Кралство Хрватска и Славонија
| Кралство Хрватска и Славонија | ||||||||
| Kraljevina Hrvatska i Slavonija (хрватски) Краљевина Хрватска и Славонија (српски) Horvát–Szlavón Királyság (унгарски) Königreich Kroatien und Slawonien (германски) | ||||||||
| Конститутивно кралство со Австроунгарија (дел од Земјите на круната на Свети Стефан) | ||||||||
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||
| Химна Gott erhalte Franz den Kaiser Боже чувај го царот Франц | ||||||||
 Хрватска-Славонија (број 17) во рамките на Австроунгарија
| ||||||||
| Главен град | Загреб | |||||||
| Вероисповед | Римокатоличка црква | |||||||
| Уредување | Уставна парламентарна монархија | |||||||
| Крал | ||||||||
| - | 1868–1916 | Франц Јосиф | ||||||
| - | 1916–1918 | Карло IV | ||||||
| Бан | ||||||||
| - | 1868–1871 (прв) | Левин Рауч | ||||||
| - | 1917–1918 (последен) | Антун Михаловиќ | ||||||
| Законодавство | Парламент | |||||||
| Историски период | Нов Империјализам • Прва светска војна | |||||||
| - | Договор од 1868 | 26 септември 1868 | ||||||
| - | Вклучување на делови од Воена Краина | 15 јули 1881 | ||||||
| - | Независност | 29 октомври 1918 | ||||||
| Население | ||||||||
| - | 1880 [1] | 1,892,499 | ||||||
| - | 1910 [2] | 2,621,954 | ||||||
| Валута |
| |||||||
| Денес во | Хрватска Србија | |||||||
Кралство Хрватска-Славонија (хрватски: Kraljevina Hrvatska i Slavonija; унгарски: Horvát-Szlavónország или Horvát–Szlavón Királyság) — номинално автономно кралство и уставно дефинирана посебна политичка нација [3][4] во рамките на Австроунгарија. Кралството било создадено во 1868 година со спојување на кралствата Хрватска и Славонија по хрватско-унгарскиот договор од 1868 година. Кралството било поврзано со Кралството Унгарија во рамките на двојната австроунгарска држава, во рамките на Земјите на круната на Свети Стефан, исто така позната како Транслејтанија. Додека на Хрватска и била доделена широка внатрешна автономија со „национални карактеристики“, во реалноста, хрватската контрола над клучните прашања како што се даночните и воените прашања биле минимални и попречени од Унгарија.[5][6] Официјално кралството се викало Троично Кралство Хрватска, Славонија и Далмација,[7][8] исто така едноставно познато како Троично Кралство, и имало претензии кон Далмација, која била одделно управувана од австриската Цислајтанија. [9] Градот Риека, по спорниот дел во договорот од 1868 година, познат како Rijeka Addendum, станал корпус сепаратум и бил законски во сопственост на Унгарија, но администриран и од Хрватска и од Унгарија.
Кралството Хрватска-Славонија било управувано од царот на Австрија, кој ја носел титулата крал на Хрватска, Славонија и Далмација и бил потврден од Државниот Сабор (Парламентот на Хрватска-Славонија или Хрватско-словенската Диета) по пристапувањето.[10] Назначен управител на кралот бил банот на Хрватска и Славонија. На 21 октомври 1918 година, царот Карло I, познат како кралот Карло IV во Хрватска, издал Тријалистички манифест, кој бил ратификуван од унгарската страна следниот ден и кој ги обединил сите земји на хрватската круна.[11] Една недела подоцна, на 29 октомври 1918 година, Хрватскиот Државен Сабор прогласил независно кралство кое влегло во Државата на Словенците, Хрватите и Србите.
