Преглед на кодот на Камбоџа

{{Инфокутија Држава
|conventional_long_name      = Кралство Камбоџа
|native_name                 = ''ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា''{{spaces|2}}{{small|([[кмерски јазик|кмерски]])}}<br>''{{јаз|km|{{small|Preăh Réachéa Nachâk Kâmpŭchéa}}}}''
|common_name                 = Камбоџа
|image_flag                  = Flag of Cambodia.svg
|image_coat                  = Royal Arms of Cambodia.svg
|national_motto              = ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ<br>Chéatĕ, Sasnéa, Preăh Môhaksâtr<br>"Нација, религија, крал"
|national_anthem             = បទនគររាជ<br>''[[Nokoreach]]''<br>"Величествено кралство"[[Податотека:United States Navy Band - Nokoreach.ogg|центар]]
|image_map                   = Cambodia on the globe (Cambodia centered).svg
|map_caption                 = Местоположба на Камбоџа
|capital                     = [[Пном Пен]]
|latd=11 |latm=33 |latNS=N |longd=104 |longm=55 |longEW=E
|largest_city                = Пном Пен
|official_languages          = [[кмерски јазик|кмерски]]
|languages_type              = Официјално писмо
|languages                   = [[кмерско писмо]]
|ethnic_groups               = {{unbulleted list
  | 90% [[Кмери]]
  | 5% [[Виетнамци]]
  | 1% [[Кинези]]
  | 4% други
 }}
|ethnic_groups_year          = 2013<ref name="CIACB"/>
|demonym                     = {{hlist|[[Кмер]]|Камбоџанец}}
|government_type             = [[уставна монархија]]
|leader_title1               = [[Крал на Камбоџа|Крал]]
|leader_name1                = [[Нородом Сихамони]]
|leader_title2               = [[Премиер на Камбоџа|Премиер]]
|leader_name2                = [[Хун Манет]] (2023-)
|legislature                 = [[Парламент на Камбоџа|Парламент]]
|upper_house                 = [[Сенат на Камбоџа|Сенат]]
|lower_house                 = [[Национално собрание на Камбоџа|Национално собрание]]
|sovereignty_type            = [[Историја на Камбоџа|Основање]]
|established_event1          = [[Кралство Фунан]]
|established_date1           = 68
|established_event2          = [[Кралство Ченла]]
|established_date2           = 550
|established_event3          = [[Кмерска Империја]]
|established_date3           = 802
|established_event4          = Француска колонизација
|established_date4           = 1863
|established_event5          = Независност од Франција
|established_date5           = 9 ноември 1953
|established_event6          = [[Кмерска Република]]
|established_date6           = 18 март 1970
|established_event7          = Обновена монархија
|established_date7           = 24 септември 1993
|area_rank                   = 88.
|area_km2                    = 181035
|percent_water               = 2.5
|population_estimate         = 17.300.000<ref name=unpop>{{Наведено списание| url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2008/wpp2008_text_tables.pdf | title=World Population Prospects, Table A.1| version=2008 revision | format=PDF | publisher=United Nations | author=Department of Economic and Social Affairs Population Division | year=2009 | accessdate= 2009-03-12}}</ref>
|population_estimate_rank    = 73.
|population_estimate_year    = 2021
|population_census           = 14.805.000
|population_census_year      = 2010
|population_density_km2      = 87
|population_density_rank     = 96.
|GDP_PPP                     = $76,635 млд.<ref name=imf2>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/01/weodata/weorept.aspx?sy=2007&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=522&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=105&pr.y=20 |title=Cambodia|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2010-04-21}}</ref>
|GDP_PPP_rank                = 
|GDP_PPP_year                = 2019
|GDP_PPP_per_capita          = $4.645<ref name=imf2/>
|GDP_PPP_per_capita_rank     = 
|GDP_nominal                 = $26,628 млд.<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_rank            = 
|GDP_nominal_year            = 2019
|GDP_nominal_per_capita      = $1.614<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_per_capita_rank = 
|Gini                        = 36.0
|Gini_rank                   = 
|Gini_year                   = 2013
|HDI_year                    = 2019
|HDI                         = 0.594
|HDI_change                  = increase
|HDI_rank                    = 144.
|HDI_ref                     = <ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf|title=Human Development Reports 2014|publisher=United Nations|accessdate=25 јули 2014}}</ref>
|currency                    = [[Камбоџански риел|Риел]]
|currency_code               = KHR
|time_zone                   = ICT
|utc_offset                  = +7
|date_format                 = дд/мм/гггг
|drives_on                   = десно
|cctld                       = [[.kh]]
|iso3166code                 = KH
|calling_code                = +855
}}
'''Камбоџа''', официјално '''Кралство Камбоџа''' ({{lang-km|ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា}} — ''Preăh Réachéanachâkr Kâmpŭchea'') или позната по старото име '''Кампучија''' е држава во [[Југоисточна Азија]]. Камбоџа се граничи со [[Тајланд]] на запад и северозапад, со [[Лаос]] на север и со [[Виетнам]] на исток, додека на југ излегува на [[Тајландски Залив|Тајландскиот Залив]]. Главен град на Камбоџа е [[Пном Пен]] и службен јазик во државата е [[кмерски јазик|кмерскиот јазик]]. Вкупната површина на Камбоџа изнесува 181.035&nbsp;км<sup>2</sup> каде живеат околу 14.805.000 жители.

