Имам
Имам (арапски: الإما, персиски: امام) — арапски збор за водач. Имам може да биде и водач на некое подрачје. Особено е значаен кај шиитите.[1] На почетокот на исламот, имам означувал калиф кај шиитите и сунитите - две постојни фракции на исламот. Најпознат е првиот, имамот Али, чиј гроб денес се наоѓа во Наџаф (Ирак), па е најсвето место за шиитите после Мека и Медина.
Зборот имам може да има неколку значења:[2]
- Муслимански свештеник чија главна должност е да ги предводи заедничките намази во џамијата (пет пати на ден). За време на молитвата, имамот застанува пред џематот и ја насочува молитвата. Го нарекуваат и џамиски имам. Доколку, покрај тоа, е задолжен за некои други верски служби за цело село (како подготовка на покојникот за погреб и сл.). тогаш тој се нарекува малски имам. Ако, од друга страна, тој е одговорен за такви должности за цел џемат (муслиманска верска општина) и покрај тоа води религиозни матични книги, тогаш се нарекува собраниски имам или имам-матичар.
- Имам е и името на секој верски образован човек, дури и ако не е свештеник, кој ја води колективната молитва, без разлика дали е во џамија, дома или на некое друго место.
- Титула на големите исламски научници: Имами-Газали, Имами-Азам, Имами-Малик итн. Во овој случај имам значи „лидер“
- Главното зрно на теспихот (бројаница), кое обично е подолго од другите, стои на врвот на бројаницата и редовно е украсено со китенка.
Потекло на зборот[уреди | уреди извор]
Поимот имам на арапски е изведен од коренот ء م م (ʾ-mm).
Именката إِمَامٌ - ʾimām (IPA: / ɪˈmɑːm /; множина од машки род: أئِمَّةٌ - ʾeʾimme) може да значи:[3]
- оној кој е напред т.е. тој што води
- водач, пример;
- предводник во заедничка молитва;
- насочник, начело;
- калиф, воен заповедник;
- Куран, книга (وَكُلَّ شَيْءٍ احْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ - ... сето ова јасно го набројавме во Книгата. Куран, Јасин: 12);
- водич за патници;
- широк, јасен пат;
- стандард, норма, критериум или мерка која е договорена или општо прифатена.
Во Куранот[уреди | уреди извор]
Поимот имам во Куранот се појавува вкупно седум пати во еднина и пет пати во множина. Првата куранска употреба на поимот се однесува на пророкот Ибрахим (пророк Авраам) како пример и водач на човештвото:
Споредба[уреди | уреди извор]
Во неговото изворно значење, поимот имам содржи својства како што се водење, управување или контрола, како во однос на верските, духовните, така и во однос на политичките аспекти.
Поимот изворно се користел во поширок контекст, како што потврдува и неговата употреба во Куранот, а малку подоцна добил попрецизно значење во различни области на исламот, особено во верскиот и политичкиот дискурс што следел по смртта на пророкот Мухамед во 632 година.
Бидејќи различните мислења во раната исламска доба довеле до појава на различни правни школи, поимот имам се здобил со различни значења кои се сосредоточувале на неговите изворни значења со различен нагласок на идеолошките, теолошките и политичките аспекти. Во современиот контекст, имам значи водач, предводник, почесна титула или личност на висока позиција, со различен нагласок на изворната примена во Куранот и историскиот развој што изразот го претрпел.
Овој поим е широко распространет меѓу муслиманите, како меѓу сунитите, така и меѓи шиитите, иако има одредена терминолошка разлика, како во исламската јуриспруденција (фикх), така и во секојдневниот говор.
Од историска перспектива, поимот имам денес се користи различно и понекогаш има различни формални значења. Според раната литература, може да се издвојат три општи области на примена кои се користат и денес.
Водач, предводник во молитва[уреди | уреди извор]
Веројатно најчестата употреба на поимот имам е како наслов или титула на оној кој води или предводи муслиманска заедница (џемат), особено кога станува збор за изведување заедничка молитва (намаз).