Име[уреди | уреди извор]
Кралството ја користело формалната титула на Троично Кралство Хрватска, Славонија и Далмација, со што го притискала своето барање за Кралството Далмација. Но, Далмација била Кронланд (земја на круната) во рамките на царскиот австриски дел на Австроунгарија (позната и како Цислајтанија). Барањето било, во најголем дел од времето, поддржано од унгарската влада, која ја поддржала Хрватска-Славонија во обид да го зголеми својот удел во двојната држава. Меѓутоа, соединувањето помеѓу двете првенствено хрватски земји никогаш не се случило.[12] Според членот 53 од Хрватско-унгарскиот договор, кој го регулира политичкиот статус на Хрватска во делот на Австроунгарија, под унгарско владеење, официјалното име гласело „Бан на Кралство Далмација, Хрватска и Славонија“.[13][14][15] Не само што различни делови од монархијата во исто време би користеле различни стилови на титули, туку дури и исти институции во исто време би користеле различни стандарди за именување за иста институција. На пример, кога царскиот и кралскиот двор во Виена би го навеле хрватскиот бан како еден од големите државни офицери во Кралството Унгарија (Barones Regni),[16] употребениот стил требало да биде Regnorum Croatiae, Dalmatiae et Slavoniae Banus, но кога дворот ќе ги наведел највисоките функционери на Кралството Хрватска и Славонија, титулата требало да биде стилизирана како „Бам на Хрватска, Славонија и Далмација“ (ставајќи ја Славонија пред Далмација и испуштајќи го „Кралство“).[16] Законите донесени во Хрватска-Славонија ја користеле фразата „Кралство Далмација, Хрватска и Славонија“.[17]
На унгарски, Хрватска се нарекува Horvátország, а Славонија како Szlavónia. Комбинираната покраина била позната по официјалното име Хорват-Славон Киралисаг. Краткиот облик на името бил Хорват-Славоноршаг и, поретко Хорват-Тоторшаг.[18]
Редоследот на спомнувањето на Далмација претставувало спорно прашање, бидејќи било наредено поинаку во верзиите на хрватски и унгарски јазик според договорот од 1868 година.[19]
Историја[уреди | уреди извор]
Кралството Хрватска-Славонија било создадено во 1868 година, кога поранешните кралства Хрватска и Славонија биле споени во едно единствено кралство (целосната цивилна управа била воведена во Кралството Славонија во 1745 година и била, како една од земјите на Круната на Свети Стефан, административно вклучена и во Кралството Хрватска и во Кралството Унгарија, но постоела практично до 1868 година). Хрватскиот парламент, избран на сомнителен начин, ја потврдил подреденоста на Хрватска-Славонија на Унгарија во 1868 година со потпишувањето на уставот на унгарско-хрватската унија наречена Нагодба (Хрватско-унгарски договор или Унгарско-хрватски компромис од 1868 година).[20] Ова кралство опфаќало делови од денешна Хрватска и Србија (источниот дел на Срем).
По Австроунгарскиот компромис од 1867 година, единственото преостанато отворено прашање на новата држава бил статусот на Хрватска, кој се решил со Унгарско-хрватскиот компромис од 1868 година кога бил постигнат договор меѓу Унгарскиот парламент од една страна и хрватскиот парламентот, пак, во однос на составот со заедничко донесување на уставните прашања меѓу нив.[21] Договорот постигнатат меѓу Унгарија и Хрватска во хрватската верзија бил познат како „Договор помеѓу Кралството Унгарија, обединето со Ердели (Трансилванија) од една страна и Кралствата Далмација, Хрватска и Славонија“.[13] Во унгарската верзија [22] ниту Унгарија, ниту Хрватска, Далмација и Славонија биле стилизирани кралства, а Ердели не се ни споменува, додека соговорот е именуван како договор помеѓу Парламентот на Унгарија и Парламентот на Хрватска, Славонија и Далмација. Двете верзии добиле кралска согласност и двете како такви станале фундаментални закони на државата со уставно значење, во согласност со членовите 69. и 70. од Спогодбата.
Со овој компромис, парламентот на личната заедница [23] (во кој Хрватска-Славонија имала само дваесет и девет, по 1881 година - четириесет пратеници) ги контролирал војската, финансискиот систем, морското (поморско) право, трговското право, законите за размена и рударство, и генерално прашањата на трговијата, царината, телеграфите, поштата, железницата, пристаништата, поморството и оние патишта и реки кои заеднички се однесуваат на Унгарија и Хрватска-Славонија.[21]
Слично на овие работи, трговските прашања, исто така во однос на општества кои не постојат за јавна корист, како и во однос на пасошите, граничната полиција, државјанството и натурализацијата, законодавството било заедничко, но извршната власт во однос на овие работи била резервирана за Кралството Хрватска-Славонија.[21] Државјанството било именувано како „унгарско-хрватско државјанство“ во Хрватска-Славонија.[24] На крајот, 55% од вкупниот приход на Хрватска-Славонија биле доделлувани на Заедничката ризница („Заедничко унгарско-хрватско Министерство за финансии“).
