Мајски државен удар

Александар I Обреновиќ и Драга - напис за убиството

Мајскиот државен удар бил пуч во кој биле убиени кралот Александар Обреновиќ и неговата сопруга, кралицата Драга Обреновиќ. По мајскиот пуч, на чело на Србија дошла династијата Караѓорѓевиќ. Пучот имал големо влијание врз односите меѓу Србија и европските сили, бидејќи Обреновиќ политички се потпирал на Австроунгарија, а Караѓорѓевиќ на Франција.

Самиот настан, убиството на кралот и кралицата, го извршиле група офицери и цивилни заговорници, предводени од офицерот Драгутин Димитријевиќ Апис. Тоа било ноќта помеѓу 28 мај и 29 мај 1903 година (според стариот календар). На истиот ден, 35 години претходно, во Кошутњак бил убиен принцот Михаило Обреновиќ. Најистакнатите заговорници, предводени од Апис, подоцна, со многу новодојденци, основале милитаристичка организација од сенка, наречена „Обединување или смрт“, позната и по неформалното име „Црна рака“.

Позадина

Популарноста на кралот Александар опаднало по неговиот брак со Драга Машин, поранешна дворска дама на неговата мајка Наталија, вдовица на инженерот Светозар Машин, кој била 13 години постара од него и не потекнувала од кралското семејство, што било општо правило за брак и кралици. Таткото на кралот, поранешниот крал Милан Обреновиќ, не го одобрил бракот и не се вратил во Србија, а починал во Виена во 1901 година. Против бракот се побунила и мајката на кралот Наталија, која од Русија ги напишала сите најгрди работи за Драга Машин. Поради заострените односи со другите земји поради овој брак, кралот Александар во надворешната политика се свртел кон Русија, откако претходно ги ослободил од затвор радикалите обвинети за убиството на кралот Милан на Ивањдан.

По смртта на кралот Милан, кралот Александар ги помилувал сите политички затвореници на 20 март 1901 година, како знак за наводната бременост на кралицата и формирал нова влада предводена од радикалот Михаило Вујиќ. Во владата биле претставници на Народните радикални и либерални партии. Кралот Александар потоа донел нов устав, чија главна одлика била воведувањето на дводомен систем, составен од Сенат и Националното собрание.

Големи проблеми за кралот Александар настанале поради непостоечката бременост на кралицата Драга. На ова прв реагирал Царскиот двор во Петроград и не сакал да ги прими кралот и кралицата во ветената посета. Кралот Александар за ова ги обвинил радикалите, извршил нов пуч и формирал влада на чело со генералот Димитриј Цинчар-Марковиќ на 6 ноември 1902 година.

Поради сè поголемата одбивност на рускиот двор, кралот Александар се обидел повторно да се доближи до Австрија во есента 1902 година и претходно презел одредени чекори. Веќе во јануари 1902 година, кралот Александар го испратил својот личен секретар Милош Петронијевиќ во Виена, ветувајќи дека ќе го реши прашањето за неговиот наследник во договор со соседната монархија, со посвојување на еден од потомците на женската лоза Обреновиќ кој живееле во Австроунгарија. На тоа остро протестирал рускиот министер за надворешни работи, грофот Александар Ламздорф, кога кон крајот на 1902 г. во Ниш дошол да го посети кралот Александар.

Работниците и студентите подготвиле на 23 март 1903 година масовни демонстрации, а тие се претвориле во судир со полицијата и војската. Во таа прилика биле убиени шест лица. Знаејќи дека не може да победи на новите избори, на 25 март 1903 година, кралот извршил два удари во рок од еден час. Уставот од 1901 година бил укинат со првиот удар, а Сенатот и Народното собрание биле распуштени. После тоа, во Сенатот, Државниот совет и судовите биле извршени нови назначувања на народот на кралот. Потоа, во раните утрински часови, кралот го вратил уставот. По ова, владата одржала избори на 18 мај 1903 година. Тие избори ги добил. Воедно, ова била последна победа на кралот Александар на политички план.

