Сојуз на писателите на Југославија

Од Википедија — слободната енциклопедија
Сојуз на писателите на Југославија
Savez književnika Jugoslavije  (српскохрватски)
Zveza književnikov Jugoslavije  (словенечки)
Сојуз на писателите на Југославија  (македонски)
Првиот секретар на Сојузот на германските писатели Герхард Хенигер и претседателот на Сојузот на писателите на Југославија, Ацо Шопов потпишуваат договор за соработка на 12 февруари 1970 во Источен Берлин
Основана1946
Видорганизација на професионални писатели
Правен статускровна организација

Сојуз на писателите на Југославија (српскохрватски: Savez književnika Jugoslavije, словенечки: Zveza književnikov Jugoslavije, македонски: Сојуз на писателите на Југославија) — кровна организација на 6 конститутивни републикански здруженија на писатели во Социјалистичка Федеративна Република Југославија. Здружението ја координирало соработката меѓу своите членови.[1] Од 1965 година Здружението се преобразува во координативно тело на тогашните членови; Друштвото на писателите на Босна и Херцеговина, Друштвото на писателите на Црна Гора, Друштвото на писателите на Хрватска, Друштвото на писателите на Србија, Друштвото на писателите на Македонија и Друштвото на писателите на Словенија.[2] Иво Андриќ бил едногласно избран за прв претседател на Здружението во 1946 година. години.[2]

Со децентрализацијата и конфедерацијата на самата Југославија, што беше илустрирано во југословенскиот Устав од 1974 година, важноста на сојузната асоцијација станала помалку истакната од 1970-тите па натаму, а републичките здруженија зазеле поцентрално место во книжевниот живот на републиките и покраините.[3]

По последниот Конгрес во 1985 година во Нови Сад, здружението станало едно од првите федерални институции кои доживеале парализирачки претреси што довело до негово ефективно и никогаш формално објавено распуштање во 1990 година.[3] Кризата се продлабочила веќе во 1986 година кога републичкиот огранок на Србија го предложил Миодраг Булатовиќ за нов претседател на ротирачкото претседателство на здружението, на кое тогаш требаше да биде избран српски кандидат.[4] Овој кандидат бил одбиен од словенечкиот, косовскиот, црногорскиот и хрватскиот огранок чии делегати тврделе дека кандидатот бил непријателски настроен кон другите југословенски народи.[4]

Историја[уреди | уреди извор]

По расколот Тито-Сталин во 1948 година, во југословенската книжевност се развила зголемена плуралност со говорот на Мирослав Крлежа на Третиот конгрес на Здружението во Љубљана во 1952 година, која е олицетворение на уметничко дистанцирање од претходно промовираниот социјалистички реализам.[5]

Во 1956 година, здружението го испратило Петар Губерина како претставник на југословенски набљудувач на Конгресот на црните писатели и уметници во Париз, кој присуствувал и на вториот конгрес во Рим во 1959 година.[6]

Во 1958 година, Здружението го предложило југословенскиот автор Иво Андриќ за свој прв кандидат за Нобеловата награда за литература, која ќе ја добие во 1961 година.[7]

Здружението во 1966 година ги прекинало сите формални односи со Сојузот на писателите на Бугарија, откако бугарските партнери одбиле да го потпишат документот на македонски јазик.[8] Односите не биле повторно воспоставени до крајот на постоењето на Здружението бидејќи југословенската страна инсистирала сите договори да бидат потпишани на бугарски и на македонски јазик.[8]

Конгреси[уреди | уреди извор]

Настанот се одржал во зградата на задужбината на Илија М. Коларац со присуство на 40 делегати од Србија, 40 од Хрватска, 25 од Словенија, 9 од Босна и Херцеговина, 6 од АП Војводина, 6 од Македонија и 3 од Црна Гора, како и гости од амбасадите на Франција, Полска, Чехословачка., Албанија, Бугарија, Романија и Унгарија со делегати на писатели од тие земји, како и од Полска и СССР.[11] Меѓу делегатите имало и претставници на малцинските заедници на Унгарците, Романците и Словаците.[11] За претседател на Здружението е избран Иво Андриќ, а за почесен претседател на Здружението Владимир Назор.[11]
Настанот се одржал во зградата на Хрватскиот музички завод.[10] Настанот се користел како платформа за презентација на југословенската книжевна продукција и промоција на книжевноста и меѓујугословенска размена од 1946 година.[12]
Настанот бил обележан со четири конкурентни предлози за суштинска законска реформа на здружението, без заеднички договор да се прифати ниту еден од нив во целост.[14] Првиот предлог на републичкиот огранок Србија бил претставен на 20 мај 1964 година кој препорачувал воведување постојан извршен секретаријат и задолжителна ротација во раководството меѓу републичките ограноци.[14] Хрватскиот предлог сугерирал седиштето на здружението да се менува на секои три години наместо постојана локација во Белград и се прифатила идејата за ротација на раководството заедно со ротација на седиштето.[14] Словенечкиот предлог препорачал, бидејќи организацијата формално почнала да функционира како координација, нејзините тела да бидат составени од делегирани членови на републичките ограноци наместо од избрани независни претставници или секретаријати.[14] Последниот предлог бил претставен од Добрица Ќосиќ со независна група писатели во која беа Антоније Исаковиќ, Оскар Давичо, Александар Тишма и други кои препорачале воведување нов тип на организација заедно со територијалниот принцип во кој писателите ќе соработуваат на ниво на Југославија. врз основа на нивните специфични интереси и афинитети.[14] Конгресот одлучил да ги земе сите предлози на дополнителна анализа.[14]
  • Вонреден конгрес, Белград, СР Србија (21-22 декември 1965 г.)[15]
  • 8. конгрес, Белград, СР Србија (2-4 октомври 1975 година)[16]
  • 9. конгрес, Нови Сад, САП Војводина, СР Србија (15-20 април 1985 г.)[17]
  • 10. конгрес, Врњачка Бања, СР Србија (9-11 јануари 1990 година, откажан затоа што словенечкиот, хрватскиот, косовскиот и македонскиот огранок одбиле да присуствуваат).[18]