Кралството постоело до 1918 година кога се приклучило на новоформираната Држава на Словенците, Хрватите и Србите, која заедно со Кралството Србија го формирале Кралството на Србите, Хрватите и Словенците. Новото српско-хрватско-словенечко кралство било поделено на окрузи помеѓу 1918 и 1922 година и на области помеѓу 1922 и 1929 година. Со формирањето на Кралството Југославија во 1929 година, поголемиот дел од територијата на поранешното Кралство Хрватска-Славонија станало дел од Савачкиот Банат, а во 1939 година автономна Бановина Хрватска.
Власта и политиката[уреди | уреди извор]
Политички статус[уреди | уреди извор]
Австроунгарскиот компромис од 1867 година (Ausgleich) ја создала Двојната Монархија. Според компромисот, Австрија и Унгарија имале посебни парламенти (Царски совет и Унгарска диета) кои носеле и одржувале посебни закони. Секој регион имал своја влада, на чело со свој премиер. „Заедничката монархија“ се состоела од царот-крал и заедничките министри за надворешни работи, одбрана и финансии во Виена. Компромисот ја потврдил историската, осумвековна врска на Хрватска и Славонија со Унгарија и ја овековечила поделбата на хрватските земји, бидејќи и Далмација и Истра останале под австриска управа (како Кралство Далмација и Маргрофство Истра).[25]
На инсистирање на Франц Јосиф, Унгарија и Хрватска постигнале компромис (или Нагодба на хрватски) во 1868 година, давајќи им на Хрватите посебен статус во Унгарија. Договорот им дал на Хрватите автономија над нивните внатрешни работи. Хрватскиот бан можел да биде номиниран од заедничката хрватско-унгарска влада предводена од унгарскиот премиер и именуван од кралот. Областите на „заедничка“ грижа за Унгарците и Хрватите ги вклучувале финансиите, валутните прашања, комерцијалната политика, поштата и железницата. Хрватскиот станал официјален јазик на хрватската влада, а на хрватските претставници кои разговарале за „заедничките“ работи пред хрватско-унгарската, им било дозволено да зборуваат хрватски.[26] Во рамките на унгарската влада било формирано Министерство за хрватски прашања.[27]
Иако Нагодба обезбедила одредена политичка автономија на Хрватска-Славонија, таа била политички и економски подредена на Унгарија во хрватско-унгарскиот ентитет на Монархијата.[25]
.jpg)
Парламент[уреди | уреди извор]
Хрватскиот парламент или Кралскиот хрватско-словенско-далматински сабор (хрватски: Kraljevski Hrvatsko–slavonsko–dalmatinski sabor или Sabor Kraljevina Hrvatske, Slavonije i Dalmacije) имал законодавна власт над автономните прашања според хрватско-унгарскиот договор. Нацрт-законот, одобрен од Диетата, станал статут (акт) по кралската согласност. Морало да биде потпишан и од банот на Хрватска. Кралот имал овластување да стави вето на сите закони донесени од Диетата, а исто така да го распушти и да распише нови избори. Доколкуѕ кралот ја распуштил Диетата, требало да распишат нови избори во период од три месеци.
Парламентот бил свикуван годишно во Загреб од кралот или од посебно назначен комесар од кралот (обично бан). Парламентот бил еднодомен, но заедно со 88 избрани пратеници (во 1888 година), 44 членови по службена должност биле хрватското и славонското високо благородништво (машки принцови, грофови и барони - слични на наследните врсници - на возраст над 24 години кои плаќале најмалку 1.000 флорини годишно данок на земја), високи достоинственици на римокатоличките, грчко-католичките и источно-православните цркви и врховните окружни префекти (veliki župani) од сите хрватско-славонски окрузи. Законодавниот рок бил три години, по 1887 година - пет години.
Хрватскиот парламент избирал дваесет и девет (по реинкорпорацијата на Хрватската воена краина и славонската воена краина во 1881 година – четириесет) пратеници во Претставничкиот дом и двајца членови (по 1881 година – тројца) во Домот на магнатите на парламентот на Унгарија. На делегатите на Хрватска-Славонија им било дозволено да го користат хрватскиот јазик во постапката.
Кралството Хрватска – Славонија одржало независни избори за хрватскиот парламент во 1865, 1867, 1871 , 1872, 1878, 1881, 1883, 1884, 1887, 1892, 1897, 1890, 1910, 1911, 1913 година.