Постојат одредени наводи дека кралот, заедно со премиерот, генерал Димитрије Цинчар-Марковиќ, се подготвувал да ја протера кралицата Драга во тоа време. Според овој план, Драга била известена дека заедно со Цинчар-Марковиќ треба да отпатува во бањата Франсенсбад, за да ги лечи проблемите поради кои не може да забремени. Но, понатаму таа ќе биде спречена да се врати во Србија, на ист начин како што Александар претходно ги протерал своите родители. Ова требало да се реализира на 18 јуни, но државниот удар го спречил.

Заговор

Младите офицери протестирале против лажната бременост на кралицата и постојаните испади на нејзиниот помлад брат, кога таа се залагала да биде престолонаследник. Некои полкови на српската војска го добиле нејзиното име, роденденот на кралицата се славел низ цела Србија, додека платите на офицерите доцнеле поради што се задолжувале.

Во август 1901 година коњаничкиот поручник Антонијо Антиќ, капетаните Радомир Аранѓеловиќ и Милан Петровиќ и поручниците Драгутин Димитријевиќ Апис и Драгутин Дулиќ се договарале да ги убијат кралот и кралицата. Првата средба била на 6 септември 1901 година во станот на поручник Антиќ. Подоцна, на заговорниците им се придружиле и поручникот Милан Маринковиќ и поручникот Никодија Поповиќ. Според предниот план, кралот и кралицата требало да бидат убиени на забава во близина на Коларац на роденденот на кралицата, на 11 септември, но тој план пропаднал. Развивајќи ја акцијата во воените редови, заговорниците решиле да ги запознаат граѓаните и политичарите со нивните намери. Прв се сретнал Ѓорѓе Генчиќ, член на владата кој поднел оставка во знак на протест против свршувачката на кралот со Драга Машин, а исто така и вујко на Антонио Антиќ. Во разговорите со странските претставници во Белград и на неговите патувања во странство, Генчиќ се обидувал да дознае како би се прифатил чинот на промена на тронот во Србија, доколку кралот умре без деца. Се испоставило дека Австроунгарија нема намера да ја нагласи кандидатурата на ниту еден од нејзините принцови, бидејќи очекувале тешкотии и пречки од Русија. Од истите причини, плашејќи се од отпорот од Виена, Русија не била расположена да ја нагласи кандидатурата на еден од нејзините принцови.

Сепак, се дознало дека кандидатурата на принцот Петар Караѓорѓевиќ, кој живеел како обичен граѓанин во Женева, нема да биде пречка. Затоа во заговорот бил воведен белградскиот трговец Никола Хаџи Тома, а потоа испратен во Швајцарија да се сретне со Петар и да го запознае со заговорот. Петар не сакал да се согласи на убиство и потпирајќи се на неговото расположение, група постари заговорници, предводени од генералот Јован Атанацковиќ, се обиделе да го наметнат своето мислење дека кралот Александар треба само да биде принуден да абдицира и да биде протеран од земјата. Но, преовладувало мислењето дека тоа ќе биде најлошото решение (од страв дека Обреновиќите од странство би можеле да се изборат за враќање на власт) и на предлог на капетаните Драгутин Димитријевиќ, Радомир Аранѓеловиќ и Анте Антиќ, било одлучено да се убијат кралот и кралицата. Заговорниците се обврзале да го сторат тоа со писмена заклетва. Бидејќи пропаднал планот за убивање на кралот и кралицата на прославата на педесетгодишнината на Белградското пејачко друштво, одлучено е убиствата да се случат во самиот суд ноќта меѓу 28 и 29. Мај според јулијанскиот календар.