Камбоџа е уставна монархија каде на чело на државата се наоѓа кралот [[Нородом Сихамони]]. Покрај тоа што Пном Пен е главен град на државата, тој е и најголем политички, трговски, индустриски и културен центар во државата. Градот [[Сием Реап]] се наоѓа во близина на [[Ангкор Ват]] и често се смета за капија на ангкорскиот регион. Сием Реап, заедно со Ангкор Ват се главните турситички одредишта во државата. Покрај овие два града, во Камбоџа се значајни и градовите [[Батамбанг]], кој е познат по производството на [[ориз]] и [[Сиханоуквил]], кој е значаен [[пристаниште]]н центар.

Камбоџа е воглавно населена од етнички [[Кмери]], кои понекогаш се нарекуваат и  ''Камбоџанци''. Поголем дел од населението на Камбоџа се следбеници на [[Теравада|будизмот]]. Покрај Кмерите, во Камбоџа живеат и мали заедници на [[Чами]], [[Кинези]] и [[Виетнамци]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.stat.go.jp/english/info/meetings/cambodia/pdf/pre_rep1.pdf|format=PDF|title=General Population Census of Cambodia 2008 – Provisional population totals|publisher=National Institute of Statistics, Ministry of Planning|date=September 3, 2008|accessdate=2009-06-22}}</ref>

[[Земјоделство]]то во Камбоџа отсекогаш било главен економски сектор, каде околу 59% од населението опстојуваат од земјоделството и земјоделското производство, воглавно [[ориз]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://siteresources.worldbank.org/INTCAMBODIA/Resources/293755-1181597132695/kh_growth_report2009part1.pdf |title=Microsoft Word - Full report FINAL FOR CONSULTATION.doc |format=PDF |date= |accessdate=2009-08-11}}</ref> Покрај земјоделството, значајни економски сектори се и градежништвото и туризмот.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://business.inquirer.net/money/breakingnews/view/20080530-139652/San-Miguel-eyes-projects-in-Laos-Cambodia-Myanmar|title=San Miguel eyes projects in Laos, Cambodia, Myanmar|accessdate=2009-03-03|author=Elizabeth Sanchez-Lacson|date=May 30, 2008|publisher=[[Philippine Daily Inquirer]]|archive-date=2014-10-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20141019212119/http://business.inquirer.net/money/breakingnews/view/20080530-139652/San-Miguel-eyes-projects-in-Laos-Cambodia-Myanmar|url-status=dead}}</ref> Во 2005 година во Камбоџа биле пронајдени резерви на [[нафта]] и природен гас, што, ако профункционира, би значело голем успех и развој за камбоџанската економија.<ref>{{наведени вести|title=Cambodia hopes to start oil production in 2009|author=Ek Madra|date=January 19, 2007|publisher=Reuters|url=http://www.reuters.com/article/companyNewsAndPR/idUSBKK30404620070119|accessdate=2009-03-06}}</ref>

== Потекло на поимот ==
[[Податотека:srokkhmer.png|мини|250px|лево|"Кмерска Земја" на [[кмерска азбука]], локален назив за државата.]]

Името „Камбоџа“ е назив кој влегол во [[македонскиот јазик]] преку [[француски]]от назив за државата ''Cambodge'', додека пак вториот назив „Кампучија“ ''Kâmpŭchea'' (កម្ពុជា) е име за Камбоџа кое потекнува од античкото име на кмерското кралство [[Камбуџа]]. Камбуџа е античко [[санскрит]]ско име за племето [[Камбоџаси]] во [[Индија]].<ref>Casey, Robert. Four Faces of Siva. Indianapolis: Bobbs-Merrill Company, 1934, p 88-100.</ref>

''Preahreachanachâk Kampuchea'' значи "Кралство Камбоџа". Етимолошки,овој назив е составен од ''Preah-'' ("свето"); ''-reach-'' ("крал, кралство", од санскритски); ''-ana-'' (од [[пали јазик|пали]] ''{{МФА|āṇā}}'', "авторитет, сила", од санскритски ''{{МФА|ājñā}}'', исто значење) ''-châk'' (од санскритски ''[[chakra]]'', значи "тркало", симбол на моќ).