Главни политички партии застапени во Парламентот биле Народната партија (Народна либерална партија), Независната народна партија (по 1880 година), Хрватско-унгарската партија (Народна (национална) уставна партија или унионистичка партија) (1868–1873), Партијата на правата, Чиста Партија на правата (по 1895 г.), Партијата на правата на Старчевиќ (по 1908 г.), Српската независна партија (по 1881 г.), Хрватската народна селска партија (по 1904 г.), Хрватско-српската коалиција (по 1905 г.) итн.
Автономна Влада[уреди | уреди извор]
Автономна влада или Државна влада, официјално „Кралска хрватско-славонско-далматинска државна влада“ (хрватски: Zemaljska vlada или Kraljevska hrvatsko–slavonsko–dalmatinska zemaljska vlada) [28] била основана во 1869 година со седиште во Загреб (Закон на хрватскиот парламент бр. II од 1869 година).[29] До 1914 година поседувала три одделенија:
- Сектор за внатрешни работи (хрватски: Odjel za unutarnje poslove);
- Катедра за религија и образование (хрватски: Odjel za bogoštovlje i nastavu);
- Оддел за правда (хрватски: Odjel za pravosuđe).
- Оддел за национална економија бил формиран во 1914 година како четврти оддел (хрватски: Odjel za narodno gospodarstvo) [25]
На чело на автономната влада во Хрватска-Славонија стоел бан, кој бил одговорен за хрватско-славонскиот парламент.[30]
Бан (премиер и вицекрал)[уреди | уреди извор]
|
← заеднички цар-крал, заеднички министерства
← субјекти ← партнерски држави | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Банот бил назначуван од кралот, на предлог на заедничкиот унгарски министер-претседател.[30]
Список на банови (вицекрал) од 1868 до 1918 година:
- 1868 – 1871: Барон Левин Рауч де Ниек
- 1871 – 1872: Коломан Бедековиќ де Комор
- 1872 – 1873: Антун Вукановиќ в.д
- 1873 – 1880: Иван Мажураниќ
- 1880 – 1883 г.: гроф Ладислав Пејачевиќ де Вировитица
- 1883: Херман Рамберг
- 1883 – 1903: гроф Кароли Куен-Хедервари де Хедервар
- 1903 – 1907 г.: гроф Теодор Пејачевиќ де Вировитица
- 1907 – 1908: Александар Ракодчај
- 1908 – 1910: барон Паво Рауч де Ниек
- 1910 – 1912: Никола Томашиќ
- 1912 – 1913: барон Славко Чувај де Иванска
- 1913 – 1917: барон Иван Скерлец де Ломница
- 1917 – 1918: Антун Михаловиќ
Право[уреди | уреди извор]
Врховниот суд на Кралството Хрватска и Славонија се нарекувал Суд на седумтте во Загреб (хрватски : Stol sedmorice, латински: Tabula Septemviralis), додека судот од втор степен (судот на жалба) се нарекувал Бански суд (хрватски: Banski stol, латински: Tabula Banalis ) во Загреб.[31]
По судската реорганизација од 1874 - 1886 година (целосна поделба на судската и административната власт, законите за независност на судиите и судската организација, Организацијата на судовите од Првостепениот закон од 1874 година (со амандмани од 1886 година), Законот за судска власт од 1874 година и Дисциплинската одговорност на судиите (итн.) Закон од 1874 година, Закон за кривична постапка на Хрватска од 1875 година, Закон за печатот за прекршоци за кривична постапка на Хрватска од 1875 година) и реинкорпорирање на Хрватската воена краина и славонската воена краина во 1881 година; првостепените судови станале 9 нс број со колегијални судии (хрватски: kraljevski sudbeni stolovi во Загреб, Вараждин, Бјеловар, Петриња, Госпиќ, Огулин, Пожега, Осиек и Митровица; кривична и голема граѓанска јурисдикција која била судов и Земјински суд/ Суд на Кралскиот окружен суд во Загреб), приближно 63 кралски окружни судови со поединечни судии (хрватски: kraljevski kotarski sudovi ; главно граѓанска и прекршочна јурисдикција; поранешни окружни управни и судски канцеларии и градски судови) и локални судови (хрватски: mjesni sudovi), исто така со поединечни судии, кои биле основани во секоја општина и град според Законот за процедури за локални судови и локални судови од 1875 година како специјални трибунали за помали граѓански случаи. Кралскиот суд во Загреб исто така претставувал порота за прекршоци во печатот. Судиите биле назначувани од кралот, но нивната независност била законски загарантирана.[32]
Окрузи[уреди | уреди извор]
Во 1886 година, во времето на хрватскиот бан Драгутин Куен-Хедервари, Хрватска-Славонија била поделена на осум окрузи (županije или comitatus):[33]
- Модрушко-риечка жупанија
- Загребска жупанија
- Вараждинска жупанија
- Бјеловарско-крижевичка жупанија
- Вировитичка жупанија
- Пожешка жупанија
- Сремска жупанија
- Лика-Крбава жупанија
Лика-Крбава станала округ по инкорпорирањето на Хрватската воена краина во Хрватска-Славонија во 1881 година [33] Подоцна, окрузите биле поделени на вкупно 77 окрузи (хрватски: kotari, слично на австрискиот Бецирке) како владини единици. Градовите и општините биле локално управувани.