Пуч

Почетна акција

Насловна страници на весниците

Вечера за членовите на владата и семејството на кралицата била подготвена во дворот вечерта на 28 мај (10 јуни). По вечерата, гостите ги забавувал оркестарот на кралската гарда. Во пресрет на тој ден, под разни изговори, во Белград пристигнале одредени заговорници од внатрешноста. Поделени во пет групи со белградските другари, до полноќ времето го поминале во меани во градот, а потоа сите се нашле во Офицерскиот дом, каде по задача се преправале дека се во алкохолизирана состојба, иако некои од нив навистина биле пијани. Полициските агенти, кои повремено поминувале покрај Домот за да ја увидат ситуацијата, биле збунети. Некои од полицајците немилосрдно почнале да им наредуваат на музичарите да свират „Коло на кралицата Драга“ и, згора на тоа, наздравувале за кралската двојка. Во 00:45 часот Драгутин Димитријевиќ наредил да се тргне кон судот. Во тој момент, пензионираниот генералштаб полковник Александар Машин, брат на првиот сопруг на Драга, веќе отишол во касарната на дванаесеттиот полк да ја преземе командата со белградските трупи, а потполковникот Петар Мишиќ се подготвувал да оди во судот со својот баталјон. од единаесеттиот полк. Одредени заговорници веќе ги опколиле куќите на министрите од владата на Цинчар-Марковиќ и ги блокирале командите, кои прво требало да се окупираат. Гардискиот поручник Петар Живковиќ (подоцна југословенски премиер) ги отворил судските порти за заговорниците точно во 02:00 часот. Заговорниците упаднале во дворот и се судриле со чуварите. Кога стигнале до просториите на аѓутантот, го пронашле својот соработник во заговорот, потполковник Михаило Наумовиќ, кој по грешка бил убиен во хаосот заедно со капетанот Миљковиќ, кога Апис се обидел да го заштити. Како што подоцна се сеќава Антоније Антиќ, Апис и Миливојевиќ се обиделе да го спречат Миљковиќ да реагира и го фатиле за уста, но еден полицаец, кој не бил информиран дека Наумовиќ бил дел од заговорот (веројатно Бранивое Јовановиќ), пукал на должност. Антиќ тврдел дека тој и Апис сносат дел од одговорноста, бидејќи и кога започнала акцијата, некои заговорници не ги информирале за улогата на Наумовиќ.

Потрагата по кралската двојка

Бидејќи планот бил Наумовиќ да ги отклучи вратите на кралските одаи во Старата резиденција, тогаш дел од комплексот на палатата, а полицајците не успеале да најдат клучеви во неговите џебови, вратите на кралските одаи биле искршени со динамит обезбеден од инженерски поручник Милутин Лазаревиќ. Во една од претходните извештаи на Лаза Костиќ, пак, се вели дека Наумовиќ и Миљковиќ настрадале од динамит.

Полицајците најпрво пристигнале во Арапскиот салон, пукајќи во таписерии и сè што ќе наиделе, за што се сомневале дека може да го крие влезот во тајните простории. Откако влетале во кралската спална соба, на масата за соблекување го нашле омилениот роман на Драга, свртен на осумдесета страна, топол кревет, но не и нивните мети. Како што се сеќава Антиќ, прекинот на струја предизвикал мрак, целата соба била обложена со затворена зелена позадина, а бидејќи било темно (офицерите имале само свеќи), не можеле да видат дали има странични соби во кои на крајот се сокрила кралската двојка. Во хаосот во комплексот на палатата, Апис забележал чувар како трча по скалите во дворот и му се чинело дека тој е кралот, па потрчал по него, но на дното го чекала чета чувари. Во кратката пресметка тој бил тешко ранет со три куршуми во градниот кош. Паднал по скалите, но преживеал.

Пронаоѓање и убиство на кралската двојка

Во меѓувреме, потрагата по кралската двојка започнала во два часот, а кај заговорниците кои го окупирале дворскиот комплекс настанала паника. Поручникот Антонија Антиќ предложил судот да се уништи артилериски и веќе има издадено таква команда, но тоа било суспендирано од полковникот Машин. Во исто време, Ѓорѓе Генчиќ ја презел контролата врз Министерството за внатрешни работи. Почнале да кружат гласини дека Александар и Драга побегнале низ тајни тунели до руската амбасада. Тогаш еден од заговорниците помислил да го уапси генералот Лаза Петровиќ, кој бил опколен во зградата на маршалот, спореден дел од комплексот, и кој како аѓутант ги знаел сите простории во судот. Тој е приведен од поручникот Станоје Ристиќ, бидејќи била крената во воздух железната врата од зградата на споредната палата во која живеел. Петровиќ негирал дека ги знае тајните премини и одаи, но му било наредено во рок од десет минути да покаже каде се кријат Обреновиќ, заканувајќи му се со смрт. Очигледно, полицајците Михаило Ристиќ-Џервинац и Велимир Вемиќ биле во потрага по Петровиќ. Тој упорно велел дека нема ништо во просториите и дека треба да одиме понатаму.

