Кинеска слезовина

Од Википедија — слободната енциклопедија
Кинеска слезовина
Hibiscus rosa-sinensis 'Brilliant'
Научна класификација
Царство: Растенија
Ред: Слезовидни
Семејство: Слезови
Род: Слезовина
Вид: H. rosa-sinensis
Научен назив
Hibiscus rosa-sinensis
Л.
Синоними[1][2]
  • Hibiscus arnottii Griff. ex Mast.
  • Hibiscus boryanus DC.
  • Hibiscus cooperi auct.
  • Hibiscus festalis Salisb.
  • Hibiscus liliiflorus Griff. ex Mast.
  • Hibiscus rosiflorus Stokes
  • Hibiscus storckii Seem.
  • Hibiscus tricolor Dehnh.

Hibiscus rosa-sinensis, познат разговорично како кинеска слезовина,[3] кинеска роза,[3] хавајски хибискус,[3] розна слезовина[4] ― вид на тропска слезовина, цветно растение во племето Hibisceae од семејството слезови. Широко е одгледувана како украсно растение во тропските и суптропските предели, но неговиот домороден опсег е Вануату.[5]  

Papilo demodoucus нектаризирајќи во Сао Томе и Принципе.
Цвет и пупка.

Дрво и лисја[уреди | уреди извор]

Hibiscus rosa-sinensis е густа, зимзелена грмушка или мало дрво кое расте 2.3-5 м висока и 1.5-3 м широка. Растението има разгранет корен. Нејзиното стебло е во воздух, исправено, зелено, цилиндрично и разгрането.

Листовите му се едноставни и петиолатни со алтернативна филотаксичност. Обликот на листот е овален, врвот е акутен, а маргината е назабена. Венацијата е мрежеста,што значи дека вените на листовите се разгранети или дивергентни.Неговата површина е сјајна.[6] Присутни се слободни странични стипули.

Цвеќиња[уреди | уреди извор]

Нејзините цвеќиња цветаат во лето и есен. Тие се осамени (аксиларни) и симетрични. Тие се обично црвени, со пет ливчиња од 10 цм во дијаметар, со истакнати црвени прашници со портокалови врвови. [6] Сортите и хибридите имаат цветови во различни бои, како и црвено: бела, розова, портокалова, боја на праска, жолта, сина и виолетова. Некои растенија имаат двојни цвеќиња.[7]

Кинеска роза.

На дното на секоја пупка од слезовина е чашката, која има зелена боја. Зашилените краеви на чашката се нарекуваат сепали. Кога хибискусот почнува да цвета, цветните ливчиња почнуваат да растат.

Секој цвет на слезовина има и машки и женски делови. Јајниците и другите женски делови на цветот лежат во главната структура на слезовината: толчник, кој е долг и тубуларен. Петте „влакнести“ точки на врвот на пестикот ја сочинуваат стигмата, каде што се собира поленот. Во средината на пестикот е стилот, кој е цевката надолу по која поленот патува до јајниците. Јајниците лежи на дното на цветот, а секој хибискус има само еден супериорен јајник. Машкиот дел од цветот, наречен прашник, се состои од филаменти слични на стебло и прашници. Секоја нишка завршува со антерот кој произведува полен.

Таксономија[уреди | уреди извор]

Hibiscus rosa-sinensis првпат била опишана во 1753 година од Карл Линеј во Species Plantarum.[8] Посебниот епитет rosa-sinensis буквално значи „кинеска роза“, иако растението не е тесно поврзано со вистинските рози, ниту пак е од Кина.[9] Родот слезовина е во племето Hibisceae и потсемејството Malvoideae од семејството слезови.[10]

Екологија[уреди | уреди извор]

И покрај неговата големина и разнобојните нијанси кои се вообичаено привлечни за птиците нектаријади, цвеќињата на Hibiscus rosa-sinensis не се посетуваат редовно од колибри кога се одгледуваат во неотропските предели. Генералистичките видови, како што е Amazilia lactea или видовите со долг клун, како Heliomaster squamosus повремено се гледани како ги посетуваат цвеќињата.[11] Во суптропска и умерена Америка, колибрите редовно се привлекувани од слезовините.[12]

Познато е дека загрозената пеперутка Papilio homerus, најголемата на западната хемисфера, се храни со нектарот на Hibiscus rosa-sinensis.[13]

Прашниците на цветот делумно се споени во цилиндар што ја опкружува пупката.

