Ѓорѓе Јовановиќ
Ѓорѓе Ѓока Јовановиќ (Нови Сад, 21 јануари 1861-Белград, 23 март 1953) бил српски вајар и академик на Српската академија на науките и уметностите. Како еден од основачите на Уметничката школа, од која подоцна произлегла Академијата за уметности, Јовановиќ бил многу посветен на педагошката работа. Најважниот дел од неговиот творечки опус се јавните споменици и портрети, меѓу кои посебно место заземаат Споменикот на косовските херои во Крушевац, Кнежа Милош во Пожаревац, Јосип Панчиќ, Коста Таусановиќ, Вук Караџиќ и Војвода Вук во Белград. како и спомениците на белградските Нови гробишта.[1]
Биографија
[уреди | уреди извор]Роден бил во Нови Сад како најмало седмо дете, во семејство со грчко потекло. Од татко Никола Јовановиќ кој бил учител, а мајка „убавата Гркинка“ Јоханида или Јованка (на српски). Семејството се преселило во Пожаревац поради службата на татко му, каде што тој завршил основно училиште. Наставникот Јовановиќ се дружел со својот колега Ѓура Јакшиќ, кој во расказот „Вујко Тим“ го опишал „кир“ Никола: „дебел учител, роден во Грција“. Ѓорѓи отишол во Крагуевачката гимназија, па на барање на мајка му набрзо се преврлил во Земјоделско-шумарското училиште во Пожаревац. По смртта на неговата мајка, тој го молел министерот за образование во 1879 година, да му дозволи да се запише во гимназија.[2]
По завршувањето на белградското училиште Реалци во 1882 година, се запишал на Големата школа во Белград, каде што една година студирал на Техничкото училиште, отсек архитектура. Ги прекинал студиите поради заминувањето во Виена, каде што се запишал на Академијата за ликовни уметности во 1884 година. Следната година се преселил во Минхен и ги продолжил студиите на Академијата, во класата на проф. М. Видман. За прв пат се оженил за време на студиите во Минхен со Германката Ема Викторија Шајтлер. Од тој „неконзистентен“ брак се родиле два сина, Александар и Мирко. По разводот, таткото ги префрлил двата сина во Париз, каде го продолжил образованието. Во главниот град на Франција тој ја запознал младата, 15 годишна парижанка - Маргарет, која прво му помагнала околу децата, а потоа му станала сопруга.[3] Неговиот син Мирко загинал во Првата светска војна на реката Марна во 1915 година, борејќи се како доброволец во Француската легија на странци. Од Минхен се преселил во Париз во 1887 година, каде што дипломирал вајарство 1890 година, во класата на професорот Шапи и Енжаблер. Тој бил првиот српски академски вајар.[4]
Се вратил во Србија и во 1891 година работел како учител по цртање во Првата белградска гимназија. Веќе во 1892 година повторно заминал во Париз, каде што останал до 1903 година. Се вратил во Белград, каде што од 1905 до 1919 година станал професор, а потоа директор на Училиштето за уметност и занаетчиство, поминувајќи ги воените години во Франција. По војната, до пензионирањето во 1926 година, работел како професор во Четвртата белградска гимназија и како инспектор во Министерството за градежништво. Член на Српската кралска академија на науките и уметностите од март 1921 година.[5]
Ѓорѓе Јовановиќ бил со атлетски раст и авантуристички-спортски дух, а бил еден од првите и најдобрите српски велосипедисти и планинари. Направил неколку големи европски тури, возејќи велосипед (предвесник на велосипедот) илјада и повеќе километри по ред, како во 1886 година. Тој заминал од Париз во романскиот град Констанца на брегот на Црното Море. Неговата уметнички изградена и украсена вила на улицата Скерличева 6 во Белград, бил вистински уметнички дом. Во таа куќа со големо студио изведувал одлични дела и живеел мирно со својата втора сопруга, многу помладата Французинка, обожаваната убавица Марго.
Тој бил еден од основачите на сликарското друштво Лада и негов член до 1910 година. Бил и член на уметничкото друштво Медулиќ. По војната, тој повторно бил член на Лада, до 1932 година. Тој бил еден од основачите на Друштвото на ликовни уметници на Белград.