Полицајците повторно се нашле во спалната соба околу 3:50 часот, а она што се случувало во следните моменти е предмет на различни толкувања и извори. Сосема е извесно дека Петровиќ до самиот крај опстојувал во своите тврдења дека не знаел каде се кријат кралот и кралицата. Повеќето извори се согласуваат и дека во еден момент Вемиќ забележал мал процеп на тапацираниот ѕид и дека се испоставило дека таму била скриена вратата од тајната соба. Речиси сите историчари пишуваат дека Петровиќ во тој момент се обидел да ги поколеба офицерите во нивната намера да го истражат овој простор, но на крајот, очигледно, бил принуден да ја повика кралската двојка да излезе од ова скривалиште. Откако, на очајно барање на кралот, тие наводно му ја потврдиле заклетвата на кралот, вратата во ѕидот се отворила. Потоа сè се случило со молскавична брзина: офицерите Ристиќ, Вемиќ, Илија Радивојевиќ и Петар Марковиќ отвориле оган од своите револвери и пушки. Според повеќето извори, првиот куршум го испукал Ристиќ, кој го погодил кралот. Кралицата наводно се обидела да го заштити сопругот со своето тело. За тоа време Петровиќ (за кој се верува дека бил разоружан) извадил скриен револвер од чизмата, во очајнички обид да ја одбрани кралската двојка, но иако, според некои извори, дури и ранил офицер, по само неколку моменти тој паднал мртов. За тоа време, многу офицери од другите делови на дворот, слушајќи што се случува, се втурнале и пукале со своите револвери и пушки, прво кон кралицата, а потоа и кон кралот. Потоа телата биле искасапени со сабји и бајонети и конечно фрлени од терасата во дворот.

Последици

Членовите на новата привремена влада се собрале наскоро, под претседателство на Јован Авакумовиќ, а војниците наредени пред дворот го прогласиле принцот Петар Караѓорѓевиќ за нов крал. Народното собрание се состанало на 4 јуни 1903 година и го изгласале Петар Караѓорѓевиќ за крал на Србија и ѓи избрале луѓето што ќе одат во Женева да го донесет. „Националното собрание го вратило на сила Уставот од 1888 година, правејќи мали измени и дополнувања. Овој Устав, кој бил наречен Устав од 1903 година, ги немал потписите на новоизбраниот крал Петар I. Тој бил потпишан само од владата, а кралот морал да се заколне на Уставот. Симболиката била јасна: без учество на кралот, народот го донел Уставот, на кој кралот морал да се покорува.“ Тие формирале нова влада на 4 октомври 1903 година во кој повеќе немало претставници на заговорниците, односно власта во државата ја преземале политичките партии, а офицерите се посветиле на своите воени должности.

Гробници во црквата

Реагирајќи на атентатот, Русија и Австроунгарија изразиле најсилен протест поради „убиството од небрежност“. Велика Британија и Холандија ги повлекле своите амбасадори од Србија, замрзнувајќи ги дипломатските односи и вовеле санкции кон Србија, кои биле укинати дури во 1905 година, по судењето на атентаторите, главно казниви со предвремено пензионирање, со соодветни бонуси, додека некои никогаш не биле казнети за нивниот криминал. И покрај санкциите од 1904 г. во Лондон на аукција биле продадени лични предмети на кралот Александар и кралицата Драга, како свечената униформа на кралот, венчаници и дијадеми на кралицата.

