Петар Живковиќ
Петар Живковиќ (Неготино, 1 јануари 1879 - Лондон, 3 февруари 1947) бил српски висок офицер, генерал на југословенската армија, политичар и фигура на кралската диктатура. Учествувал во соборувањето на династијата Обреновиќ. Ја организирал судската офицерска клика Бела рука, на чие чело, како еден од поттикнувачите на солунскиот процес, ќе го ликвидира и Драгутин Димитријевиќ Апис. Како лојален поддржувач на кралот Александар, тој бил премиер, министер за внатрешни работи на армијата и морнарицата за време на Шестојануарската диктатура. Од 1931 година бил организатор, а од 1936 година претседател на режимската реакционерна политичка групација на Југословенската национална партија. Од април 1941 година тој бил во егзил, како помошник министер на армијата во емигрантските влади. По војната останал во егзил, каде и починал. Тој бил осуден на смрт со групата на Драгољуб Михаиловиќ.
Биографија[уреди | уреди извор]
Петар Живковиќ е роден во Неготино на 1 јануари 1879 година. Таткото Рак бил трговец од Неготино, мајката Сара од Тетовско. Помладиот брат на Димитрија Живковиќ исто така бил генерал. Тој не се оженил.[1]
Петар Живковиќ дипломирал на Воената академија во Белград. Како гардиски поручник на дворот, Живковиќ помогнал во соборувањето на династијата Обреновиќ со отворање на портите на кралскиот двор и олеснување на убиството на кралот Александар Обреновиќ, организиран од полковникот Драгутин Димитријевиќ Апис, подоцна основач и водечки член на тајната националистичка организација Црна Рака.
Живковиќ подоцна раскинал со заговорниците и од група офицери собрани околу престолонаследникот Александар во 1912 година, ја основал тајната офицерска организација Бела Рака како противтежа на Црната рака.[2] Белата рака била толку блиска со престолонаследникот Александар во јануари 1917 година тој бил назначен за командант на гардата на кралот во 1923 година, тој станал дивизиски генерал.
Премиер[уреди | уреди извор]
По распуштањето на Народното собрание, кралот Александар ја вовел својата лична диктатура и го назначил Живковиќ за човек од најголема доверба како прв претседател на Советот на министри. [3] Тој останал на оваа позиција до април 1932 година.
Првите месеци од диктатурата се одликувале со силата и строгоста на режимот, добредојдени по корупцијата и неефикасноста на претходниот парламентарен систем. На почетокот на неговата администрација, тој ги спровел долго одложуваните реформи, инвестирал во транспортната мрежа, ги исцедил мочуриштата и презел други мерки за да му помогне на стопанството и го завршил обединувањето на кривичното право, образовниот систем и даночниот систем помеѓу различни региони на земјата која од 3 октомври 1929 година официјално е преименувана во Кралство Југославија. На 15 август 1929 година била основана многу успешна нова аграрна банка, која ги заменила сличните регионални институции. Во меѓувреме, 1930 г. тој бил унапреден во армиски генерал.
Владата на Живковиќ работела на создавање организации, општества, здруженија засновани на идеологијата на интегрална Југославија.[3] Меѓутоа, интернализмот не можел да се помири со политичката реалност на мултинационалната држава, а методите на владеење на генерал Живковиќ сè повеќе ги вознемирувало граѓанските кругови, свесни за нивниот неуспех и безнадежноста на целта поставена од диктатурата од 6 јануари. Затоа кралот Александар се обидел да ја прошири владата на Живковиќ во разговорите со радикалните водачи Ацо Станојевиќ и Милош Трифуновиќ и Словенечката народна партија преку Антон Корошец . Поради компромисот меѓу режимите на кралот Александар и Петар Живковиќ, овие напори биле неуспешни, па кралот Александар бил принуден да го усвои донесениот септемвриски Устав.[3] Незадоволни од ускратувањето на правото на политички избор од либералната опозиција, хрватската опозиција и комунистите, го искористиле донесувањето на уставот. Првите јавни протести против диктатурата биле на Белградскиот универзитет во октомври и ноември 1931 година, организирани од комунистите. Активирале и други незадоволни групи од рамнодушноста. Избувнувањето на демонстрациите во Србија покажало колку режимот на кралот Александар и Петар Живковиќ нема упориште во земјата.[3]
Набргу, сепак, реформските амбиции на режимот отстапиле место на стагнација и чувство на пораз во целите за национално обединување и реформи, но додека биле вклучени во националистички спорови. Големата депресија во земјата во 1931 година ги покажала слабостите на диктатурата и нивната неспособност да се справат со проблемите во земјата.
На 4 април 1932 година, кралот го заменил Живковиќ со Воислав Маринковиќ, демократ и неколку пати министер.
Југословенска национална партија[уреди | уреди извор]
Во мај 1932 година, под водство на Петар Живковиќ, била формирана Југословенската радикална селска демократија како режимска партија во земјата, која набрзо станала единствената легална партија во земјата како резултат на изборните реформи. Прорежимските кадри на Народната радикална партија, Демократската партија и десничарското католичко крило на Словенечката народна партија биле составен дел на Словенската народна партија.
Во јуни 1933 година, ЈРСД го променила своето име во Југословенска национална партија, која во 1936 г. Тој бил министер на армијата и морнарицата во владата на Никола Узуновиќ и Богољуб Јевтиќ. Тој ресор го добил и во владата на Стојадиновиќ, но се разделил со него во 1936 година и поднел оставка од владата.
Втора светска војна[уреди | уреди извор]
Во 1941 година емигрирал, а во 1943 г. Тој бил дел од југословенската влада на Трифуновиќ во егзил, министер без ресор, потоа помошник на врховниот командант на Кралството Југославија и заменик-министер за армија, морнарица и воздухопловни сили. На 14 јули Живковиќ поднел план за создавање војска, која ќе се создаде со регрутирање југословенски воени затвореници и политичари депортирани од Италија, Словенци од словенечкото приморје и Хрвати од Истра, кои биле заробени во Африка од Британците додека служеле во Италијанската армија. Планот бил западните сојузници да ја опремат и поддржат војската, а таа да исплови на далматинскиот брег и да се бори под команда на сојузниците против Германците, но нејзината вистинска цел би била да им помогне на четниците кои веднаш ќе се соберат околу копнената војска.[4] Владата го доставила планот до Големата тројка и побарала да и биде дозволено да регрутира меѓу италијанските воени заробеници. Владите на големата тројка, особено оние на западните сојузници, кои воопшто не планирале да дојдат на далматинскиот брег, воопшто не го слушале предлогот.[4]
По победата на комунистите подготвувал планови за контрареволуционерни акции. Во 1946 година му се судело во отсуство и бил осуден на смрт во Југославија. Останал во егзил во Велика Британија и Франција. Починал во Лондон на 3 февруари 1947 години.[5]
Поврзано[уреди | уреди извор]
- Совет на министри на Кралството Југославија
- Список на југословенски премиери
Наводи[уреди | уреди извор]
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Белата рака на Петар Живковиќ (Центар за социјална стабилност - официјален канал)
- Биографија на Петар Живковиќ
- Општо Петар Живковиќ за задачите на новата влада, 1929 г.
- Сенки над генералот Петар Живковиќ (неделник, 10 јануари 2019)
- Предавање „Сенката на белата рака - генерал Петар Живковиќ“ на историчарот Срѓан Граовац