Кримска Народна Република
| Кримска Народна Република | |||||
| Qırım Halq Cumhuriyeti Крымская Народная Республика Krymskaya Narodnaya Respublika | |||||
| Полуавтономија на Руска Демократска Федеративна Република | |||||
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Химна Ant etkenmen (кримскотатарски) "I've pledged" | |||||
| Главен град | Бахчисарај | ||||
| Јазици | кримскотатарски руски | ||||
| Уредување | Република | ||||
| Претседател | |||||
| - | 1917–1918 | Номан Челебиџихан | |||
| Законодавство | Курултаи | ||||
| Историски период | Прва светска војна | ||||
| - | Прогласување | 13 декември 1917[1] | |||
| - | Советско преземање | јануари 1918 | |||
| - | Кримска офанзива | 13–25 април 1918 | |||
| Површина | |||||
| - | 1917 | 26860 км² | |||
| Население | |||||
| - | 1917 | 749800 | |||
| Густина | 27.9 жит/км² | ||||
| Денес во | |||||
Кримска Народна Република (кримскотатарски: Qırım Halq Cumhuriyeti, руски: Крымская народная республика) — држава која постоела од декември 1917 до јануари 1918 година на Кримскиот Полуостров, територија што во моментов е спорна меѓу Руската Федерација и Украина. Во своето основање, Кримската народна република била една од многуте краткотрајни обиди за создавање на нови држави откако Руската револуција од 1917 година придонела Руското Царство да пропадне.
Кратка историја[уреди | уреди извор]
Основање[уреди | уреди извор]
Кримската народна република била прогласена по иницијатива на Курултај (Совет) на Кримските Татари[1], со кој се утврдила еднаквоста на сите етнички групи на полуостровот. Најголем дел од луѓето што живееле во Крим во тоа време биле Руси (тогаш се состоеле од 42% од населението на Крим) или Украинци (11%)[2]. Сепак, Кримските Татари биле доминантната политичка и културна сила на полуостровот. Номан Челебиџихан бил првиот претседател на зародишната република[1].
Советот се состоел од 76 делегати, од кои четири биле жени. Делегатите биле избрани од пет области: Јалта (24), Симферопол (19), Кефе (16), Евпаторија (11) и Оркапи (6). Советот за претседател го избрал а кримскиот писател Асан Сабри Аивазов.
Советот изгласил „Основен закон за Кримските Татари“ преку кое било свикано Кримското Собрание, каде биле формирани одбори и привремена влада и го подигнал Советот за национални претставници како привремен парламент[3]. Одборот и Централниот совет на Украина биле меѓусебно признати[1].
Болшевички државен удар[уреди | уреди извор]
Овој обид за изградба на нова нација брзо бил потиштен од страна на болшевичката и анархистичка доминантна Црноморска флота. Веќе на 16 декември 1917 година, болшевиците го освоиле Севастопол каде се наоѓа седиштето на Црноморската флота и го распуштил локалниот совет на пратеници. Моќта во градот била префрлена во локалниот ревком. Болшевиците биле поддржани од некои бродови на Црноморската флота. За да се одбрани, владата основала посебно седиште на 19 декември 1917 година, кое имало на располагање две коњаници и еден пешадиски полк на Кримските Татари, како и некои украински и руски формации кои броеле околу илјада луѓе. Во јануари 1918 година се случиле неколку вооружени инциденти. На 14 јануари 1918 година, болшевиците го освоиле Симферопол, каде што успеале да го уапсат поранешниот претседател на Крим (шеф на управата), Номан Челебиџихан, кој штотуку поднел оставка на 4 јануари 1918 година. Бил однесен во Севастопол до 23 февруари 1918 година, кога бил убиен без судење. Неговото тело било фрлено во морето.
На иницијатива на Челебиџихан на 10 јануари 1918 година, Советот создал специјална комисија која ги водела разговорите со болшевиците за запирање на вооружениот конфликт во Крим.
До крајот на јануари 1918 година Болшевиците го окупирале целиот Крим и го распуштиле советот. Во следниот период полуостровот бил зафатен од масовен терор. Другиот водач на Кримските Татари, Џафер Сеидемет, успеал да побегне на Кавказ низ континентална Украина. Многу кримски воени формации се повлекле во планините. Владата на Украина го блокирала Крим, додека се обидувала повторно да ја воспостави контролата над Црноморската флота и градот Севастопол. Секој муслиман кој ги поддржувал воените формации на патот кон Крим бил запиран. Тоа, пак, предизвикало протест од Севкупниот руски муслимански воен совет. До крајот на јануари 1918 година, самата украинска влада била принудена да објави војна на Руска Советска Федеративна Социјалистичка Република поради напредокот на силите на Црвената гарда на Москва и Петроград во Украина без експлицитно известување.
Болшевиците накратко ја формирале Советската Социјалистичка Република Таурида на територијата на Крим на почетокот на 1918 година, пред да биде отстапена на силите на Украинската Народна Република и Германското Царство. Некои претставници на Националната владакои успеале да го избегнат теророт на болшевиците, побарале политички азил во Киев и побарале воена помош од украинската армија, како и од Централните сили.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 (украински) 89 років від проголошення у Бахчисараї Кримської Народної Республіки, Radio Free Europe/Radio Liberty (13 December 2006)
- ↑ Magocsi, Paul Robert (2007). Ukraine: An Illustrated History. Seattle: University of Washington Press. стр. 238. ISBN 0-295-98723-5.
- ↑ Garchev, Petr. „KURULTAY AND CENTRAL COUNCIL“. Center of Information and Documentation of Crimean Tatars. Посетено на 2008-06-10.