Оваа титула по правило му се доверува на најобразованиот поединец во месната заедница кој исполнува одредени критериуми. Титулата нема карактер на свештеничка функција.[4]
Обично во исламските центри, џамии, месџиди и здруженија, должноста имам ја врши лице назначено од исламската заедница или надлежен државен орган (на пр. во Кувајт тоа е кувајтското Министерство за вакаф и исламски прашања[5]), во својство на верски службеник задолжен за водење на заедничка молитва (намаз), верска поука и друга поврзана работа.[6] [7]
Сродни поими во контекст на верски водач, предводник[уреди | уреди извор]
- Мула: титула што делумно се преклопува со поимот имам, но исто така имала поширока употреба за секој почитуван муслимански учен, особено се користи во Иран денес.
- Шеик: може да се користи и како синоним за поимите имам и мула, иако почесто се користи како почесна титула за високоучени лица, универзитетски професори или како титула на дервишки предводници.
- Оџа: наслов кој често се користи како синоним за имам, особено во разговорниот говор.
- Ефенди: во поширока употреба се користи како синоним за поимот господин, разговорно главно како почесна титула кога им се обраќа на верските службеници.
- Свештеник: буквално како човек кој води молитва и други верски обреди е донекаде сличен на поимот имам, но оваа споредба е сосема погрешна и може да послужи само како приближен опис и се користи исклучиво од немуслимани.
Почесна титула[уреди | уреди извор]
Дополнително, поимот имам се користи во облик на почесна титула или титула за признати муслимански учени и правници.
Изразот во овој склоп мора да се толкува како човек со углед во поширока смисла отколку само како предводник на заеднички молитви или џемат и се користи за истакнати учени како што се основачите на правните школи, и во оваа смисла денес не се доделува на истакнати поединци.
Сродни титули во контекст на почесна титула[уреди | уреди извор]
Ајатолах: функција што делумно се преклопува со поимот имам како што се користи во облик на почесна титула, иако оваа титула се користи само во шиизмот, а поимот имам како почесен поим се користи само за поединци кои достигнале особено високо ниво на исламско знаење.
Примери за почесната титула „имам“ во неговата општа употреба[уреди | уреди извор]
- Имамот Васил б. ʿAṭāʾ (теолог и правник, кој се смета за основач на мутезилитското училиште во Келама, починал во 748 година)
- Имам Абу Ханифа (основач на правната школа Ханефи, починал во 767 година).
- Имам Малик (основач на правната школа Малики, починал во 795 година).
- Имам Шафии (основач на правната школа Шафи, починал во 820 година).
- Имам Ханбал (година, основач на правната школа Ханбали, почина во 855 година).
- Имам Хомеини (почина во 1989 година; ирански политичар, шиитски врховен ајатолах и духовен водач на Исламската револуција во Иран).
- По исклучок, титулата имам во врска со имамот Али, четвртиот калиф, се користи како почесна титула меѓу сунитите, додека во шиизмот се користи исклучиво како титула на личност на висока позиција.
Личности на висока позиција[уреди | уреди извор]
Во шиизмот поимот имам се употребува и во посебна техничка смисла, и само во врска со дванаесетте шиитски имами и се толкува како достоинственици и избрани луѓе обдарени со посебни особини од Бога.
Дванаесетте имами биле избрани од Бога и предодредени со неговите наредби, како и претходните пророци и гласници,
Значи, во оваа смисла, поимот имам се поврзува со наследниците на пророкот Мухамед во водењето на муслиманската заедница, чија низа е уредена и однапред одредена од божествена волја, при што секој поединечен имам го назначува својот наследник од редот на неговите непосредни потомци.
Шиитски имами[уреди | уреди извор]
- Имам Али (четврт калиф, почина во 661 година),[8]
- Имам Хасан (починал во 670 година)[9] ,
- Имам Хусеин (починал во 680 година),
- Имамот Али Заин-ул-Абидин (починал во 713 година),
- Имам Мухамед ал Бакир (починал во 732 година),
- Имам Џафар ал-Садик (починал во 765 година),
- Имам Муса ал-Казим (починал во 799 година),
- Имам Али Рида (починал во 818 година),
- Имам Мухамед ал-Џавад (починал во 835 година),
- Имам Али ал-Хади (починал во 868 година),
- Имам Хасан ал-Аскари (починал во 874 година),
- Имам Мухамед ал-Махди (роден 869 година). [10]
Поимот имам, особено во шиизмот, како што се користи за имамот Али, се користи како личност на висока позиција и избраник од Бога. Во сунизмот звањето се користи исклучиво како почесна титула.
