Голем Воен Остров

Координати: 44°49′54″N 20°26′09″E / 44.831632° СГШ; 20.435798° ИГД / 44.831632; 20.435798
Од Википедија — слободната енциклопедија
Голем Воен Остров
(српски: Велико ратно острво
Veliko ratno ostrvo)
МСЗП —живеалиште/подрачје под управа со видови)
Грешка во Lua во Модул:Location_map, ред 408: Malformed coordinates value
МестоЗемун, Белград,  Србија
Координати44°49′54″N 20°26′09″E / 44.831632° СГШ; 20.435798° ИГД / 44.831632; 20.435798
Површина2,11 km2 (0,81 sq mi)
Воспоставен(а)2005

Голем Воен Остров (српски: Велико ратно острво) — речен остров кој се наоѓа во Белград, главниот град на Србија. Се наоѓа на сливот на реките Сава и Дунав. Иако ненаселен, островот е дел од имотот на Град Белград, и припаѓа на градската општина Земун.

Местоположба[уреди | уреди извор]

Големиот остров се наоѓа на устието на реката Сава во Дунав, во проширувањето на Дунав помеѓу тврдината Калемегдан, како завршен дел од гребенот на Теразије, на најсеверниот дел на Шумадија на запад, и на најнискиот дел од рамнината Срем, модерната населба Ушќе на Нов Белград, на југ.

Островот е релативно близу до бреговите, а најблиску е само 200 метри оддалечен од Нов Белград и Калемегдан. На југ, на половина пат помеѓу Ушќе и островот, се наоѓа остатокот од Мал Воен Остров.

Во 2005 година била започната иницијатива за административно преместување од островот, од Земун до општина Ново Белград. Иницијативата на крајот не успеала[1].

Историја[уреди | уреди извор]

Сателитска слика од островот
Историска мапа на Белград од 19 век. Голем воен остров обележен е под името Große Kriegsinsel

Островот не претставува стара географска одлика. Врз основа на историските податоци и описи на речните битки на Дунав, се верува дека бил формирана во втората половина на 15 век, прво како мал песочен рид, кој потоа бил поделен и преточен од потокот на Дунав. Островот се појавил на мапите за првпат на картата од 1514 година од унгарскиот картограф Лазар Деак. Историчарот Коме го забележал освојувањето на Земун од страна на Османлиите во 1521 година и го спомнал островот како место каде што биле затворени сите заробени бранители на градот, вклучувајќи ги и нивните жени и деца. Островот го стекнал сп името „воен“ поради својата историја како важна стратешка точка за освојување или одбрана на Белград. Исто така во 1521 година, кога Белград бил под опсада од страна на турските сили, повеќето од нивните напади на белградската тврдина биле лансирани од островот. Името официјално се појавило по 1717 година, кога принцот Евгениј Савојски го користел островот како точка на нападот во неговото повторно освојување на Белград од Турците. Во 1741 година била потпишана константинополска конвенција, што резултирало со одредување на границата помеѓу Австрија и Турција, во врска со островите во Сава и Дунав. Според конвенцијата, Отоманското Царство го добила делот од островот со поглед на Белград, додека Австрија го добил другиот дел, во насока на Земун и Банат. Во ослободувањето на Белград во 1806, бунтовничката војска предводена од Караџорѓе исто така го користела островот за воени цели, бидејќи српската артилерија со 500 војници од таму ја бомбардирала тврдината Калемегдан. За време на офанзивата во 1915 година од страна на Австроунгарија против Белград, силите на Австроунгарија го користеле островот за да ги започнат нападите. По Првата светска војна островот станал дел од новата Југословенска држава. По 1918 година, мала колонија од 20 сиромашни жители на Земун изградила куќи на островот, поради кое островот го добил името „Сиротинска ада“ (Остров на бедните). Исто така, една плажа свртена кон Земун постоела од тој период, која била претходник на модерната плажа Лидо[2][3].

Во 1928 година, градежната компанија „Шумадија“ предложила изградба на жичарница. Проектот бил планиран да го поврзе Земун со Калемегдан на белградската тврдина, преку островот. Интервалот на кабините бил поставен на 2 минути и целиот пат требало да трае 5 минути. Проектот никогаш не бил реализиран[4].

