Брукхејвенска национална лабораторија
 | |
 Поглед на лабораторијата од воздух | |
| Гесло | Passion for discovery („Страст за откривање“) |
|---|---|
| Основана | 1947 |
| Истражувања | јадрена физика, физика и хемија на материјалите, околински и биолошки истражувања |
| Средства | над 700 милиони долари (2013) |
| Директор | Дун Гибс |
| Вработени | 3.000 |
| Место | Аптон, округ Сафолк, Њујорк, САД |
| Кампус | 21 км2 |
| Стопанисувач | здружени универзитети (Brookhaven Science Associates, LLC) |
| Мреж. место | bnl.gov |
Брукхејвенска национална лабораторија (англиски: Brookhaven National Laboratory, BNL) — научна установа на Министерство за енергетика на САД, една од поголем број државни „национални лаборатории“ посветени на науката. Сместена во месноста Аптон на островот Лонг Ајленд, Њујорк, а основана е во 1947 г. на местото на поранешната воена база „Кемп Аптон“. Наречена е по градот Брукхејвен, во чие пошироко подрачје влегува установата.
Работна поставеност[уреди | уреди извор]
Иако лабораторијата е во сопственост на Министерството за енергетика, научните истражувања ги вршат повеќе универзитети и научни организации, кои воедно стопанисуваат со неа во здружен облик.
Лабораторијата има кадар вкупно 3.000 вработени, меѓу кои научници, инженери, техничари и помошен персонал, како и до 4.000 гостински истражувачи годишно,[1] а откритијата направени во неа довеле до повеќе Нобелови награди.[2]
Брукхејвенската национална лабораторија има своја полициска станица, противпожарна служба и поштенски број (11973). Зафаќа вкупна површина од 21,3 км2 со своја железничка делница, по која сообраќаат возови по потреба.
Историја[уреди | уреди извор]
Установата е основана во 1947 г. на местото на базата Кемп Аптон која служела за обука во Првата и Втората светска војна. По завршетокот на втората војна, решено е дека базата треба дас е расходува и да се пренамени во место за развивање на атомска енергија за мирољубиви цели. За оваа цел е создадена организација составена од деветте најважни истражни универзитети во земјата: Колумбискиот универзитет, „Корнел“, „Харвард“, „Џонс Хопкинс“, Масачусетскиот технолошки институт (МИТ), Принстонскиот, Пенсилванскиот, Рочестерскиот универзитет и „Јејл“.
На 21 март 1947 г. Кемп Аптон прешол од Министерството за одбрана (војна) во сопственост на Комисијата за атомска енергија на САД (AEC), претходник на Министерство за енергетика.
Главни програми[уреди | уреди извор]
Иако бил првобитно предвиден како центар за јадрени истражувања, денес задачите на центарот се многу поопсежни. Во него се одвива работа на следниве полиња:
- јадрена и честична (високоенергетска) физика[3]
- физика и хемија на материјалите[4]
- околинско[5] и енергетско истражување
- нераспространување на јадреното оружје[6]
- Невронауки и медицинско снимање[7]
- структурна биологија[8]
Главни строеви[уреди | уреди извор]
- Релативистички судирач на тешки јони (Relativistic Heavy Ion Collider, RHIC) — строј наменет за испитување на кварково-глуонската плазма.[9] Сè до 2008 г. бил најмоќниот забрзувач на честички.