Симболи[уреди | уреди извор]
Знаме[уреди | уреди извор]
центар: Официјалното, но поретко знаме со грбот, на врвот со круната на Свети Стефан[36][37] десно: Знаме без грб било граѓанското знаме кое се користело и надвор од Кралството.[35]
Според Договорот од 1868 година и Уредбата бр. 18.307 од 16 ноември 1867 година на Одделот за внатрешни работи на владата на кралската земја:
Црвено-бело-сината тробојка е граѓанското знаме во Кралствата Хрватска и Славонија, кое со обединетиот грб на Хрватска, Славонија и Далмација со круната на Свети Стефан на врвот е официјалното знаме за употреба во автономните области. Гореспоменатото граѓанско знаме може да го користи секој на соодветен начин. [38]
Исто така, било наведено дека амблемот за „заеднички работи на териториите на унгарската круна“ е формиран од обединетиот грб на Унгарија и Далмација, Хрватска и Славонија.[39][40]
Сепак, постоеле неколку варијанти на внатрешно користената верзија на знамето, при што некои варијанти користеле неофицијален тип на круна или едноставно ја изоставувале круната наместо да ја користат официјално пропишаната унгарска круна на Свети Стефан. Постоеле и варијации во дизајнот на штитот. Неофицијалниот грб бил претпочитан дизајн и неговата широка употреба била причината поради кое банот издал декрет на 21 ноември 1914 година, во која се наведува дека станало „ обичај во Кралствата Хрватска и Славонија да се користат знамиња кои не се соодветни во државно-правна или во политичка смисла“ и кои ги зацврстиле законите поврзани со знамето. Ги повторил горенаведените дефиниции за хрватските знамиња од 1867 година и понатаму изјавил дека „Полициските власти ќе ги казнат прекршувањата на оваа уредба со парична казна од 2 до 200 К или со апсење од 6 часа до 14 дена и ќе го одземат неовластеното знаме или грб.“ [38][41]
Грб[уреди | уреди извор]
-
Официјалната верзија ја имала круната на Свети Стефан поради тоа што Хрватска–Славонија била дел од Земји на круната на Свети Стефан. -
Верзија без круна -
Неофицијален, но почест дизајн на грбот без круната на Свети Стефан -
Грб на Троично Кралство на зградата на Хрватскиот парламент -
Грбот на Троичното Кралство на покривот на црквата „Свети Марко“ во Загреб
_(1868-1918).svg)
_(1868-1918).svg)
.jpg)
Демографија[уреди | уреди извор]
Националност[уреди | уреди извор]
| Националност | Население | Процент |
|---|---|---|
| Вкупно | 2.621.954 | 100,0% |
| Хрвати | 1.638.354 | 62,5% |
| Срби | 644.955 | 24,6% |
| Германци | 134.078 | 5,0% |
| Унгарци | 105.948 | 4,1% |
| Останати | 98.619 | 3,8% |
- Податоци од 1875 година (без воена краина) [42]
Религија[уреди | уреди извор]
Податоци според пописот во 1910 година.[2]
- Римокатолици: 1.877.833
- Православни: 653.184
- Протестанти: 51.707
- Унијати: 17.592
Писменост[уреди | уреди извор]
Според пописот од 1910 година, стапката на неписменост во Кралството Хрватска-Славонија била 45,9%. Најмала неписменост имало во Загреб, Осиек и Земун.