Завесата и тепихот од Стариот дворец кои биле во моментот на убиствата. Телата на кралот и кралицата биле завиткани во завеси и фрлени од дворската тераса. Дел од постојаната поставка „Подароци и откупи - времето на династијата Обренович “ во Музејот Горен Милановац на Рудник-Таковскиот регион.

Светскиот печат најмногу со згрозеност ја пренесувале веста за мајскиот пуч. Британскиот печат („Гардијан“) пишувал дека со таквото однесување Србите „покажале дека се полоши од Арнаутите“. Останатите главно немале пофални зборови за потфатот на српските офицери.

По државниот удар животот во Србија продолжил, а кралот Петар минимално се мешал во политиката, оставајќи ги политичките партии да се борат за власт со сите средства, без да сакаат да се спротивстават на „Црната рака“, која станувала се повлијателна. Поради пресвртот во надворешната политика, меѓу Србија и Австроунгарија се водела Царинската војна или „Свинска војна“, од која Србија излегла како победник. Членовите на „Црната рака“ подоцна ги снабдувале со оружје членовите на организацијата „ Млада Босна“, кои на 28 јуни 1914 г. го убиле надвојводата Франц Фердинанд, што Австроунгарија го искористила како повод за Првата светска војна. Драгутин Димитријевиќ Апис бил застрелан на 26 јуни 1917 година, поради обвинението дека го планирал убиството на регентот Александар Караѓорѓевиќ.

Список на заговорници, нивната улога во заговорот и продолжувањето на нивните кариери по 1903 година.

Кратенки: К. з. м - Ѕвездата на Караѓорѓе со мечеви број го означува степенот на одликување, С. П. - Солунски процес, ОиС - Обединување или смрт

Пензионирани генерали

1. Илија Ѓункиќ - веднаш по пучот се пензионираше и беше избран за државен советник
2. Јован Атанацковиќ - станал воен министер, ја предводел четничката акција во Стара Србија и Македонија. Починал во Белград во 1921 година.

полковници

1. Пензионираниот Генералштабец Александар Машин - За време на пучот командувал со сите војници во Белград и го предводел извршувањето на заговорот. Министер за градежништво во првата влада по 29 мај, потоа началник на Генералштабот. Се пензионирал на барање на Англија во 1906 година. Починал во Белград во 1910 година.
2. Артилериски полковник Богдан Дамњановиќ - За време на пучот ја презеде управата на градот Белград. Набргу по заговорот се пензионирал и бил избран за државен советник. Починал во Белград.
3. Инженер полковник Дамјан Поповиќ - Поради недоразбирање не го напуштил навреме Пирот, па ден подоцна дошол во Белград. Тој бил назначен за прв помошник на новиот крал и бил во делегацијата што го донела кралот Петар од Женева. Се пензионирал на барање на Англија во 1906 година. Реактивиран полковник во 1912 година. Заповедал за време на опсадата на Скадар. 1914 година се пензионираше поради реагирање на Регулативата за приоритет, а потоа повторно активирана. Носителот К. z. м. IV. На 20 години затвор осуден на С.П. Умрел во Белград како пензиониран генерал во 1928 година.
4. Артилериски полковник Леонид Соларевиќ - Реактивиран во 29 мај. Командант на дунавската дивизија, министер за војна, потоа директор на Воената академија. Се пензионирал на негово барање во 1910 година. За време на војните бил командант на дивизиските области како генерал во резерва до 1918 година. Починал во Белград.

поручници

1. Инженер Милош Божановиќ - По 29 мај, помошник на кралот. 1912 година командувал со Дунавската дивизија што ја командувал во Кумановската битка. Од 1913 до јануари 1914 година воен министер. 1914-1915 година. Командант на војската во Ужице. Во 1915 година се пензионирал како генерал. Починал во Белград во 1922 година.
2. Генералштабен Михаило Наумовиќ - убиен по грешка на кралскиот двор 29. Мај како дежурен аѓутант на кралот.
3. Пешадиски поручник Петар Мишиќ - задоцнил на 29. Мај со VI полк баталјон. Назначен за шеф на одделение во Министерството за војна. Се пензионирал на барање на Англија во 1906 година. Реактивиран во 1915 година како полковник. Бил претседател на Воениот суд за време на С.П. По судењето бил поставен за командант на дивизијата Шумадија и унапреден во чин генерал. Од 1918 година бил командант на Дунавската дивизиска област во Белград. Починал во Виена во 1921 година.

