиска инвазија на Источен Тимор. Сепак, дури и под индонезиска власт, Окусе се администрираше како дел од покраината Источен Тимор, како и во португалскиот Тимор. Како и поголемиот дел од земјата, таа претрпе насилни напади во близина на референдумот за независност во 1999 година. Уништена е над 90 проценти од инфраструктурата. Стана дел од независната држава Источен Тимор на 20 мај 2002 година.
Географија[уреди | уреди извор]
Окусе има површина од 814 квадратни километри (314 квадратни милји).
Клима[уреди | уреди извор]
Окусе има тропска клима, која се одликува со топла, влажна и непријатна сезона од декември до април и топла и сува сезона од мај до ноември.[2]
| Климатски податоци за Окусе (1919-1963) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Месец | Јан | Фев | Мар | Апр | Мај | Јун | Јул | Авг | Сеп | Окт | Ное | Дек | Годишно |
| Највисока забележана °C (°F) | 32.3 (90.1) |
31.3 (88.3) |
33.4 (92.1) |
34.6 (94.3) |
34.8 (94.6) |
33.8 (92.8) |
33.2 (91.8) |
33.8 (92.8) |
34.7 (94.5) |
35.4 (95.7) |
33.6 (92.5) |
32.0 (89.6) |
35.4 (95.7) |
| Прос. висока °C (°F) | 29.7 (85.5) |
29.3 (84.7) |
29.8 (85.6) |
30.4 (86.7) |
30.7 (87.3) |
30.3 (86.5) |
29.6 (85.3) |
29.1 (84.4) |
28.8 (83.8) |
29.4 (84.9) |
30.6 (87.1) |
30.3 (86.5) |
29.8 (85.6) |
| Сред. дневна °C (°F) | 27.3 (81.1) |
27.0 (80.6) |
27.2 (81) |
27.6 (81.7) |
27.7 (81.9) |
27.1 (80.8) |
26.2 (79.2) |
26.0 (78.8) |
26.3 (79.3) |
27.5 (81.5) |
28.4 (83.1) |
27.9 (82.2) |
27.2 (81) |
| Прос. ниска °C (°F) | 24.9 (76.8) |
23.6 (74.5) |
23.1 (73.6) |
22.8 (73) |
22.8 (73) |
22.0 (71.6) |
20.8 (69.4) |
20.4 (68.7) |
20.3 (68.5) |
22.0 (71.6) |
23.6 (74.5) |
23.8 (74.8) |
22.5 (72.5) |
| Најниска забележана °C (°F) | 20.5 (68.9) |
21.6 (70.9) |
19.0 (66.2) |
20.4 (68.7) |
18.5 (65.3) |
16.0 (60.8) |
15.6 (60.1) |
16.4 (61.5) |
17.0 (62.6) |
18.0 (64.4) |
20.9 (69.6) |
21.8 (71.2) |
15.6 (60.1) |
| Прос. дожд мм (ин) | 282.0 (11.102) |
228.6 (9) |
205.5 (8.091) |
89.0 (3.504) |
36.6 (1.441) |
7.7 (0.303) |
6.2 (0.244) |
2.6 (0.102) |
1.3 (0.051) |
15.6 (0.614) |
54.2 (2.134) |
177.3 (6.98) |
1.106,6 (43,566) |
| Прос. бр. дождливи денови (≥ 0.1 mm) | 16 | 15 | 13 | 7 | 2 | 1 | 1 | 0 | 0 | 2 | 5 | 14 | 76 |
| Прос. релативна влажност (%) | 78 | 78 | 76 | 74 | 68 | 63 | 65 | 67 | 71 | 76 | 75 | 77 | 72 |
| Сред. бр. сончеви часови месечно | 182.9 | 166.7 | 248.0 | 264.0 | 294.5 | 279.0 | 297.6 | 310.0 | 351.0 | 316.2 | 294.0 | 235.6 | 3.239,5 |
| Сред. бр. сончеви часови дневно | 5.9 | 5.9 | 8.0 | 8.8 | 9.5 | 9.3 | 9.6 | 10.0 | 11.7 | 10.2 | 9.8 | 7.6 | 8.8 |
| [се бара извор] | |||||||||||||
Население[уреди | уреди извор]
Според пописот во 2015 година, во Окусе има население од 68 913 лица, поделено во 14 345 домаќинства.
Атони, една од многуте домородни етнички групи, бројат околу 20 000 припадници во општината.
Јазик[уреди | уреди извор]
Мајчин јазик на повеќето жители е Уаб Мето (Мето), често наречен Баикено. Португалскиот јазик се користи во образованието и владата, иако и покрај неговиот статус како официјален јазик, има малку течни говорници.
Иако индонезискиот јазик се користеше како официјален јазик до 1999 година, оттогаш тој беше скоро целосно заменет во оваа улога со Тетумскиот јазик, кој е основен јазик на владата, образованието и јавниот живот.
Религија[уреди | уреди извор]
99,3% од жителите се римокатолици, а 0,6% се протестанти. На пописот во 2010 година имало 36 хиндуси, 21 муслиман, 10 анимист и еден будист.
Транспорт[уреди | уреди извор]
Аеродром[уреди | уреди извор]
Новиот меѓународен аеродром „Окусе“ или „Рота до Сандало“ беше инаугуриран од претседателот на Источен Тимор Франциско Гутереш на 18 јуни 2019 година и служи како главна порта кон Окусе. Аеродромот претходно беше писта сместена на работ на Панте Макасар и беше обновен по цена од 119 милиони американски долари.[3]
Автопати[уреди | уреди извор]
Главните патишта го поврзуваат Панте Макасар со Сакато на 15 км на исток и Бобомето на југоисток, и двата града се на границата со Источен Тимор и Индонезија и се официјални гранични премини кон Индонезија. Интегрираниот граничен пункт кај Сакато е најголемиот премин за Окусе, бидејќи се наоѓа на најкратката копнена рута помеѓу Окусе и Источен Тимор преку граничниот премин во Мота'аин / Батугаде. Индонезискиот контролен пункт преку границата со Сакато е Вини. Граничниот премин Бобомето (со Напан од индонезиска страна) на патот кон Кефаменану.[4]
На 12 јуни 2017 година, претседателот на Источен Тимор, Франциско Гутереш, го отвори мостот на реката Тоно. Мостот Ноефефан ги поврзува изолираните региони на запад од реката Тоно до Панте Макасар, обезбедувајќи им постојан пристап до пазарите, траектот и аеродромот, дури и за време на дождовната сезона (од ноември до април).
Пристаниште[уреди | уреди извор]
Фериботот Берлин Накрома го поврзува Окусе со Дили, пристигнувајќи двапати неделно на пат што трае 12 часа. врска=|десно|мини
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Wayback Machine“ (PDF). web.archive.org. 2009-10-01. Архивирано од изворникот (PDF) на 2009-10-01. Посетено на 2020-11-18.
- ↑ „клима“ (PDF).
- ↑ „Prime Minister visits Oe-cusse Ambeno « Government of Timor-Leste“. timor-leste.gov.tl (англиски). Посетено на 2020-11-18.
- ↑ „About Us | Immigration Service of Timor-Leste“. migracao.gov.tl. Посетено на 2020-11-18.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
| ||||||||
