Врбен

Координати: 41°43′16″N 20°43′50″E / 41.72111° СГШ; 20.73056° ИГД / 41.72111; 20.73056
Од Википедија — слободната енциклопедија
Врбен

Поглед на селото Врбен

Врбен во рамките на Македонија
Врбен
Местоположба на Врбен во Македонија
Врбен на карта

Карта

Координати 41°43′16″N 20°43′50″E / 41.72111° СГШ; 20.73056° ИГД / 41.72111; 20.73056
Регион  Полошки
Општина  Маврово и Ростуше
Област Горна Река
Население 132 жит.
(поп. 2021)[1]

Пошт. бр. 1256
Повик. бр. 042
Шифра на КО 07015
Надм. вис. 1260 м
Слава Свети Никола
Врбен на општинската карта

Атарот на Врбен во рамките на општината
Врбен на Ризницата

Врбен — село во Општина Маврово и Ростуше, во областа Горна Река, во околината на градот Гостивар.

Географија и местоположба[уреди | уреди извор]

Панорама на селото

Врбен е планинско село коешто се наоѓа на јужните падини на планината Враца, во горното сливно подрачје на реката Радика, на надморска височина од 1.260 м. Селскиот атар е релативно голем и зафаќа површина од 25,6 км2. Селото е оддалечено 29 километри од градот Гостивар.[2]

Селото е поврзано со асфалтен пат од Маврови Анови, кој понатаму продолжува како макадамски пат до селото Богдево.

Историја[уреди | уреди извор]

Во XIX век, Врбен било село во Реканската каза на Отоманското Царство.

На почетокот на XIX век, Врбен, како и останатите села во областа Горна Река, е во активен процес на албанизација. Во 1844 година, селаните Силјан и Трпо финансиски го поддржале издавањето на книгата „Первоначална наука за должностите на човекот“ од Атанасиј Иванов, а во 1852 година, жители на селото го поддржале издавањето на книгата „Утешение грешним“ од Кирил Пејчиновиќ.[3]

Во периодот по Балканските војни, селото потпаѓа под српска власт.

Стопанство[уреди | уреди извор]

ХЕЦ „Врбен“

Селото во основа има сточарско-шумарска функција. Во атарот на селото преовладуваат шумите со површина од 1.347,4 ха и пасиштата со површина од 1.080,8 ха, додека на обработливото земјиште отпаѓаат само 116,3 ха.[2]

Во селото е сместена проточната ХЕЦ „Врбен“, којашто заедно со ХЕЦ „Вруток“ и ХЕЦ „Равен“ е дел од ХС „Маврово“. Хидроелектраната е најоддалечена од сите три на хидросистемот. Таа има два струјотвори и вкупна инсталирана моќност од 12,8 мегавати.

Население[уреди | уреди извор]

Население во минатото
ГодинаНас.±%
1948222—    
1953256+15.3%
1961331+29.3%
1971231−30.2%
1981234+1.3%
ГодинаНас.±%
1991181−22.6%
1994180−0.6%
2002142−21.1%
2021132−7.0%

Во делото „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“, се вели дека во 1873 г. Врбен било село со 300 домаќинства, при што населението го сочинувале 450 жители Албанци со христијанска и 310 жители Албанци со муслиманска вероисповед.[4]

Според податоците на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) од 1900 година, во селото Врбен имало 360 жители Албанци со муслиманска и 300 жители Албанци со христијанска вероисповед.[5]

На Етнографската карта на Битолскиот Вилает од 1901 г. Врбен се води како чисто албанско село од мешана (муслиманска и православна) вероисповед во Реканската каза на Дебарскиот санџак со 129 куќи.[6]

Според митрополит Поликарп Дебарски и Велешки, во 1904 година, во Врбен имало 63 српски куќи.[7]

Според податоците на секретарот на Бугарската егзархија Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“), христијанското население на селото во 1905 година го сочинувале 384 Албанци.[8]

Весникот „Дебарски Глас“ во 1909 година го нарекол Врбен „христијанско арнаутско село“ во коешто живеел Уста Раде (?-1909), кој бил почитуван од страна на бугарскиот егзарх Јосиф I Бугарски.[9] Во издание на истиот весник од 1911 година е наведена статистика според која селото броело 150 албански патријаршиски куќи. Притоа, селото било зафатено со српската пропаганда, па така во него имало српско училиште со еден учител, но без ученици.[10]

На етничката карта на Северозападна Македонија од 1929 година, Атанасиј Селишчев го забележал Врбен како албанско село.[11]

Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија од 1931 година, селото имало 200 Албанци.[12]

Поради емиграцијата на населението, во Врбен бројот на населението, речиси се преполовил. Така, во 1961 година селото броело 331 жител, од кои 283 биле Македонци, а 37 Албанци, додека во 1994 година бројот се намалил на 180 жители, од кои 172 се Македонци, а 8 жители Албанци.[2]

Според пописот од 2002 година, во селото Врбен живееле 142 жители, од кои 135 Македонци и 7 Албанци. Бројот на домаќинства изнесувал 38, а бројот на живеалишта 66.[13]

Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 132 жители, од кои 118 Македонци, 5 Албанци и 9 лица без податоци.[14]

Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:

Година 1900 1905 1948 1953 1961 1971 1981 1991 1994 2002 2021
Население 660 384 222 256 331 231 234 181 180 142 132
Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.[15]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.[16]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[17]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.[18]

Родови[уреди | уреди извор]

По преданието ова село настанало на следниот начин. Биле тројца браќа Никола, Павле (Џербал) и Кољо, тие се доселиле од Стар Врбен, кое се наоѓало близу Радика, каде што е црквата света Петка. Од таму се иселиле поради некоја болест од која умирало многу народ и стока. Во селото има и една црква на која е испишана годината 1790 година, време во кое веројатно е извршено преместувањето на селото. Некои подоцна доаѓале од други места, како Албанија (Матија, Булчиза), Кумановско, околните села, итн. Како родови во селото се спомнуваат.