По независноста, официјалното име на Камбоџа се променило неколкупати. Овие се имињата кои се користеле за државата:

* ''Кралство Камбоџа'' - кога државата била кралство од 1953 до 1970;
* ''Кмерска Република'' од 1970 до 1975;
* ''Демократска Кампучија'' - под раковоство на комунистичкиот режим од 1975 до 1979;
* ''Народна Република Кампучија'' - од 1979 до 1989;
* ''Држава Камбоџа'' (неутрално име за време на дебатата дали да се воздигне монархијата повторно) од 1989 до 1993;
* ''Кралство Камбоџа'' - од 1993 по воведувањето на монархијата.

== Историја ==
{{Главна|Историја на Камбоџа}}

=== Праисторија ===
[[Податотека:Baksei Chamkrong.jpg|thumb|200px|right|[[Баксеј Чамкронг]], храм кој е во близина на наоѓалиште од [[Железно доба|Железното доба]] на камбоџанската историја.]]
[[Податотека:Sculptures apsaras.JPG|thumb|200px|left|Скулптури во [[Ангкор]].]]

Цврстите материјални докази за постоење на човечка цивилизација во праисторијата се присутни во помал број на територијата на Камбоџа. Воглавно, до сега се пронајдени алатки изработени од [[кварц]] на терасите на реката [[Меконг]]  во покраините [[Стунг Тренг (покраина)|Стунг Тренг]] и [[Кампот (покраина)|Кампот]], но нивната веродстојност не сè уште сигурна.<ref name=stark2004>{{Наведена книга|author=Miriam Stark|editor1-first=Ian|editor1-last=Glover|editor2-first=Peter S.|editor2-last=Bellwood|title=Southeast Asia: from prehistory to history|year=2005|publisher=Routledge|isbn=978-0415391177|chapter=Pre-Angkorian and Angkorian Cambodia|chapter-url=http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/2004_PreAngkorian.pdf|access-date=2010-09-29|archive-date=2010-06-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20100610170734/http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/2004_PreAngkorian.pdf|url-status=dead}}</ref>

Некои археолошки докази кои се пронашле во Камбоџа посочуваат на постоење на заедници од берачи на плодови и ловци на животни. Најстарото археолошки место во Камбоџа се верува дека е ''Ланг Спеан'' во покраината [[Батамбанг (покраина)|Батамбанг]]. Според ископините во долните делови на наоѓалиштето биле пронајдени радиокарбонати кои датираат од 6000 г.п.н.е.<ref name=stark2004 /><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=841%3Athe-second-prehistoric-archaeological-excavation-in-laang-spean-2009&catid=80&lang=en|title=The Second Prehistoric Archaeological Excavation in Laang Spean (2009)|first=Michel|last=Tranet|date=2009-10-20|accessdate=2009-11-17|archive-date=2011-01-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20110101174655/http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=841%3Athe-second-prehistoric-archaeological-excavation-in-laang-spean-2009&catid=80&lang=en|url-status=dead}}</ref> Во истото наоѓалиште, во погорните слоеви, се пронајдени [[неолит]]ски остатоци кои воедно се и најстарите [[Керамика|керамички]] артефакти пронајдени во Камбоџа.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=840%3Athe-oldest-ceramic-in-cambodias-laang-spean-1966-68&catid=80&lang=en|title=The Oldest Ceramic in Cambodia's Laang Spean (1966–68)|date=2009-10-20|accessdate=2009-11-17|archive-date=2011-01-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20110101163727/http://www.smartcambodia.com/index.php?option=com_content&view=article&id=840%3Athe-oldest-ceramic-in-cambodias-laang-spean-1966-68&catid=80&lang=en|url-status=dead}}</ref>

За периодот од [[Холоцен]]от па сè до периодот на [[Железно доба|Железното доба]] постојат ограничен број материјални докази. Останати праисториски наоѓалишта со несигурен датум на постоење се ''Самронг Сен'', каде за првпат почнало да се ископува во [[1877]] година,<ref name=higham1989>{{Наведена книга|author=Charles Higham|title=The Archaeology of Mainland Southeast Asia|year=1989|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0521275255}}, p.120</ref> и ''Пум Снај''.<ref>{{Наведено списание|author=Dougald J.W. O'Reilly; Angela von den Driesch; Vuthy Voeun|year=2006|title=Archaeology and Archaeozoology of Phum Snay: A Late Prehistoric Cemetery in Northwestern Cambodia|volume=45|issue=2|issn=0066-8435}}</ref> Праисториските артефакти доста често се пронаоѓаат за време на рударските операции во [[Ратанакири]].<ref name=stark2004 />