| Година | Целосна неписменост | Мажи | Жени | Вкупно население |
|---|---|---|---|---|
| 1880 | 73,9% | 67,8% | 79,9% | 1.892.449 |
| 1890 | 66,9% | 60,1% | 73,5% | 2.186.410 |
| 1900 | 54,4% | 46,8% | 61,8% | 2.416.304 |
| 1910 | 45,9% | 37,6% | 53,7% | 2.621.954 |
Војска[уреди | уреди извор]
Хрватската домашна стража претставувала војска на Кралството. Дополнително, Хрватите сочинувале 5% од членовите на Австроунгарската заедничка армија, што е поголем дел од процентот на општото население на царството што го сочинувало.[44] Значајни Хрвати во австроунгарската армија биле фелдмаршалот Светозар Бороевиќ, командантот на царските и кралските авијациски трупи Емил Узелац, командантот на австроунгарската морнарица Максимилијан Његован и Јосип Броз Тито, кој подоцна станал маршал и претседател на Социјалистичка Федеративна Република Југославија.[45]
Култура[уреди | уреди извор]
Современиот универзитет во Загреб бил основан во 1874 година. Југословенската академија на науките и уметностите и Матица Хрватска биле главните културни институции во кралството. Во 1911 година главната културна институција во Кралството Далмација, Матица Далматинска, се споила со Матица Хрватска. Вијенац било едно од најважните културни списанија во кралството. Зградата на Хрватскиот народен театар во Загреб била отворена во 1895 година. Хрватскиот народен театар во Осиек бил основан во 1907 година. Болницата „Сестрите на милосрдието“ во Загреб била првата основана во кралството.
Religion[уреди | уреди извор]
Католичка црква[уреди | уреди извор]
Приближно 75% од населението биле римокатолици, а останатите 25% православни. Католичката црква ја имала следната хиерархија во кралството:
| Епархија | Хрватско име | Основање | Катедрала |
|---|---|---|---|
| Загребска епархија | Zagrebačka nadbiskupija | 1093 | Загрепска катедрала |
| Крижевачка надбискупија (Гркокатоличка црква ) | Križevačka biskupija (Križevačka eparhija) | 1777 | Катедрала „Света Троица“ |
| Ѓаковско-осиечка надбискупија | Srijemska biskupija | 4 век | Ѓаковска катедрала |
| Сењско-модрушка надбискупија | Senjsko-modruška biskupija | 1168 | Катедрала „Успение на Пресвета Богородица“ |
Јудаизам[уреди | уреди извор]
Во 1890 година, во кралството живееле 17.261 Евреи. Во 1867 година била изградена Загрепската синагога.
Транспорт[уреди | уреди извор]
Првата железничка линија отворена во кралството била линијата Зидани Мост – Загреб – Сисак, која започнала со работа во 1862 година. Линијата Запрешиќ – Вараждин – Чаковец била отворена во 1886 година, а линијата Винковци – Осиек била отворена во 1910 година.
Спорт[уреди | уреди извор]
Хрватскиот Спортски Сојуз бил формиран во 1909 година со Фрањо Бучар како негов претседател. Додека Австроунгарија се натпреварувала на современите олимписки игри од инаугуративните игри во 1896 година, Австрискиот олимписки комитет и Унгарскиот олимписки комитет го имале ексклузивно право да ги испраќаат своите спортисти на игрите. Здружението организирало национална фудбалска лига во 1912 година.
Наследство[уреди | уреди извор]
Во 1918 година, за време на последните денови од Првата светска војна, хрватскиот парламент го укинал унгарско-хрватскиот личен сојуз, а двата дела на Кралството Хрватска и Славонија и Кралството Далмација (со исклучок на Задар и Ластово), станале дел од државата. на Словенците, Хрватите и Србите, кои заедно со Кралството Србија го формирале Кралството на Србите, Хрватите и Словенците (подоцна познато како Кралство Југославија). Новото српско-хрватско-словенечко кралство било поделено на окрузи помеѓу 1918 и 1922 година и на области помеѓу 1922 и 1929 година. Со формирањето на Кралството Југославија во 1929 година, поголемиот дел од територијата на поранешното Кралство Хрватска-Славонија станало дел од Савската Бановина, а поголемиот дел од поранешното Кралство Далмација станало дел од Приморската Бановина.
Врз основа на политичкиот договор меѓу Драгиша Цветковиќ и Влатко Мачек (Договор Цветковиќ-Мачек ) и „Уредбата за бановина Хрватска“ ( Uredba o Banovini Hrvatskoj) од 24 август 1939 година, автономната Бановина Хрватска била создадена со обединување на Савската Бановина, Приморска Бановина и окрузите Брчко, Дервента, Дубровник, Фојница, Градачац, Илок, Шид и Травник.