  • Николас, кои се делат на Топал (3 к.); Вешит (2 к.) Жужње; Тет Брегут (5 к.) доселени се од селото Жужње; Џербаловци (4 к.) муслимани, основачот на родот бил еден од браќата (Павле) основачи на денешното село, потоа преминал во ислам; Кок Љац (1 к.); Љуљевци (6 к.); Цакули (3 к.); Стамболар (11 к.) оделе на печалба во Истанбул; Попит (2 к.); Тет Капакуш (9 к.).[19]

Општествени установи[уреди | уреди извор]

Во селото има училиште до четврто одделение.[2]

Самоуправа и политика[уреди | уреди извор]

Селото влегува во рамките на Општина Маврово и Ростуше, која настанала со спојување на поранешните општини Маврови Анови и Ростуша со новата територијална поделба на Македонија во 2004 година. Во периодот од 1996-2004 година, селото било во рамките на некогашната Општина Маврови Анови.

Во периодот 1950-1952, селото било дел од некогашната општина Трница, во која влегувале и селата Беличица, Волковија, Кичиница, Сенце и Трница.

Во периодот 1952-1955, селото било дел од тогашната општина Трница, во која покрај селото Врбен се наоѓале селата Беличица, Бибање, Богдево, Бродец, Волковија, Грекање, Жужње, Кичиница, Кракорница, Нивиште, Нистрово, Ничпур, Рибница, Сенце и Тануше.

Во периодот 1955-1965, селото било дел од тогашната Општина Маврово.

Во периодот 1965-1996 година, селото се наоѓало во рамките на големата Општина Гостивар.

Избирачко место[уреди | уреди извор]

Во селото се наоѓа избирачкото место бр. 493 според Државната изборна комисија, кое е сместено во основното училиште.[20]

На локалните избори во 2017 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 127 гласачи.[21] На претседателските избори во 2019 година, на ова избирачко место биле запишани вкупно 119 гласачи.[22]

Културни и природни знаменитости[уреди | уреди извор]

Црквата „Св. Никола“
Археолошки наоѓалишта[23]
  • Кожа — сакрален објект од средниот век.
Цркви[24]
Манастири
Реки

Личности[уреди | уреди извор]

Родени во Врбен

Галерија[уреди | уреди извор]

  • Чешма покрај патот од Маврови Анови
    Чешма покрај патот од Маврови Анови
  • Куќи во селото
    Куќи во селото
  • Селото со околината
    Селото со околината
  • Крст покрај патот кон селото
    Крст покрај патот кон селото
  • Цевковод на ХЕЦ „Врбен“
    Цевковод на ХЕЦ „Врбен“
  • Спомен-плоча на Паскал Сотировски во селото
    Спомен-плоча на Паскал Сотировски во селото

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Панов, Митко (1998). Енциклопедија на селата во Република Македонија: географски, демографски, и аграрни обележја. Скопје: Патрија. стр. 61.
  3. ↑ Селищев А. М.. „Славянское население в Албании“. София, 1931, стр. 13.
  4. ↑ „Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г.“. Македонски научен институт, София, 1995, стр. 176–177.
  5. ↑ К’нчов, В.. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900, стр. 264.
  6. ↑ Михајловски, Роберт, уред. (2017). Етнографска карта на Битолскиот вилает (PDF). Каламус. стр. 50.
  7. ↑ Извештај на митрополит Поликарп, 25 февруари 1904.
  8. ↑ Brancoff, D.M. La Macédoine et sa Population Chrétienne, Paris, 1905, pp. 184–185.
  9. ↑ Дебърски глас, година 1, брой 1, 5 април 1909, стр. 2.
  10. ↑ Дебърски глас, година 2, брой 38, 3 април 1911, стр. 2.
  11. ↑ Селищев, Афанасий. „Полог и его болгарское население. Исторические, этнографические и диалектологические очерки северо-западной Македонии“. София, 1929.
  12. ↑ „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
  13. ↑ „Попис на Македонија“ (PDF). Завод за статистика на Македонија. 2002. Посетено на 6 ноември 2017.
  14. ↑ „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
  15. ↑ К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
  16. ↑ Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
  17. ↑ „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
  18. ↑ „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
  19. ↑ Смилјаниќ, Тома. Мијаци, Горна Река и Мавровско Поле.
  20. ↑ „Изборна единица 6: Општина Маврово и Ростуше“ (PDF). Посетено на 6 ноември 2017.
  21. ↑ „Локални избори 2017“. Архивирано од изворникот на 2020-11-09. Посетено на 6 ноември 2017.
  22. ↑ „Претседателски избори 2019“. Архивирано од изворникот на 5 мај 2019. Посетено на 5 мај 2019.
  23. ↑ Коцо, Димче (1996). Археолошка карта на Република Македонија. Скопје: МАНУ. ISBN 9789989101069
  24. ↑ Јелена Павловска, Наташа Ниќифоровиќ и Огнен Коцевски (2011). Валентина Божиновска (уред.). Карта на верски објекти во Македонија. Менора - Скопје: Комисија за односи во верските заедници и религиозните групи. стр. 54-55. ISBN 978-608-65143-2-7.
  25. ↑ „Пратенички состав“. Собрание на Македонија. Посетено на 2010-11-24.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Грб на Општина Македонски Брод
Раселени
Историски
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Врбен&oldid=5179069“