Кога изградбата на Нови Белград започнала во 1948 година, градската влада донела одлука целосно да го уништи островот со користење на својот песок и земја за да ги покрие мочуриштата на Сирмија, каде што требало да се гради. Сепак, депозитите на алувијалните материјали кои континуирано се носат на островот од Дунав, целосно го спречиле тоа да се случи. Наместо тоа, помалиот остров служи за оваа намена и речиси бил уништен во процесот.

Иако официјално ненаселен, речиси десетина луѓе живеат во мали колиби во внатрешноста на островот[5]. Тие главно се пензионери кои се преселуваат на островот за време на топлата сезона и ги одржуваат своите градини, додека во зима се враќаат во Белград.

Во 2005 година, островот бил заштитен од државата како пејзаж на извонредни одлики[6].

Поглед на островот од Калемегданската тврдина

Географија[уреди | уреди извор]

Поглед на Белград, утока на Сава во Дунав и Големиот воен остров
Плажата Лидо, поглед на Земун

Островот е генерално триаголен во форма и опфаќа површина од 2.11 км2. Тој е низок остров, во најголем дел мочурлив и често преплавен од Дунав. Главната физичка особина на островот е каналот на Велики Галијаш. Со текот на времето, каналот бил отсечен од Дунав и ефикасно се претворил во езеро, со површина од 0,24 км2 . На островот живеат разни видови птици и риби. Меѓутоа, во текот на сушните години, езерото сосема предизвикува оштетување на затворениот екосистем околу него. Во моментов околу две третини од островот се користат како природен резерват за 196 [7] видови птици, од кои многу се загрозени. Една од белградските плажи, Лидо, се наоѓа на северниот дел на островот.

Флора и фауна[уреди | уреди извор]

Растенија[уреди | уреди извор]

Мочуриштен чемпрес кој ги населува мочуришните и речните текови на југоисток на Северна Америка, расне и на Големиот воен остров
Бел локвањ го населува Големиот воен остров и е во списокот на природни реткости

Растителниот живот на островот ја вклучува типичната мочурлива флора, како трска, жолта перуника, дрвја како црна топола, јасен, бел бреститн.[7]

Ретката орхидеја Orchis palustris Jacq. првпат била забележан во Белград во 1896 година на Големиот остров, но никогаш не бил виден повторно таму. Повторно бил откриен во областа Макиш во 1955 година, но до 2001 година исчезнал, а денес може да се најде само околу езерото Велико Блато, во близината на Крњача[8].

Островот е единствената локација во Србија на малите гнезда за птици, која се користи за екстракција на антиоксиданси[9].

Шумите покриваат површина од 120 хектари, или 57% од островот. Видовито дрвја вклучуваат и орев и коприва. Во ноември 2011 година биле засадени околу 2.500 садници на даб. Повисоката шумска покриеност влијае на микро-климата и обезбедува нови живеалишта за птиците. Домородни видови дрвја вклучуваат врба и топола[10]. До ноември 2017 година, островот е населен со 1.000 јасени, 1.755 дрвја на брест и 800 од црна топола[11].

Птици[уреди | уреди извор]

Жолта чапља, жител на Големиот воен остров
Орел белорепан (белоопашец), жител и еден од симболите на островот

Постојат 66 видови птици кои всушност се гнездат на островот, 43 немиграторни и 23 птици преселници. Во зимскиот период, за време на периодот на гнездење, присутни се околу 80 видови, додека во миграционата сезона бројот се искачува на над 100. Некои од видовите се мал корморан, црн штрк, седум видови чапји, над 40 видови на патки[6][12]. Вкупно 163 видови на птици го населуваат островот[13].

Островот бил најголемата колонија на Големата бела чапја на целиот тек на Дунав, можеби најголемиот во Европа. За време на НАТО бомбардирањето на Србија во 1999 година, чапјата, во најголем дел, исчезнала[14].

Голема атракција на островот е Белоопашестиот орел. Овоие орли се населиле на островот во 2010 година, мигрирајќи од мочуриштето на Панчевски Рит, преку Дунав. Тие изградиле големо гнездо, со пречник од 2,50 метри, на височина од 20 метри. Има уште пет други гнезда за гнездење во пошироката Белградска област, а околу 90 во цела Србија, но нивното репродуцирање на само 2,5 км од центарот на градот од оваа големина е исклучителна реткост. Тие се репродуцирале за првпат три години подоцна, во 2013 година. Во април 2016 година, кога нивните пилиња требало да излезат, комуналните друштва од градот инсталирале камера во гнездото. Проектот бил единствен, сличен како оној во Естонија, но Белград станал единствениот европски главен град којшто го поседува тоа. Најголемите европски орли, со распон на крилја до 2,4 метри, најдобро се забележуваат од соседните окрузи Ушќе и Дорчол, и од центарот на Белград[6][12][15].