Белешки[уреди | уреди извор]
- ↑ Знамето со грбот се користело внатрешно „за употреба во автономни работи“ и официјално било пропишано да ја прикажува унгарската Круната на Свети Стефан над штитот, но неофицијален дизајн користел наместо тоа најчесто се користел друг вид круна. Истото знаме без грб се користело како граѓанско знаме.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Biondich 2000, p. 15
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Seton-Watson, Hugh (1945).
- ↑ See §. 59.
- ↑ See; translation of the law XLIV. 1868. (law on nationality)/1868-ik évi XLIV.
- ↑ Hrvatska enciklopedija (LZMK). „Hrvatsko-ugarska nagodba“. Посетено на 2019-04-06.
- ↑ „Nagodba“. britannica.com. Посетено на 6 April 2019.
- ↑ Croatian–Hungarian settlement, Constitution, 1868, Article §. 1.
- ↑ (Croatian) Law codex, S. V., no. 30, Issued by the Sabor, (Zagreb), Y: 1917, p: 101, 'Law act III:1917, Coronation oath'
- ↑ Goldstein & Jovanović 1999.
- ↑ See; Charles IV.
- ↑ Budisavljević Srđan, Stvaranje Države SHS, (Creation of the state of SHS), Zagreb, 1958, p. 132-133.
- ↑ Goldstein, Ivo; Jovanović, Nikolina (1999). Croatia: a history. C. Hurst & Co. Publishers. ISBN 1-85065-525-1.
- ↑ 13,0 13,1 Zakonski članak o nagodbi, koju s jedne strane kraljevina Ugarska, sjedinjena s Erdeljem, s druge strane kraljevine Hrvatska i Slavonija sklopiše za izravnanje postojavših izmedju njih državnopravnih pitanjah.
- ↑ The Hungaro–Croatian Compromise (на хрватски)
- ↑ Hungarian version of the Settlement has a different order of the Ban's title 1868. évi XXX. törvénycikk a Magyarország, s Horvát-, Szlavon és Dalmátországok közt fenforgott közjogi kérdések kiegyenlítése iránt létrejött egyezmény beczikkelyezéséről (in Hungarian) "53.
- ↑ 16,0 16,1 Court and state guide issued by the Imperial and Royal Court, for the year 1878.
- ↑ Ines Sabotič, Stjepan Matković (April 2005). „Saborski izbori i zagrebačka izborna tijela na prijelazu iz 19. u 20. stoljeće“ [Parliamentary Elections and Zagreb Electoral Bodies at the Turn of the 19th and 20th Centuries]. Drustvena Istrazivanja: Journal for General Social Issues (хрватски). Zagreb, Croatia: Institute of Social Sciences Ivo Pilar. 14: 168. ISSN 1330-0288. Посетено на 2012-08-22.
[...] Zakona o izbornom redu za kraljevinu Dalmacije, Hrvatske i Slavonije
- ↑ Hivatalos Statistikai Közlemények. Kiadja: A Földmivelés-, Ipar- És Kereskedelemügyi Magyar Királyi Ministerium Statistikai Osztálya. Évf. 2. Füz. 1. 1869. стр. 160.
- ↑ Mikuláš Teich, Roy Porter, The National Question in Europe in Historical Context, 1993, p.284
- ↑ Britannica 2009 Nagodba
- ↑ 21,0 21,1 21,2 Constitution of Union between Croatia–Slavonia and Hungary
- ↑ 1868. évi XXX. törvénycikk a Magyarország, s Horvát-, Szlavon és Dalmátországok közt fenforgott közjogi kérdések kiegyenlítése iránt létrejött egyezmény beczikkelyezéséről, Magyar joganyagok - 1868. évi XXX. törvénycikk, Retrieved 2018-09-28
- ↑ State union between Hungary and Croatia–Slavonia was formally known as personal union, in reality it was real union with self rule for Croatia–Slavonia.
- ↑ Kosnica, Ivan (2017). „Citizenship in Croatia–Slavonia during the First World War“. Journal on European History of Law. 8 (1): 58–65.
- ↑ 25,0 25,1 25,2 Biondich 2000, p. 9
- ↑ History of Hungary
- ↑ Trpimir Macan: Povijest hrvatskog naroda, 1971, pp. 358–368 (full text of the Croatian–Hungarian Settlement in Croatian)
- ↑ Najviši reškript, kojim se potvrdjuje zakonski članak ob ustrojstvu autonomne hrvatsko–slavonsko–dalmatinske zemaljske vlade, [The highest rescript, confirming the legal article for the organization of the autonomous Croatian–Slavonian–Dalmatian Land Government (1869)], Sbornik zakona i naredabah valjanih za kraljevinu Hrvatsku i Slavoniju za god. 1869. ( in Croatian) komad I.-VIII., p. 07.-12.