Најпознатите праисториски докази во Камбоџа се кружните обликувања на почвата кои се пронајдени во [[Мемот]] и се составени од вештачки ископини во [[црвеника]]. Нивната намена и датумот на создавање сè уште не се разјаснети, но некои археолози предлагаат дека тие датираат од 2 милениум п.н.е.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://memotcentre.org/Earthwork.html|title=Research History|publisher=Memot Centre for Archaeology|accessdate=2009-02-06}}</ref><ref>{{Наведено списание|author=Gerd Albrecht|display-authors=et al.|year=2000|title=Circular Earthwork Krek 52/62 Recent Research on the Prehistory of Cambodia|journal=Asian Perspectives|volume=39|issue=1–2|issn=0066-8435|url=http://muse.jhu.edu/demo/asian_perspectives/v039/39.1albrecht.pdf|accessdate=2009-11-15|archive-date=2020-04-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20200422173620/https://muse.jhu.edu/demo/asian_perspectives/v039/39.1albrecht.pdf|url-status=dead}}</ref>

Важен елемент во праисториска Камбоџа било населнувањето на одгледувачите на [[ориз]], кои почнале да се населуваат во 3 милениум п.н.е. и се движеле од север кон југ. Се претпоставува дека овие луѓе зборувале на мон-кмерски јазик.<ref name="higham2001pre">{{Наведена книга|url=http://books.google.com/?id=_oZ52cuX8s4C|title=The civilization of Angkor|author=Charles Higham|first=|date=2001|publisher=Phoenix|year=2001|isbn=978-1842125847|location=|pages=}}, pp.13–22</ref>

Обработката на железо во Камбоџа започнала уште во 500 г.п.н.е. Најголем број докази за овој период од камбоџанската историја доаѓаат од наоѓалиштата на платото [[Корат (плато)|Корат]], денес во [[Тајланд]]. Под ангкорските храмови, како што е [[Баксеј Чамкронг]], се пронашле исто така одреден број на населни од Железното доба.

=== Ангкорски период ===

За време на [[3 век|третиот]], [[4 век|четвртиот]] и [[5 век|петтиот век]], [[Голема Индија|индизираните]] кралства [[Кралство Фунан|Фунан]] и [[Кралство Ченла|Ченла]] опстојувале на денешните територии на Камбоџа и југозападен [[Виетнам]]. Според голем број научници, овие две држави биле [[Кмери|кмерски]], но имале големо влијание од [[Индија]].<ref name="CS">Country-Studies.com. [http://www.country-studies.com/cambodia/early-indianized-kingdom-of-funan.html ''Country Studies Handbook'';] information taken from US Dept of the Army. Retrieved July 25, 2006.</ref>

Повеќе од 2000 години, Камбоџа била под силно влијание од [[Индија]] и [[Кина]], влијанија кои преминале кон [[Тајланд]], [[Виетнам]] и [[Лаос]].<ref name="BRIT">Britannica.com. [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/90520/Cambodia History of Cambodia.]. Retrieved July 25, 2006.</ref> [[Кмерска Империја|Кмерската Империја]] се развила на денешната територија на Камбоџа во периодот од 9 до [[13 век]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.art-and-archaeology.com/seasia/ppenh/khmer01.html |title=Khmer Empire Map |publisher=Art-and-archaeology.com |date= |accessdate=2010-06-27}}</ref> Во 13 век, [[Будизам|будизмот]] започнал да се расширува во регионот преку монаси од [[Шри Ланка]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://asia.msu.edu/seasia/Cambodia/religion.html |title=Windows on Asia |accessdate=2010-09-29 |archive-date=2007-05-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070521010839/http://asia.msu.edu/seasia/Cambodia/religion.html |url-status=dead }}</ref> Од тој период, постепено будизмот започнал да се зајакнува и со тек на времето станала најголема религија во државата. Иако Кмерската Империја својот најголем подем го имала до 13 век, сепак таа била значаен политички елемент сè до 15 век. Центар на Кмерската Империја бил [[Ангкор]], каде се граделе и наоѓале неколку главни града на Империјата. Според проценките, во тоа време Ангкор можел да опстојува и со милион жители.<ref>[https://web.archive.org/web/20080923054500/http://www.independent.co.uk/news/world/asia/metropolis-angkor-the-worlds-first-megacity-461623.html Metropolis: Angkor, the world's first mega-city], The Independent, August 15, 2007</ref> Ангкор, најголемата пред-индустриска населба во светот,<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.pnas.org/content/104/36/14277.full |title=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America: A comprehensive archaeological map of the world's largest preindustrial settlement complex at Angkor, Cambodia |publisher=Pnas.org |date= |accessdate=2010-06-27 |archive-date=2018-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225162634/https://www.pnas.org/content/104/36/14277.full |url-status=dead }}</ref> и [[Ангкор Ват]], најпознатиот и најпосетуван храм во Камбоџа, биле и се значајни сегменти во камбоџанската историја и цивилизација.