Hibiscus rosa-sinensis е еден од многуте растителни видови со генетска особини позната како полиплоидија, состојба во која видот има повеќе од две целосни групи на хромозоми.[14] Резултат на полиплоидијата е тоа што фенотипот на потомството на растението може да биде сосема различен од родителското растение, или навистина од кој било предок, што во суштина дозволува евентуално случајно изразување на која било (или сите) особини на претходните генерации. Поради оваа особина, H. rosa-sinensis станала популарна кај хобистите кои вкрстуваат и прекрстуваат сорти, создавајќи нови сорти. Натпреварите се одржуваат за изложување и оценување на многуте добиени нови садници и често впечатливо уникатни цвеќиња. 

Употреба[уреди | уреди извор]

Цветовите на Hibiscus rosa-sinensis се јадливи и се користени во салати на Пацифичките Острови.[се бара извор] Цветот е користен како додаток, особено како додаток на косата. Исто така е користена за сјај на чевли во одредени делови на Индија, па оттука и народното име „растение за црни чевли“. Во Индонезија и Малезија, овие цвеќиња се нарекувани „кембанг сепату“ или „бунга сепату“, што буквално значи „цвет за чевли“.[15][16] Цветот може да се користи и како показател за pH вредност; кога е користено, цветот ги претвора киселите раствори во темно розова или магента боја и ги претвора основните раствори во зелени. Црвените цветови на хибискус се користени и за обожавање; во хиндуизмот, тие се користени за обожавање на Деви, а во областа Бенгал во источна Индија, тие се користени за обожавање на Кали. Слезовината исто така има важен дел во тантрата. Во неколку земји, цвеќињата се сушени за да бидат користени во пијалок, обично чај.

Се смета дека hibiscus rosa-sinensis има голем број медицински намени во кинеската хербологија.[17] Традиционалната употреба во Кина била да се направи црн лак за чевли од неговите цветни ливчиња или да се направи женска црна боја за коса.[18] Цветовите се користени и во делови на Кина за да се обојат различни опојни пијалоци.[18] Растението може да има одреден потенцијал во козметичката нега на кожата; на пример, екстракт од цветовите на Hibiscus rosa-sinensis се покажал дека функционира како противсончев агенс со впивање на ултравиолетовото зрачење.[19]

Пупка фотографирана напладне во Западен Бенгал.
Бела цветна пупка ноќе.

Hibiscus rosa-sinensis широко е одгледуван како украсно растение низ тропските и суптропските предели. Бидејќи не поднесува температури под 10 °C (50 °F), во умерените региони најдобро се одгледува под стакло. Растенијата одгледувани во контејнери може да се стават надвор во текот на летните месеци и да се преселат во засолниште во текот на зимските месеци.[6][20]

Постојат бројни сорти, со цветни бои кои се движат од бела преку жолта и портокалова до црвена и розова нијанси, со единечни и двојни групи на ливчиња. Сортата 'Cooperi' ја добило Наградата за заслуги на градината на Кралското хортикултурно друштво.[4][21]

Национален симбол[уреди | уреди извор]

Hibiscus rosa-sinensis е национален цвет на Малезија, наречен „бунга раја“ на малајски. Ова може да биде преведено на повеќе начини, вклучувајќи „голем цвет“ или „прославувачки цвет“. Воведен на Малајскиот Полуостров во 12 век, тој бил номиниран како национален цвет во 1958 година од страна на Министерството за земјоделство меѓу неколку други цвеќиња, имено иланг иланг, јасмин, лотус, роза, магнолија и Mimusops elengi. На 28 јули 1960 година, Владата на Малезија прогласила дека Hibiscus rosa-sinensis ќе биде национален цвет. Црвената боја на ливчињата ја симболизира храброста, животот и брзиот раст на малезискиот народ, а петте ливчиња ги претставуваат петте Национални начела на Малезија. Цветот може да биде најден втиснат на банкнотите и монетите на малезискиот рингит.

Hibiscus rosa-sinensis е неслужбен национален цвет на Хаити, каде што бил користен како симбол за промоција на туризмот. Цветот е исто така симбол на политичката партија Спој на хаитските социјалдемократи. На хаитски креолски јазик е познат како „шублек“ (choeblack) или „розе кајен“ (rose kayenn).[22] [23]

Жолтата сорта на слезовината е службено цвеќе на Хаваи, каде што често се хибридизира и се носи украсно во косата и во облеката леи.[24] На хавајски, слезовината е наречена „алоало“.

Културни претставувања[уреди | уреди извор]

Како украсни растенија се користени сорти со повеќе бои цветови. Некои имаат двојни ливчиња или имаат различно обликувани ливчиња.

