Доломити

Од Википедија — слободната енциклопедија
Доломити
италијански: Dolomiti
германски: Dolomiten
Поглед од Пордои
Највисока точка
ВрвМармолада
Надм. височина3.343 м
Координати46°26′N 11°51′E / 46.433° СГШ; 11.850° ИГД / 46.433; 11.850Координати: 46°26′N 11°51′E / 46.433° СГШ; 11.850° ИГД / 46.433; 11.850
Географија

Грешка во Lua во Модул:Location_map, ред 522: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Алпи" does not existДоломитите во рамките на Алпите

ЗемјиИталија
ПокраиниБелуно, Јужен Тирол и Трентино
Геологија
Горообразбаалпска
Периодпретежно тријас
Вид карпаседиментна карпа,
вкл. доломит и вулкан
Доломити
светско наследство на УНЕСКО
Критериумvii, viii
Навод1237
Запис2009 (XXXIII заседание)

Доломити (италијански: Dolomiti, ладински: Dolomites; германски: Dolomiten, венецијански: Dołomiti, фурлански: Dolomitis) — планински венец во североисточна Италија. Сочинуваат дел од Јужните Варовнички Алпи и се протегаат од реката Адиџе на запад до долината на Пијава (Пјеве ди Кадоре) на исток. Северната и јужната граница ја образуваат Пустерската и Суганската Долина. Венецот е речиси подеднакво распределен во покраините Белуно, Јужен Тирол и Трентино.

На исток, преку реката Пијава се протегаат планински групи со сличен геолошки состав, наречени Прекупијавски Доломити (Dolomiti d'Oltrepiave); во далечината, преку реката Адиџе на запад е Брентската група (Западни Доломити). Постои и помала група наречена Мали Доломити (Piccole Dolomiti), сместена меѓу покраините Трентино, Верона и Виченца (на картата).

Венецот има еден национален парк и поголем број регионални паркови. Во август 2009 г. Доломитите се прогласени за светско наследство на УНЕСКО.

Потекло на името[уреди | уреди извор]

Доломитите, наречени и „Бледи Планини“ (Monti pallidi), се наречени по карпата доломит, која пак е наречена по нејзиниот прв опишувач, францускиот минералог Деода Грате де Доломје (1750–1801).[1]

Историја[уреди | уреди извор]

За време на Првата светска војна, фронтовата линија помеѓу италијанските и австроунгарските сили се протегала преку Доломитите, и тука се одиграле жестоки борби меѓу мини.

Денес кај Чинкве Тори (Пет Кули) и планината Лагацуој има по еден воен музеј на отворено. Многу посетители ги искачуваат „железните патишта“, направени за искачување на карпите за време на Првата светска војна.

Низ планините минуваат и неколку значајно долги пешачки патеки, наречени „високи патеки“ (alte vie), означени со броеви од 1 до 8. Долж патеките има разни планинарски засолништа (rifugi) кои се на располагање на планинарите. За да се поминат сите патеки е потребна барем една недела.

Географија[уреди | уреди извор]

Подрачјето обично се дели на Источни и Западни Доломити, одделени со линија по оската на долината Бадија – превојот Камполонго – долината Кордеволе (Агордино).

Групи[уреди | уреди извор]

Групата Тофана
Поглед на групата Села зиме

Според начинот на групирање, Доломитите се делат на следниве венци:

  • Розенгартенска
  • Латемар
  • Палска група
  • Лизенски Планини
  • Чивета
  • Пелмо
  • Мармароле
  • Кадинсја група
  • Кристалска група

  • Сорапис
  • Антелао
  • Лагораи
  • Босконеро
  • Фелтрински Врвови
  • Скјара
  • Прашки доломити
  • Шеснаесет Доломити
  • Фурлански Доломити

Туризам[уреди | уреди извор]

Доломитите се познати по скијањето зиме и планинарството, велосипедизмот, BASE-скокањето, параглајдерството и делтапланството доцна напролет, лете и на почетокот на есента. Слободното качување се одвива на планините уште од 1887 г. кога 17-годишниот Георг Винклер сам го освоил врвот на Вахолетските Кули.[2] Главни туристички центри се: Рока Пјеторе крај ледникот на Мармолада на границата меѓу Трентино и Венето, гратчињата Алеге, Фалкаде, Ауронцо ди Кадоре и Кортина д'Ампецо, селата Араба, Ортизеи и Сан Мартино ди Кастроца, како и целите долини Фаса, Гардена и Бадија.

Секоја година првата недела од јули се одржува еднодневниот велосипедистички натпревар „Маратон по Доломитите“ (Maratona dles Dolomites), кој се вози по седум превои на Доломитите.

Поважни врвови[уреди | уреди извор]

Мармолада
Вајолетските Кули
Брентските Доломити
Име Висина (м) Име Висина (м)
Мармолада 3.343 Пала ди Сан Мартино 2.982
Антелао 3.264 Розенгартеншпице / Катиначо 2.981
Тофана ди Меѕо 3.241 Чима ди Фрадуста 2.941
Сорапис 3.229 Чимон дел Фропа 2.932
Кристало 3.221 Монте Ањер 2.872
Монте Чивета 3.220 Фермедска Кула 2.867
Чима ди Вецана 3.192 Чима д'Аста 2.848
Чимон дела Пала 3.184 Чима ди Канали 2.846
Лангкофел / Сасолунго 3.181 Крода Гранде 2.839
Монте Пелмо 3.168 Вајолетски Кули (највисоки) 2.821
Драјшустершпице 3.162 Sass Maor 2.816
Боешпице / Пиц Бое (група Села) 3.152 Чима ди Бал 2.783
Висок Гајсл (Крода Роса д'Ампецо) 3.148 Чима дела Мадона (Сас Маор) 2.751
Фернел 3.145 Розета 2.741
Пиц Попена 3.143 Крода да Лаго 2.716
Громаншпице (Лангкофел) 3.126 Централен Граслајтеншпице 2.705
Цвелферкофел 3.094 Шлерн 2.562
Елферкофел 3.092 Сасо ди Мур 2.554
Сас Ригајс (Гајслершпицен) 3.025 Чима деле Додичи 2.338
Кеселкогел (Розенгартен) 3.004 Монте Павионе 2.336
Тре Чиме ди Лаваредо (Драј Цинен) 2.999 Чима Палон 2.239
Финффинершпице 2.997 Чима ди Поста 2.235

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. Saussure le fils, M. de (1792): Analyse de la dolomie. Journal de Physique, vol. 40, pp. 161–173.
  2. Huber, Alex. „The Perfect Perfume“. Rock and Ice Magazine. Архивирано од изворникот на 2008-02-15.

Литература[уреди | уреди извор]

Надворешни врски[уреди | уреди извор]