=== Црн период ===

После долг период исполнет со војни со соседните кралства, Ангкор потпаднал под власт на [[Кралство Ајутаја|Кралството Ајутаја]] и бил напуштен во [[1432]] година поради еколошки причини и пропаст на инфраструктурата.<ref name="Chan">[[David P. Chandler|Chandler, David P.]] "The Land and the People of Cambodia". 1991. HarperCollins. New York, New York. p 77</ref><ref>[http://www.signonsandiego.com/news/world/20040613-0915-fallenangkor.html Scientists dig and fly over Angkor in search of answers to golden city's fall], The Associated Press, June 13, 2004</ref> Кралското семејство и кралскиот двор се преселил во [[Ловек]], каде краток период се одржала одредена независност на чело со кмерскиот крал. По овој краток период, повторно продолжиле војните со Ајутаја кои резултирале со губење на уште голем дел од територијата. Во [[1594]] година Ловек потпаднал под целосна окупација. Во следните три века, Кмерското Кралство било вазалско кралство на Кралството Ајутаја и на виетнамскиот крал.

=== Француска Индокина ===
[[Податотека:King Norodom.jpg|thumb|right|150px|Кралот Нородом]]

Во [[1863]] година, кралот [[Нородом]], кој бил инсталиран од страна на [[Тајланд]]<ref name="CHANDLER">{{Наведена книга| last = Chandler | first = D.P. | author-link = David P. Chandler | title = A history of Cambodia (2nd ed.) | publisher = Westview Press | year = 1993 | location = Boulder, Colorado }}</ref>, побарал заштита од [[Франција]] поради зачестените тензии помеѓу Тајланд и [[Виетнам]]. Во [[1867]] година, тајландскиот крал потпишал договор со Франција кога се прогласило [[сизеренство]] врз Камбоџа, а Тајланд поради тоа во замена ги зазел териториите на покраините [[Батамбанг (покраина)|Батамбанг]] и [[Сием Реап (покраина)|Сием Реап]]. Овие покраини се вратиле под власт на Камбоџа со пограничниот договор помеѓу Франција и Тајланд во 1906 година.

Камбоџа останала под француска контрола од [[1836]] до [[1953]] година, иако во периодот од 1941 до 1945 била под [[Јапонија|јапонска]] контрола.<ref name="Kamm" /> По смртта на кралот Нородом во 1904 година, Франција манипулирала со изборот на новиот крал и братот на Нородом, Сисват, бил прогласен за нов крал на Камбоџа. Престолот на Камбоџа бил празен во 1941 година кога умрел кралот Монивонг, син на Сисоват, и Франција не дозволила синот на Монивонг да биде прогласен за крал бидејќи се плашела дека тој сака да ја види Камбоџа како слободна земја. Наместо него, како крал на Камбоџа бил прогласен внукот на Сисоват кој имал само 18 години. Французите го крунисале [[Нородом Сиханоук]] бидејќи мислеле лесно ќе го контролираат<ref name="Kamm">{{Наведена книга| last = Kamm | first = Henry | author-link = Henry Kamm | title = Cambodia: report from a stricken land | url = http://books.google.com/?id=wtBkD5CoIMkC&printsec=frontcover&dq=Cambodia+Report+from+a+Stricken+Land#v=onepage&q= | publisher = Arcade Publishing | year = 1998 | location = New York | page = 27 | isbn = 1559704330}}</ref>, но тие се излажале и под негово владеење Камбоџа се стекнала со независност на [[9 ноември]] [[1953]] година.<ref name="Kamm" />

=== Независност и Виетнамската војна ===

Камбоџа станала [[уставна монархија]] кога на чело на државата бил кралот [[Нородом Сиханоук]]. Кога [[Француска Индокина]] ја предала независноста, Камбоџа официјално ја изгубила контролата на делатата на реката [[Меконг]], бидејќи таа област била дадена под контрола на [[Виетнам]]. Оваа област била контролирана од Виетнамците од [[1698]] година кога кралот [[Чеј Чета II]] дал дозвола на Виетнам за доселување на народот.<ref name="Kamm"/>

[[Податотека:Mao Sihanouk.jpg|thumb|left|200px|Средбата на Нородом Сиханоук во Пекинг. На сликата се и Мао Цетунг и Лиу Шаоки.]]