Галерија[уреди | уреди извор]

Како украсни растенија се користат сорти со цветови од повеќе бои. Некои имаат двојни ливчиња или имаат различно обликувани ливчиња.

  • Hibiscus rosa-sinensis во Ботаничката градина на ПМФ во Скопје
    Hibiscus rosa-sinensis во Ботаничката градина на ПМФ во Скопје
  • Hibiscus rosa-sinensis во Ботаничката градина на ПМФ во Скопје
    Hibiscus rosa-sinensis во Ботаничката градина на ПМФ во Скопје
  • Hibiscus rosa-sinensis во Ботаничката градина на ПМФ во Скопје
    Hibiscus rosa-sinensis во Ботаничката градина на ПМФ во Скопје

Поврзано[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „The Plant List: A Working List of All Plant Species“. Посетено на 30 мај 2023.
  2. ↑ „Hibiscus rosa-sinensis L.“. World Flora Online. World Flora Online Consortium. 2022. Посетено на 30 мај 2023.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 „Hibiscus rosa-sinensis“. Информативна мрежа за гермоплазмени ресурси. Служба за земојоделско истражување, Министерство за земјоделство на САД. Посетено на 30 мај 2023. (англиски)
  4. ↑ 4,0 4,1 „RHS Plant Selector - Hibiscus rosa-sinensis 'Cooperi'“. Royal Horticultural Society. Посетено на 30 мај 2023.
  5. ↑ „Hibiscus rosa-sinensis L. | Plants of the World Online | Kew Science“.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. 2008. стр. 1136. ISBN 978-1405332965.
  7. ↑ Phillips, Roger; Rix, Martyn (1998). Conservatory and Indoor Plants, Volume 1. Лондон: Pan Macmillan. стр. 94–99. ISBN 978-0-330-37375-3.
  8. ↑ Linnaeus, Carl (1753), „Hibiscus“, Species Plantarum, 2, Impensis Laurentii Salvii, стр. 693ff
  9. ↑ Harrison, Lorraine (2012). RHS Latin for gardeners. United Kingdom: Mitchell Beazley. стр. 224. ISBN 9781845337315.
  10. ↑ „Genus: Hibiscus L.“. Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. Посетено на 30 мај 2023.
  11. ↑ Baza Mendonça & dos Anjos (2005)
  12. ↑ „Hibiscus rosa-sinensis“. tropicalplantbook.com. Архивирано од изворникот на 2018-03-14. Посетено на 2023-05-30.
  13. ↑ Lehnert, Matthew S.; Kramer, Valerie R.; Rawlins, John E.; Verdecia, Vanessa; Daniels, Jaret C. (10 јули 2017). „Jamaica's Critically Endangered Butterfly: A Review of the Biology and Conservation Status of the Homerus Swallowtail (Papilio (Pterourus) homerus Fabricius)“. Insects (англиски). 8 (3): 68. doi:10.3390/insects8030068. PMC 5620688. PMID 28698508.
  14. ↑ „IPCN Chromosome Reports“.
  15. ↑ Thulaja, Naidu Ratnala (December 2020). „Hibiscus (Hibiscus rosa-sinensis)“. Infopedia. Government of Singapore. Посетено на 30 мај 2023.
  16. ↑ „Kembang sepatu“. KBBI (индонезиски).
  17. ↑ Plants for a Future: Hibiscus rosa-sinensis.
  18. ↑ 18,0 18,1 Standley, Paul C.; Blake, S. F. (1923). „Trees and Shrubs of Mexico (Oxalidaceae-Turneraceae)“. Contributions from the United States National Herbarium. Вашингтон: Department of Botany, Смитсонова установа. 23 (3): 781. JSTOR 23492504.
  19. ↑ „Nevade Sidram A., Sachin G. Lokapure and N.V. Kalyane. 2011“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 2013-05-24. Посетено на 2023-05-30.
  20. ↑ Gast, Ross H. „The Cultural Potential of the Hibiscus to Southern California“. The Arboretum - arboretum.org. Архивирано од изворникот на 25 декември 2010. Посетено на 30 мај 2023.
  21. ↑ „AGM Plants - Ornamental“ (PDF). Кралско хортикултурно друштво. јули 2017. стр. 48. Посетено на 30 мај 2023.
  22. ↑ „Hibiscus Flower“.
  23. ↑ „National symbols“. Архивирано од изворникот на 29 мај 2015.
  24. ↑ „Pacific Horticulture | The Hibiscus Revolution“. Pacific Horticulture (англиски). Посетено на 30 мај 2023.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кинеска_слезовина&oldid=5074539“