мајори

1. Пешадиски мајор Лука Лазаревиќ - Пензиониран во 1906 г. на барање на Англија.
2. Пешадиски мајор Миливоје Анѓелковиќ Кајафа - 29. мај командувал со 7. полк баталјон пред кралскиот двор. Подоцна командант на тој полк, а потоа и на гардата на кралот. Во војните од 1912-1913 година. командант на Јаворски, а потоа и на самостојни одреди. 1914-1916 година, командант на дунавската дивизија. По објавувањето на војната во 1914 г. командувал со одбраната на Белград. Иако имал одобрение од Врховната команда да се повлече, тој решил да се брани. Учествувал во најтешките борби на Дрина (Гучево - Мачков камен). Командант на дунавската дивизија на Солунскиот фронт. Носителот К. з. м. III и IV. После С. П. се пензионирал бил интерниран на Крф. Починал во Белград.
3. Пешадиски мајор Стеван Миловановиќ - 1912-1913 командант на независната бригада. 1914-1917 година, командант на Моравската дивизија. Носител К. з. м. IV степен. После С. П. во пензија

Капетани

1. Пешадиски капетан Александар Глишиќ - командувал со четата на VII полк пред судот. Подоцна се оженил со сестрата на Драгутин Димитријевиќ, Апис. Во Кумановската битка, на Млади Нагоричан, самоиницијативно го водел полкот во битка и тогаш загинал. На таа акција и се придава најголемо значење за победа.
2. Пешадиски капетан Алимпије Марјановиќ - бил распореден во Зајечар на 29 мај. Бил еден од главните раководители на четничката акција и долгогодишен началник на Планинскиот штаб. За време на војните командувал со доброволни одреди. Носителот К.з.м. IV степен. Се пензионирал во 1918 година како полковник. Починал во Белград.
3. Пешадиски капетан Василије Маџаревиќ - Во војните 1912-1918 година. командант на баталјон и полк. Носителот К.з.м. III и IV степен. Во врска со С.П. во пензија.
4. Пешадиски капетан Витомир Цветковиќ - 1912-1913 година. командант на баталјон. 1914-1915 година. Адјутант командант на јужните трупи во Скопје. Еден од обвинетите во судскиот процес во Солун. Тој ненадејно починал од срцев удар на денот на објавувањето на тужбата во затвор.
5. Инженер Драгољуб Јаша Јеремиќ - Требало да учествува во извршувањето на заговорот во дворот, но во последен момент се предомислил и се вратил дома, поради слаби нерви. Тој бил командант на баталјонот и полкот. Носителот К.з.м. IV. Учествувал во подготовката и спроведувањето на С.П. Се самоубил во 1944 година за време на бомбардирањето на Белград.
6. Артилериски капетан Драгомир Николајевиќ
7. Артилериски капетан Драгомир Стојановиќ Постариот - Бил помошник на кралот Петар. Во војните, командантот на артилерискиот полк, учествувал во опсадата на Једрен во 1913 година. Носителот К.з.м. IV. Во врска со полковник во пензија С.П. Починал во Белград во 1938 година.
8. Пешадиски капетан Драгутин Димитријевиќ Апис - заговарал најголем број офицери. На 29 мај ја предводел својата група од Офицерскиот дом до Двор. Тој бил ранет во холот на дворот, па не учествувал во чинот на убиството на кралот и кралицата. По државниот удар, тој беше префрлен во професијата Генералштаб. До војните бил началник на штабот на Дринската и коњаничката дивизија. Учествувал во раководењето на четничката акција како член на Главниот одбор во Белград. Кратко престојувал во Македонија и бил член на Четничкиот комитет во Скопје и Куманово. Член на Врховниот централен одбор на организацијата УиС. Тој не учествувал во балканските војни бидејќи се лекувал од малтешка треска (труење на крвта), која ја добил во операција пред војната во Косово, каде што војводата Путник го испратил на извидување и обид да преговара со албанскиот водач. Иса Бољетинац. Во 1913/14 година бил началник на Одделот за разузнавање на Главниот штаб. На почетокот на војната, тој иницираше изработка на план за формирање на доброволни одреди кои имаа задача да дејствуваат партизански во заднината на непријателот. 