Во [[1955]] година, Сиханоук се откажал од кралскиот престол, кој го презел неговиот татко, и станал [[премиер на Камбоџа]]. По смртта на неговиот татко во [[1960]] година, Сиханоук повторно станал крал на Камбоџа, но овој пат со титула ''Принц на Камбоџа''. Како што се развивала [[Виетнамска војна|Виетнамската војна]], Сиханоук прогласил политика на неутралсност за време на [[Студената војна]], иако се знаело дека бил симпатизер на комунизмот. За време на неговата посета на [[Пекинг]] во 1970 година се случил државниот удар во Камбоџа предводен од пермиерот и генерал [[Лон Нол]], поддржан од [[САД]]. Кралот побарал веднаш да се отфрли власта во Камбоџа која била поддржана од САД, но после ова следела [[Камбоџанска граѓанска војна|граѓанската војна во Камбоџа]].<ref name="SIHNK">{{Наведена книга| last = Sihanouk | first = Norodom | authorlink = Norodom Sihanouk | title = My War with the CIA, The Memoirs of Prince Norodom Sihanouk as related to Wilfred Burchett | publisher = Pantheon Books | year = 1973}}</ref> Многу наскоро припадниците на [[Црвени Кмери|Црвените Кмери]] се приклучиле кон поддршката за кралот, но нивната намера била сосема друга.

Помеѓу [[1969]] и [[1973]] година, кога САД воделе војна во [[Јужен Виетнам]], на краток период САД навлегле и во Камбоџа со намера да ги соборат комунистичките органи во [[Северен Виетнам]] и Камбоџа.<ref name="SIDESHOW">{{Наведена книга
|last = Shawcross
|first = William
|authorlink = William Shawcross
|title = Sideshow: Kissinger, Nixon and the destruction of Cambodia
|publisher = Touchstone
|year = 1987
|location = United States}}</ref> Околу два милиони Камбоџанци избегале и се населиле во [[Пном Пен]]. Бројката на настрадани Камбоџанци за време на бомбардирањето не сосема позната. Според Воздухопловната седма единица на САД, бомбардирањата го спречиле потпаѓањето на Пном Пен под контрола на Црвените Кмери.<ref>Shawcross, ''Sideshow'' p. 298.</ref> Спротивно на тоа, новинари кои се занимавале со оваа проблематика тврдат дека во рамките на Црвените Кмери имало и обични граѓани кои насилно биле регрутирани, како резултат на американските бомбардирања.<ref>e.g. Chandler, David P. ''Pacific Affairs'', vol. 56, no. 2, Summer 1983, p. 295.</ref>

=== Период на Црвените Кмери ===

Како што војната завршувала, така американските воени експерти забележале дека во Камбоџа започнала да се шири [[глад]], кога околу 75% од живата стока била уништена, а сеидбата и жетвата на [[ориз]] не ни биле планирани.

[[Податотека:Choeungek2.JPG|thumb|right|200px|Жртви на Црвените Кмери. Низ земјата има голем број масовни гробници, а денес меморијални центри за овој темен период од камбоџанската историја.]]

[[Црвени Кмери|Црвените Кмери]] стигнале во [[Пном Пен]] и ја презеле контролата на градот во [[1975]] година. Црвените Кмери биле предводени од [[Пол Пот]] и името на државата било официјално променето во [[Демократска Кампучија]]. Властите веднаш го евакуирале градот и населението го испратиле во руралните области каде се одвивале работнички проекти. Тие се обиделе да го обноват земјоделието на Камбоџа според модел од [[11 век]]. Покрај тоа, тие воопшто не воделе грижа за медицината, уништувале храмови, библиотеки и сè што се сметало за дел од западната култура. Околу еден милион Камбоџанци, од вкупно осум милиони, умреле од замор, глад и болести.<ref name="kaplan">Kaplan, Robert D., ''The Ends of the Earth'', Vintage, 1996, p. 406.</ref>

[[Податотека:ChoeungEk-Darter-14.jpg|thumb|200px|left|Меморијален центар каде се сместени дел од остатоците од жртвите во Камбоџа.]]

Проценките за тоа колку луѓе умреле од власта на Црвените Кмери варира од еден до три милиони жители.<ref>Shawcross, William, ''The Quality of Mercy: Cambodia, Holocaust and Modern Conscience'', Touchstone, 1985, pp. 115–116.</ref><ref>Vickery, Michael, Correspondence, ''Bulletin of Concerned Asian Scholars'', vol. 20, no. 1, January–March 1988, p. 73.</ref> Оваа ера од историјата на Камбоџа е позната по теминот [[Полиња на смртта]], додека затворот [[Туол Сленг]] бил симбол на смртта и симбол за масивните убиства во Камбоџа. Стотици граѓани пребегале во соседен Тајланд за да се спасат од смртоносната власт во Камбоџа. Власта најмногу обрнала внимание, во негативна смисла, кон етничките малцинства. Така, [[Чами]]те најмногу страдале и околу половина од Чамите умреле.<ref>[https://web.archive.org/web/20081011031122/http://www.genocidewatch.org/aboutgenocide/stantoncambodianlaw.htm The Cambodian Genocide and International Law], By Dr. Gregory H. Stanton, Presented February 22, 1992 at Yale Law School</ref> Во средината на 1960-те години околу 425.000 [[Кинези]] живееле во Камбоџа, но како резултат на власта во 1984 година останале живи само 61.400 Кинези.<ref>[http://www.country-studies.com/cambodia/the-chinese.html Cambodia the Chinese]. Country Studies.</ref>