Цицачи[уреди | уреди извор]

Дива свиња, повремен жител на Големиот воен остров

На 9 октомври 2008 година на островот бил откриен Pipistrellus pygmaeus, вид на лилјак. Тоа е редок цицач, со распон на крилја од 17 см и тежина од само 4 грама. Учените сметале дека овој вид на лилјак живее во Србија, во регионот Обедска бара, но ова бил првпат кога тој бил виден и фатен[16].

Во октомври 2008 година на островот биле регистрирани 21 вид на цицачи. Постои значајна колонија на диви свињи на островот.

Панорама од Калемегдан.

Галерија[уреди | уреди извор]

  • Земун и Големиот воен остров од дрон
    Земун и Големиот воен остров од дрон
  • Дрвја на островот
    Дрвја на островот
  • Понтонскиот мост кој го спојува Земунскиот кеј и островот
    Понтонскиот мост кој го спојува Земунскиот кеј и островот
  • Поглед на устието на Сава во Дунав, Мал и Голем воен остров
    Поглед на устието на Сава во Дунав, Мал и Голем воен остров
  • Поглед на островот од Спортскиот центар Милан Гале Мушкатировиќ во Земун
    Поглед на островот од Спортскиот центар Милан Гале Мушкатировиќ во Земун
  • Островот во есен
    Островот во есен
  • Мал и Голем воен остров
    Мал и Голем воен остров
  • Капалиштето Лидо и островот
    Капалиштето Лидо и островот

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Zoran Nikolić (2 November 2017), „Beogradske priče: Čudne gradske "granične linije"“ [Belgrade stories: Strange city "border lines"], Večernje Novosti (српски)
  2. ↑ Branka Vasiljević (1 July 2015). „Danas počinje sezona na Lidu“ (српски). Politika.
  3. ↑ Dejan Aleksić (2 August 2017), „Otkrivanje tajni Velikog ratnog ostrva“, Politika (српски), стр. 17
  4. ↑ Dejan Spalović (27 August 2012), „San o žičari od Bloka 44 do Košutnjaka“, Politika (српски)
  5. ↑ „Robinzoni usred grada“. Politika (српски). 2008-06-30. стр. 19.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Branka Vasiljević (19 March 2017), „Veliki brat u orlovom gnezdu“, Politika (српски)
  7. ↑ 7,0 7,1 „Besplatni izleti na Veliko ratno ostrvo“. Politika (српски). 2008-07-04. стр. 23.
  8. ↑ Branka Vasiljević (15 May 2016). „Jedinstvene divlje orhideje u Velikkom blatu Palilule“ (српски). Politika.
  9. ↑ Branka Vasiljević (November 2008), „Prestonica - dom za sisare“, Politika (српски)
  10. ↑ Branka Vasiljević (3 November 2010), „Pošumljeno Veliko ratno ostrvo“, Politika (српски)
  11. ↑ Branka Vasiljević (24 November 2017), „Hrast lužnjak za Veliko ratno ostrvo“ [Pedunculate oak for the Great War Island], Politika (српски), стр. 17
  12. ↑ 12,0 12,1 Branka Vasiljević (3 May 2016), „Rijaliti u orlovom gnezdu“, Politika (српски)
  13. ↑ Branka Vasiljević (11 October 2011), „Kako zaštiti ostrvo ptica“, Politika (српски)
  14. ↑ Suzana Luković (11 April 2017), „Avantura: Ovako izgleda srce Velikog ratnog ostrva“, Blic (српски), стр. 16
  15. ↑ Branka Vasiljević (21 August 2013), „Belorepan na nebu iznad Kalemegdana“, Politika (српски)
  16. ↑ J.C. (11 October 2008), „Otkriven jedinstveni patuljasti slepi miš“, Politika (српски)

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Голем_Воен_Остров&oldid=5084828“