1914/15 Началник на штабот на војската Ужице, а потоа и началник на штабот на војската Тимок. Од 1915 година, со Тимочката војска во повлекување со задача да направи повлекување на остатокот од војската. Во февруари 1916 година го предал Драч на Италијанците и бил последниот српски офицер што заминал на Крф. На Крф е помошник началник на Генералштабот на Третата армија и учествува во водењето на битката за Горничево и заземањето на Кајмакчалан. Раководи со операциите на Третата армија на Црна Река, по што е ослободена Битола. Во декември 1916 година, тој беше уапсен под обвинение за планирање бунт и намера да застане на страната на непријателот и осуден за наводниот атентат на престолонаследникот. Застрелан во мугрите на 26 јуни 1917 година Носителот К.з.м. III, II, I
9. Пешадиски капетан Душан Глишиќ - Иако боледувал од делумна парализа на ногата, тој учествувал како командант во војни. Во 1912 година, во битката кај Млади Нагоричан, командантот на баталјонот, кога самоиницијативно ја започнал борбата и со тоа го запрел навлегувањето на турските чети. 1914-1915 година. Командант на подофицерската школа и на Студентскиот баталјон во Скопје, од каде што потекнуваат „1300 капалари“. За време на повлекувањето, неговата болест се влошила, па војниците морале да го носат. За да не им биде товар и да не биде заробен, тој се самоубил во ноември 1915 година во Урошевац. Брат на Александар и Милутин Глишиќ, кои загинале на Дрина во 1915 година. Во Чачак е улицата Браќа Глишиќ.
10. Артилериски капетан Ѓорѓе Ристиќ - командант на гардата во кралскиот двор кој ја донел гардата во кралскиот двор. Починал неколку години подоцна. 1
11. Пешадиски капетан Илија Радивојевиќ Цица - ја убил кралската двојка со Михаил Ристиќ и Велимир Вемиќ. По пучот командант на жандармеријата. Еден од водачите на четничката акција. Основач, прв и единствен претседател на Врховната централна администрација на УиС. Умрел во 1913 година на чело на својот полк на Дренк.
12. Чуварот Љубомир Костиќ - го донел чуварот пред судот, а по државниот удар останал во стражата. Се пензионирал на барање на Англија во 1906 година. Реактивиран во 1912 година. Починал во Бела црква. 13.Артилериски капетан Милан Миловановиќ Пилац - По државниот удар бил началник на Одделот за Генералштаб на Министерството за војна. Заедно со уште неколку офицери, членови на организацијата УИС, во 1912 година бил испратен, по наредба на војводата Путник, да го извиди теренот во правец на Куманово, Скопје и Овче поле. Во војната од 1912 година, помошник началник на штабот на дивизијата Дунав, во 1913 година, помошник началник на Генералштабот на Третата армија. 1914-1915 година. Началник на штабот на Втората армија, командуван од војводата Степа Степановиќ. На Крф бил назначен за командант на II бригада на Моравската дивизија. Носителот К.з.м. IV. На С.П. осуден на смрт, па помилуван на 20 години затвор. Се пензионираше како генерал полковник. Ненадејно починал во 1933 година на фарма во Војводина.