- ↑ По воспоставувањето на Кралската хрватско-словенско-далматинска државна влада (Кралска копнена влада или неформално автономна влада), хрватската дворска канцеларија или (официјално) Кралската хрватско-словенско-далматинска дворска канцеларија во Виена (1862-1869) како врховен владин орган за Хрватска и Славонија била укината.
- ↑ 30,0 30,1 http://www.h-net.org/~habsweb/sourcetexts/nagodba3.htm The Hungaro–Croatian Compromise of 1868 (The Nagodba), III
- ↑ Hrvatska pravna povijest 1790. – 1918., Croatian Supreme Court
- ↑ Ivan Čepulo (April 2006). „Izgradnja modernog hrvatskog sudstva 1848 – 1918“ [Building up of the Modern Croatian Judiciary 1848 – 1918]. Zbornik Pravnog fakulteta u Zagrebu: Collected Papers of Zagreb Law Faculty (хрватски). Zagreb, Croatia: University of Zagreb, Law Faculty. 56: 325–383. ISSN 0350-2058. Посетено на 2017-01-20.
- ↑ 33,0 33,1 Biondich 2000, p. 11
- ↑ Јелена Боршак-Маријановиќ, Zastave kroz stoljeća, Хрватски историски музеј, Загреб, 1996, стр. 110
- ↑ 35,0 35,1 Бан (вицекрал) Иван Скерлец: „„Според § 61 член I од 1868 година од Договорот и декретот на Министерството за внатрешни работи на кралската државна Влада од 16 ноември 1867 година, бр. 18.307, црвено-бело-сина тробојка е граѓанското знаме во Кралствата Хрватска и Славонија, кое со обединетиот грб на Хрватска, Славонија и Далмација со круната на Свети Стефан на врвот е официјалното знаме за употреба во автономни работи. Горенаведеното граѓанско знаме може да го користи секој на соодветен начин." „Kingdom of Croatia, Slavonia and Dalmatia (1867 - 1918)“. Архивирано од изворникот на 1 January 2009. Посетено на 2009-11-29. [1]
- ↑ Heimer, Željko. „Hrvatska-povijesne zastave“. zeljko-heimer-fame.from.hr. Посетено на 2 March 2019.
- ↑ Heimer, Željko; Zdvořák, Janko Ehrlich. „Croatia in the Habsburg Empire“. crwflags.com. Посетено на 4 March 2019.[мртва врска]
- ↑ 38,0 38,1 Heimer, Željko; Zdvořák, Janko Ehrlich. „Croatia in the Habsburg Empire“. crwflags.com. Посетено на 2 March 2019.
- ↑ The Hungaro–Croatian Compromise of 1868 (The Nagodba), II
- ↑ Croatia – Historical Flags (1848–1918), www.fotw.net
- ↑ Heimer, Željko. „Hrvatska-povijesne zastave“. zeljko-heimer-fame.from.hr. Посетено на 2 March 2019.
- ↑ Kroatien, Slavonien, Dalmatien Und Das Militargrenzland, p. 20.
- ↑ Pokušaji smanjivanja nepismenosti u Banskoj Hrvatskoj početkom 20. stoljeća, p. 133-135
- ↑ McMeekin, Sean (2013). July 1914: Countdown to War. Internet Archive. New York: Basic Books. стр. 32. ISBN 978-0-465-03145-0.
- ↑ Pero Simic: Tito, tajna veka Novosti; 2nd edition (2009) ISBN 978-8674461549
Извори[уреди | уреди извор]
- Codex diplomaticus Regni Croatiae, Slavoniae et Dalmatiae, Internet Archive – digital library
- Euratlas Maps
- Erdélyi Magyar Adatbank Map
- Map Archived 5 December 2012 at archive.today
- Ethnic map
Понатамошно читање[уреди | уреди извор]
- Ćirković, Sima (2004). The Serbs. Malden: Blackwell Publishing. ISBN 9781405142915.
- Miller, Nicholas J. (1997). Between Nation and State: Serbian Politics in Croatia Before the First World War. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press. ISBN 9780822939894.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Biondich, Mark (2000). Stjepan Radić, the Croat Peasant Party, and the Politics of Mass Mobilization. University of Toronto Press. ISBN 0-8020-8294-7.
| ||||||||||||||