Дела
[уреди | уреди извор]За прв пат изложувал на Парискиот салон и на Светската изложба во Париз во 1889 година, кога освоил бронзен медал. Тој освоил златен медал на Светскиот саем во Париз во 1900 година. Првпат самостојно изложувал во Нови Сад во 1905 година, а потоа често и во Белград.
Своите дела ги изложил во павилјонот на Кралството Србија на меѓународната изложба во Рим во 1911 година.[6]
Припаѓа на првата генерација српски вајари чие творештво има пионерски карактер. Изработил голем број бисти и скулптури, но и медали и плакети. Најпознати негови дела се: Споменик на Јосип Панчиќ (1891) во Универзитетскиот парк во Белград; споменик на кнезот Милош Обреновиќ (1898) во Пожаревац; споменикот на хероите на Косово (1910) во Крушевац; Црногорец на стража (1903) во општина Париз; споменик на Бранко Радичевиќ (1899) во Сремски Карловци; споменик на војводата Мишиќ (1921); Споменик на Вук Караџиќ (1929) во Белград; споменик на војводата Степа Степановиќ (1930) итн.
За редовен член на Српската кралска академија бил избран на 16 февруари 1920 година.
Ѓорѓе Јовановиќ за уметноста и уметниците од негово време
[уреди | уреди извор]„...Тие талкаат многу, а веќе треба да го најдат својот пат. Гледате, многумина од нив мислат дека уметноста, само најновата, е најнова мода, така што било екстремно. А во уметноста нема ново и старо; има само добро - уметност, а зло - не-уметност. Насоки, училишта и разни „...изми“ сето тоа е споредно...“Колку нашата околина поттикнува креативна работа? Јовановиќ рекол: „Се чини многу малку. Културни луѓе кои разбираат што е уметност, професори, наставници - немаат пари, а тие што имаат пари кај нас повеќе ги интересираат автомобили''[7]
Избрани дела
[уреди | уреди извор]-
Споменик на Јосип Панчиќ -
Споменик на Јован Суботиќ -
Споменик на косовските херои во Крушевац -
Споменикот на Вук -
Споменик на војводата Вук -
Споменик на Милош Обреновиќ -
Милован Глишиќ -
Персонификација на Србија (1909) -
Биста на кралицата Марија Караѓорѓевиќ -
Биста на Катарина Стојимировиќ -
Мирисот на рози -
Ликот на Марко Стојановиќ, вицегувернер на НБС, бронза, пречник 21 см, 1914 г. -
Влахо Буковац, 1924 г -
Две музи - наука и уметност, 1942 г., Галерија САНУ -
Медалјони во Домот на Народното собрание на Република Србија
_Viceguvernera_NBS,_Bronza,_Pre%C4%8Dnik_21_Cm,_1914,.jpg)
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ М.Јовановић, Ђока Јовановић (1861—1953), каталог изложбе Ђорђе Јовановић, САНУ, Београд 2008; Е. Милошевић, Д. Рајић, Р. Бојовић, Вајар Ђорђе Јовановић, Народни музеј Чачак, Чачак 2007
- ↑ Миодраг Јовановић: "Вајар Ђока Јовановић (1861—1953)", Београд 2008. године
- ↑ Аница Шаулић: "Ђорђе Јовановић - српски вајар", сепарат, Нови Сад 1958. године
- ↑ Српски легат: Кућа великог српског вајара Ђорђа Јовановића на Неимару
- ↑ "Политика", 7. март 1921
- ↑ Elezović, Zvezdana (2009). „Kosovske teme paviljona Kraljevine Srbije na međunarodnoj izložbi u Rimu 1911. godine“. Baština. 27.
- ↑ Вајар Ђорђе Јовановић БОН 1939
Литература
[уреди | уреди извор]- Јовановић, Миодраг (2005). Ђока Јовановић. Нови Сад: Галерија Матице Српске. ISBN 978-86-83603-12-1.CS1-одржување: ref=harv (link)
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]
|