Поручници

Цивили

1. Алексо Новаковиќ - адвокат. Состаноците на заговорниците најмногу се одржувале во неговата вила на Топчидер
2. Ѓорѓе Генчиќ - првиот цивил кој дознал за заговорот. Функционер на Либералната партија. Тој имал задача да ги испита реакциите на Русија и Австроунгарија за промената на тронот. Беше министер за економија во првата влада по пучот. Набрзо се повлече од политиката. За време на војните од 1912-1915 година. бил воен дописник на руските весници. 1915 година отишол во Париз и таму се залагал за обединување на Југославија. По војната се посветил на своите рудници. Починал во Белград.
3. Јован Авакумовиќ - адвокат и лидер на Либералната партија. Премиерот по пучот. По прогласувањето на Уставот и изборот на кнезот Петар Караѓорѓевиќ за крал, тој се повлекол од политиката. Починал во Белград.
4. Јаков Ненадовиќ - братучед на кнезот Петар Караѓорѓевиќ, преку кој заговорниците одржувале контакт со идниот крал. Тој имаше задача да го земе предвид расположението на Австроунгарија за промена на тронот. Подоцна, личен секретар на кралот Петар и српскиот амбасадор во Цариград. Починал во Швајцарија во 1915 година.
5. Никола Хаџи Тома - трговец и еден од најбогатите луѓе во Србија. Тој бил школски другар на кнезот Петар Караѓорѓевиќ и имал задача да го воведе принцот во заговорот и да го убеди да се согласи да го прифати тронот. Финансиски ја помогнал заверата. Починал во Белград.
6. Вукашин Петровиќ - не учествувал во заговорот, но знаел за тоа. Тој беше во Виена на 29 мај. Тој се повлекол од политиката по пучот. Починал во Белград во 1928 година.
7. Никола Пашиќ - информирал за заговорот, па непосредно пред погубувањата со семејството отпатувал во Опатија. Затоа наместо него во владата влегол Стојан Протиќ.
8. Драгомир Рајовиќ - шампион на Напредната партија. Тој не учествувал во заговорот, но знаел за тоа
9. Сава Грујиќ - лидерот на Радикалната партија, тој не учествувал во заговорот, но знаел за тоа. По државниот удар, претседател на Државниот совет, а потоа и претседателот на првата влада одржана по изборите во 1903 година. Починал во Белград.
10. Милутин Станојевиќ - трговец од Заечар и првенец на Независната радикална партија. Тој не учествувал во заговорот, но знаел за тоа. Тој бил член на делегацијата што го донела кралот Петар од Женева во Белград. Починал во Белград во 1954 година.

Поврзано

• Атентатот во Сараево
• Солунски процес
• Крајот на династијата Обреновиќ
• србофобија

Литература

• Драгиша Васиќ, Деветсто и трет. Мајскиот пуч (1925). (Миомир Миленовиќ)
• Радојевић, Мира (2008). „Цивили и официри: Искуство Самосталне радикалне странке (1903)“. Војноисторијски гласник. 58 (1): 25–37.CS1-одржување: ref=harv (link)
• Ратковић, Борислав; Ђуришић, Митар; Скоко, Саво (1972). Србија и Црна Гора у Балканским ратовима. Београдски издавачко-графички завод.CS1-одржување: ref=harv (link)

Надворешни врски

• Мајскиот државен удар од 1903 година. (Центар за социјална стабилност - Официјален канал)
• Историска библиотека: Намерен заборав. Случајот Обреновиќ
• Мајски пуч во 1903 година, Ѓуро Загорац, Вечерње новости, фељтон „Заговори и атентати во Србија“, 7 продолжение, 8 април 2003 година.
• „Белградска Вартоломејска ноќ“, Милош Миљковиќ, Вечерње новости, фељтон, 15 продолженија, 2 - 16 мај 2003 г.
• Заговорник на мајскиот пуч („Вечерње новости“, фељтон 18.11-1.12.2010) Архивирано на 21 ноември 2010 г.
• Денот што го зави Обреновиќ во црно („Прес“, 29.05.2011) Архивирано на 30 мај 2011 г.
• Како се крои судбината на Србија („Вечерње новости“, 19.06.2016)
• Бракот што го заврши владеењето на династијата Обреновиќ, Историски читател
• Реакција на јавноста за мајскиот удар, Историски учебник