Претседатели[уреди | уреди извор]

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Branimir Donat (2022). „DRUŠTVO KNJIŽEVNIKA - KNJIŽEVNIČKA DRUŠTVA“. Sarajevske Sveske (1). Посетено на 7 August 2022.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Siniša Paunović (1971). Živan Milisavac (уред.). Jugoslovenski književni leksikon [Yugoslav Literary Lexicon]. Novi Sad (SAP Vojvodina, SR Serbia: Matica srpska. стр. 468–469.
  3. ↑ 3,0 3,1 Igor Štiks (2015). Nations and Citizens in Yugoslavia and the Post-Yugoslav States: One Hundred Years of Citizenship. Bloomsbury Publishing. стр. 96.
  4. ↑ 4,0 4,1 Dejan Jović (2003). Jugoslavija: država koja je odumrla. Zagreb: Prometej. стр. 246–249. ISBN 953-6460-32-7.
  5. ↑ 5,0 5,1 Peruško, Ivana (2015). „ČUDOVIŠNI SSSR I MITSKA ZEMLJA JUGOSLAVIJA“. Filološke studije. 13 (1): 13–33.
  6. ↑ Selinić, Slobodan (2018). „Savez književnika Jugoslavije i nesvrstane zemlje od kraja pedesetih do početka osamdesetih godina 20. veka“. Istorija 20. Veka. 37 (1): 175–192. doi:10.29362/ist20veka.2019.1.sel.175-192.
  7. ↑ „Put do nagrade koju je Andrić trebao dijeliti s Krležom“. Bljesak info. 25 October 2021. Посетено на 7 August 2022.
  8. ↑ 8,0 8,1 Slobodan Selinić (2019). „Сукоб Савеза књижевника Југославије и Савеза књижевника Бугарске око македонског језика 1966–1987“. Tokovi Istorije. Посетено на 7 August 2022.
  9. ↑ 9,0 9,1 „Društvo hrvatskih književnika, Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje“. Leksikografski zavod Miroslav Krleža. 2021. Посетено на 7 August 2022.
  10. ↑ 10,0 10,1 n.a. (n.d.). „Društvo hrvatskih književnika“. Krležijana. Посетено на 7 August 2022.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 n.a. (1975). „Prvi kongres saveza književnika“. Kultura: Review for the Theory and Sociology of Culture and for Cultural Policy. Belgrade: Culture Development Institute (30–31): 192–202.
  12. ↑ n.a. (1975). „Drugi kongres saveza književnika“. Kultura: Review for the Theory and Sociology of Culture and for Cultural Policy. Belgrade: Culture Development Institute (30–31): 203–206.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Đorđević, Bojan (2016). „VLADAN DESNICA U DOKUMENTIMA SAVEZA KNJIŽEVNIKA JUGOSLAVIJE“. HRVATSKO-SRPSKI/SRPSKO-HRVATSKI INTERKULTURALIZAM DANAS. Zbornik radova s Desničinih susreta 2016. стр. 297–306.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 n.a. (1975). „Sedmi kongres saveza književnika“. Kultura: Review for the Theory and Sociology of Culture and for Cultural Policy. Belgrade: Culture Development Institute (30–31): 226–229.
  15. ↑ n.a. (1975). „Vanredni kongres saveza književnika“. Kultura: Review for the Theory and Sociology of Culture and for Cultural Policy. Belgrade: Culture Development Institute (30–31): 228–241.
  16. ↑ n.a. (1975). „Osmi kongres saveza književnika“. Kultura: Review for the Theory and Sociology of Culture and for Cultural Policy. Belgrade: Culture Development Institute (30–31): 242–247.
  17. ↑ IX kongres Saveza književnika Jugoslavije : 18.-20. april 1985 : dokumenta. Association of Writers of Yugoslavia. 1985. OCLC 13330384. |access-date= бара |url= (help)
  18. ↑ Milan Četnik (2022). „Generalna proba raspada SFRJ“. Politika. Посетено на 7 August 2022.
  19. ↑ n.a. (n.d.). „Ivo Andrić“. Krležijana. Посетено на 8 August 2022.
  20. ↑ Milivoj Srebro (2018). „Entre esthétique et politique: un aspect de la réception de la littérature serbe en france à la fin du xxe siècle“. Revue des études slaves. LXXXIX (1–2). doi:10.4000/res.1533. Посетено на 8 August 2022.
  21. ↑ n.a. (n.d.). „O našem društvu“. Cultural Association Grgar. Посетено на 8 August 2022.
  22. ↑ n.a. (n.d.). „Kalendar godišnjica: FRANGEŠ Ivo“. City of Zagreb Libraries. Посетено на 27 September 2022.
  23. ↑ n.a. (n.d.). „Gustav Krklec“. Biografija.com. Посетено на 27 September 2022.
  24. ↑ n.a. (n.d.). „O autoru“. Durieux. Посетено на 8 August 2022.
  25. ↑ n.a. (n.d.). „Disku(r)sija : Oksana Zabužko i Otto Tolnai“. Moderna vremena. Посетено на 8 August 2022.
  26. ↑ n.a. (4 March 2021). „OTTÓ TOLNAI“. Studentsko kulturno – umjetničko društvo “Ivan Goran Kovačić”. Посетено на 28 September 2022.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Сојуз_на_писателите_на_Југославија&oldid=5005456“