Сродни поими во смисла на личност на висока позиција[уреди | уреди извор]
Папа: титулата поглавар на Римокатоличката црква е титула што делумно се преклопува со титулата имам како личност на висока позиција, бидејќи авторитетот на имамот не е ограничен само на духовната сфера, туку Бог го одредил и избрал, но оваа споредба е суштински погрешна и може да послужи само како приближен опис и се користи исклучиво од немуслимани.
Имами како световни владетели[уреди | уреди извор]
Понекогаш имамите имале и световна и верска власт, како на пример во Оман меѓу сектите хариџи или ибади. Понекогаш имамите се бирале, а во некои случаи функцијата била наследна, како во династијата Јаруба од 1624 и 1742 година (владејачки династии на Оман: Рустамиди: 776–909, Набани: 1154–1624, Јаруба: 1624–1742, Ел Саид: 1744 – до денес).
Имаметот Фута Џалон (1727-1896) била држава Фулани во Западна Африка, каде што секуларната моќ наизменично се менувала помеѓу две линии на наследни имами, или Алмами (кратенка од емир-ул-муминин).
Меѓу Зајдиите, шиитски фракции, имамите биле исто толку секуларни колку и духовни водачи, и тие ја држеле власта во Јемен повеќе од илјада години (првиот владетел на Зајди, Ел-Хади илел-Хак Јахја, го воспоставил овој облик на владеење во 897 година, кој опстанал до втората половина на 20 век).
Рухулах Хомеини официјално се нарекува имам во Иран. Неколку ирански места и институции го носат името „Имам Хомеини“, вклучувајќи град, меѓународен аеродром, болница и универзитет.
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Corbin 1993, стр. 30
- ↑ Абдулах Шкаљић: Турцизми у српскохрватском језику
- ↑ Team, Almaany. „Translation and Meaning of امام In English, English Arabic Dictionary of terms Page 1“. www.almaany.com (англиски). Посетено на 2020-07-16.
- ↑ Muhamed Seid Serdarević, Fikh-ul-ibadat, VIS, Sarajevo 1968, 83-84
- ↑ „Ministry of Awqaf & Islamic Affairs :: About the Ministry“. islam.gov.kw. Посетено на 2020-07-16.
- ↑ Admin. „Pravilnik o radu imama“. Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini. Посетено на 2020-07-16.
- ↑ „Presidency of Religious Affairs“.
- ↑ http://www.britannica.com/eb/article-9005712/Ali. Посетено на 2007-10-12. Отсутно или празно
|title=(help) - ↑ „ḤASAN B. ʿALI B. ABI ṬĀLEB – Encyclopaedia Iranica“. www.iranicaonline.org. Посетено на 2020-07-16.
- ↑ „Muhammad al-Mahdi al-Hujjah | Imam, Shiism, & Beliefs“. Encyclopedia Britannica (англиски). Посетено на 2020-07-16.
Литература[уреди | уреди извор]
- Corbin, Henry (1993) [1964]. History of Islamic Philosophy (француски). Преведено од Sherrard, Liadain; Sherrard, Philip. London; Kegan Paul International in association with Islamic Publications for The Institute of Ismaili Studies. ISBN 0-7103-0416-1.
- Encyclopædia Britannica Online by Encyclopædia Britannica, Inc.
- Encyclopædia Iranica. Center for Iranian Studies, Columbia University. March 1997. ISBN 1-56859-050-4.
- Mattar, Philip (2004). Encyclopedia of the modern Middle East & North Africa. Detroit, Mich: Macmillan Reference USA. ISBN 9780028657691.
- Sachedina, Abdulaziz Abdulhussein (1988). The Just Ruler (al-sultān Al-ʻādil) in Shīʻite Islam: The Comprehensive Authority of the Jurist in Imamite Jurisprudence. Oxford University Press US. ISBN 0-19-511915-0.
- Tabatabae, Sayyid Mohammad Hosayn (1979). Shi'ite Islam. Преведено од Nasr, Seyyed Hossein. SUNY press. ISBN 0-87395-272-3.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
Имам на Ризницата ?- . Нова меѓународна енциклопедија. 1905.