=== Падот на Црвените Кмери ===

Во ноември [[1978]] година, виетнамските трупи навлегле на територијата на Камбоџа.<ref name="CGG">CambodianGenocide.org.[http://www.cambodiangenocide.org/genocide.htm ''A Brief History of the Cambodian Genocide''.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20060723024823/http://www.cambodiangenocide.org/genocide.htm |date=2006-07-23 }}. Retrieved July 25, 2006.</ref> [[Народна Република Кампучија]] била набрзо основана, предводена од партијата [[Кампучиски Обединет Фронт за Национален Спас]], кои пак биле во тесна соработка со [[СССР]].

Три години по навлегувањето на Виетнамците, Камбоџа била додатно поделена на три дела, владеена од „коалициска власт“ составена од Црвените Кмери и [[Кмерски Народен Национален Ослободителен Фронт|Кмерскиот Народен Национален Ослободителен Фронт]]. Претставник во [[ООН]] биле Црвените Кмери.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.yale.edu/cgp/thiounn.html |title=Yale University, '&#39;http://www.yale.edu/cgp/thiounn.html'&#39;; accessed April 7, 2010 |publisher=Yale.edu |date= |accessdate=2010-06-27}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://disarmament.un.org/Library.nsf/d7ae8ea134b27b838525755c00537cf2/f5b3eb8b58ae67c7852575a100632a27/$FILE/A-40-PV69.pdf |title=United Nations, '&#39;http://disarmament.un.org/Library.nsf/d7ae8ea134b27b838525755c00537cf2/f5b3eb8b58ae67c7852575a100632a27/$FILE/A-40-PV69.pdf'&#39;; accessed April 7, 2010 |format=PDF |date= |accessdate=2010-06-27}}</ref>

Низ 1980-те години Црвените Кмери, поддржани од [[Тајланд]], САД<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.cato.org/pubs/pas/pa074.html |title=Cato Institute, '&#39;http://www.cato.org/pubs/pas/pa074.html'&#39;; accessed April 7, 2010 |publisher=Cato.org |date= |accessdate=2010-06-27}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.encyclopedia.com/doc/1G1-9267713.html |title='&#39;Khmer ruse. (U.S. aid to the Khmer Rouge)'&#39; (editorial), The Nation, August 13, 1990 |publisher=Encyclopedia.com |date=1990-08-13 |accessdate=2010-06-27}}</ref> и [[Обединетото Кралство]]<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://tvnz.co.nz/view/tvnz_smartphone_story_skin/123740 |title=TVNZ Interview with ex SAS operative, '&#39;http://tvnz.co.nz/view/tvnz_smartphone_story_skin/123740'&#39;; accessed April 7, 2010 |publisher=Tvnz.co.nz |date=2002-08-13 |accessdate=2010-06-27}}</ref> продолжиле да ја контролираат земјата и нападнале територии кои не биле под нивна власт.

Овие напади кои ги вршеле Црвените Кмери довеле до целосни економски санкции кон земјата<ref>{{наведени вести |url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m1584/is_n3_v3/ai_11875348/ |title=site, '&#39;http://findarticles.com/p/articles/mi_m1584/is_n3_v3/ai_11875348/ US Department of State Dispatch'&#39;; accessed April 7, 2010 |publisher=Findarticles.com |date= |accessdate=2010-06-27 |year=1992 |archiveurl=https://archive.today/20120526194347/findarticles.com/p/articles/mi_m1584/is_n3_v3/ai_11875348/ |archivedate=2012-05-26 |url-status=bot: unknown }}</ref> од страна на [[САД]] и нивните приврзаници. Мировните преговори започнале во [[Париз]] во 1989 година, кои завршиле две години подоцна во 1991 година. ООН имал мандат каде се водела грижа за бегалците и разоружувањето. Овој мандат е познат како [[Транзициска власт на ООН во Камбоџа]].<ref name="USDOS3">US Department of State. [http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2732.htm Country Profile of Cambodia.]. Retrieved July 26, 2006.</ref>

=== Обновување на монархијата ===

Во последните години, во Камбоџа се појавиле напори за создавање на стабилна политичка атмосфера во рамките на уставнка повеќепартиска монархија.<ref name="CIA2009">CIA – The World Factbook. [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html ''Cambodia''.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20101229001224/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html |date=2010-12-29 }}. Retrieved September 13, 2009.</ref> Така, во 1993 година, [[Нородом Сиханоук]] бил вратен на престолот како [[Крал на Камбоџа]]. Стабилноста на политичката сцена се одржала, иако во 1997 година имало државен удар во Камбоџа<ref name="97COUP">UN OHCHR Cambodia {{PDFlink|[http://cambodia.ohchr.org/Documents/Statements%20and%20Speeches/English/40.pdf]|10.3&nbsp;KB}}</ref> Денешен крал на Камбоџа е [[Нородом Сихамони]], кој го презел престолот по смртта на неговиот татко [[Нородом Сиханоук]].