- Центар за функционални наноматеријали (Center for Functional Nanomaterials, CFN) — строј за проучување на материјали во наноразмери.[10]
- Национален синхротронски извор на светлина II (National Synchrotron Light Source II, NSLS-II) — наследник на Националниот синхротронски извор на светлина[11] кој во својата тридецениска историја привлекол повеќе истражувачи од било кој друг научен строј на светот,[12] овозможувајќи го откритието наградено со Нобеловата награда за хемија во 2003 г.[13]
- Синхротрон со наизменичен наклон (Alternating Gradient Synchrotron, AGS) — забрзувач на честички, од чија употреба произлегле три нобелови награди.[14]
- Постројка за забрзувачки проби (Accelerator Test Facility, BNL-ATF) — направа за создавање, забрзување и надзор на снопови од честички.[15]
- „Тандем Ван де Граф“ (Tandem Van de Graaff) — своевремено најголем електростатички забрзувач на светот.[16]
- „Њујорк блу џин“ (New York Blue Gene) — 18-поличен суперсметач (со дополнителен двополичен сродник) во соработка со универзитетот „Стоуни Брук“.[17]
Нобеловци[уреди | уреди извор]
Физика[уреди | уреди извор]
- 1957: Џенинг Јанг и Цунгдао Ли — закони за парноста[18]
- 1976: Семјуел Тинг — пси-честичка[19]
- 1980: Џејмс Кронин and Вал Логсдон Фич — CP-нарушување[20]
- 1988: Леон Ледерман, Мелвин Шварц, Џек Стајнбергер — мионско неутрино[21]
- 2002: Рејмонд Дејвис — неутринско колебање[22]
Хемија[уреди | уреди извор]
- 2003: Родерик Макинон — јонски канал[13]
- 2009: Венкатраман Рамакришнан и Томас Стајц — рибозом[23]
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „About BNL“. Bnl.gov. Посетено на 2012-07-25.
- ↑ „Nobel Prizes at BNL“. Bnl.gov. Посетено на 2012-07-25.
- ↑ „Physics Department“. Bnl.gov. 2008-05-12. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Homepage, Basic Energy Sciences Directorate“. Bnl.gov. Архивирано од изворникот на 2010-05-27. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Environmental Sciences Department“. Bnl.gov. 2009-02-04. Архивирано од изворникот на 2010-03-08. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Brookhaven National Laboratory Nonproliferation and National Security Programs“. Bnl.gov. 2010-02-02. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Radiotracer Chemistry and Instrumentation for Biological Imaging“. Bnl.gov. Архивирано од изворникот на 2009-05-19. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Biology Department – Brookhaven National Laboratory“. Biology.bnl.gov. Архивирано од изворникот на 2009-03-13. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „RHIC | Relativistic Heavy Ion Collider“. Bnl.gov. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Center for Functional Nanomaterials, Brookhaven National Laboratory“. Bnl.gov. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „NSLS-II: The Future National Synchrotron Light Source“. bnl.gov. Посетено на August 4, 2010.
- ↑ „National Synchrotron Light Source“. Nsls.bnl.gov. Архивирано од изворникот на 2010-03-15. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ 13,0 13,1 „Nobel Prize | 2003 Chemistry Prize, Roderick MacKinnon“. Bnl.gov. Архивирано од изворникот на 2010-05-28. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Alternating Gradient Synchrotron“. Bnl.gov. 2008-01-31. Архивирано од изворникот на 2010-01-13. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Accelerator Test Facility“. Bnl.gov. 2008-01-31. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Tandem Van de Graaff“. Bnl.gov. 2008-02-28. Архивирано од изворникот на 2010-02-19. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ New York Blue Gene supercomputer
- ↑ „Nobel Prize | 1957 Physics Prize, Lee and Yang“. Bnl.gov. Архивирано од изворникот на 2010-05-28. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Nobel Prize | 1976 Prize in Physics, Samuel Ting“. Bnl.gov. Архивирано од изворникот на 2010-05-28. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Nobel Prize | 1980 Physics Prize, Cronin and Fitch“. Bnl.gov. Архивирано од изворникот на 2010-05-28. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Nobel Prize | 1988 Prize in Physics, Lederman, Schwartz and Steinberger“. Bnl.gov. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Nobel Prize | 2002 Physics Prize, Raymond Davis jr“. Bnl.gov. Архивирано од изворникот на 2010-05-28. Посетено на 2010-03-17.
- ↑ „Nobel Prize | 2009 Chemistry Prize, Venkatraman Ramakrishnan and Thomas A. Steitz“. Bnl.gov. Архивирано од изворникот на 2010-05-28. Посетено на 2010-05-20.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
 |
„Брукхејвенска национална лабораторија“ на Ризницата ? |
- Портал на Брукхејвенската национална лабораторија (англиски)
- Прибележана библиографија на трудови од Брукхејвенската национална лабораторија Архивирано на 21 јули 2006 г. — дигитална библиотека за јадрени работи „Алсос“ (англиски)
40°52′24″N 72°52′19″W / 40.873346° СГШ; 72.872057° ЗГД
|