== Географија и клима ==
{{Главна|Географија на Камбоџа}}
[[Податотека:Cb-map-mk.png|мини|десно|200px|Карта на Камбоџа.]]

;Географија
Камбоџа има вкупна површина од 181.035&nbsp;км<sup>2</sup> и лежи во [[Тропски појас|тропскиот појас]]. Државата се граничи со [[Тајланд]] на север и запад, со [[Лаос]] на североисток и со [[Виетнам]] на исток и југоисток. На југ излегува на [[Тајландски Залив|Тајландскиот Залив]] и има брег од 443 километри.

Карактеристично за камбоџанскиот релјеф е тоа што тој е во голем дел составен од рамнини и висорамнини, остатоци од некогашно големо езеро. Ова овозможува да има влажна и плодна почва. Над 75 % од државата е пониска од 100 метри надморска висина, со исклучок на планините [[Кардамом]] кои имаат највисока точка од 1.813 метри и планините [[Дамреи]]. Највисока точка во Камбоџа е [[Пном Аорал]] со висина од 1.813 метри.

;Клима
Климата на Камбоџа, како и остатокот од Југоисточна Азија, е карактеристична по појавувањето на монсуните, кои се познати по влажноста и сушата во зависност од сезоната кога се појавуваат.

Просечната температура на Камбоџа се движи од 21 до 35 степени. [[Монсун]]ите во југозападниот дел од државата се движат од морето кон копното и носат голема влажност и се појавуваат од мај до октомври. Североисточните монсуни се појавуваат во сушните сезони кои траат од ноември и март. Најсушен период во државата е во јануари и февруари. Влажната сезона е карактеристична по тоа што најниската температура може да падне до 22 степени. Од другата страна пак, сушната сезона може да има температура и до 40 степени. Најдобрите месеци за посета на Камбоџа, од туристичка гледна точка, се од ноември до јануари. Скоро секоја година има [[поплава|поплави]] во државата, но со намален интензитет и опасност по населението.

[[Податотека:IndianElephant.jpg|thumb|200px|left|Индискиот слон е главниот вид слон кој се среќава во Камбоџа.]]
;Флора и фауна

Камбоџа има шаренолика флора и фауна. До денес, во државата се забележани околу 212 видови [[цицачи]], 536 видови [[птици]], 240 видови [[влекачи]], 850 видови слатководни [[риби]] и околу 435 видови риби во солена вода. Голем дел од оваа флора и фауна е сконцентрирана во и околу регионот на езерото [[Тонле Сап (езеро)|Тонле Сап]].<ref>Tonle Sap Biosphere Reserve: perspective 2000, Mekong River Commission (MRC), Mar 1 2003. Retrieved from TSBR website, 29/12/2008 [http://www.tsbr-ed.org/english/online_catalogue/textual_detail.asp?ref=141]</ref> Биосферата околу езерото Тонле Сап е уникатен еколошки феномен. Регионот е составен од езерото каде се протегаат околу девет од покраините на земјата и во [[1997]] година станало дел од ''биосферските резервати на [[УНЕСКО]]''.<ref>Complete list of biosphere reserves in pdf, Publication Date: 03-11-2008, retrieved from UNESCO website, 29/12/2008 [http://www.unesco.org/mab/doc/brs/BRlist2008.pdf]</ref> Покрај овој регион, значајни се и посушните шуми во покраините [[Мондолкири]] и [[Ратанакири]], но и екосистемот на планините [[Кардамом (планини)|Кардамом]] каде се наоѓаат два национални парка и природни животински прибежишта.

Камбоџа е земја која доживеала најголем процент на опустошување на шумите. Така, во 1969 година Камбоџа располагала со шуми од околу 70%, за да во 2007 година овој процент изнесува 3.1 Вкупно гледано, Камбоџа загубола 25.000&nbsp;км<sup>2</sup> шума, нешто помалку од вкупната територија на [[Македонија]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.planetark.org/dailynewsstory.cfm/newsid/20049/story.htm |title=Logging threatens Cambodian tragedy – UN |publisher=Planet Ark |date=2003-03-06 |accessdate=2010-06-27 |archive-date=2013-10-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131014012856/http://www.planetark.org/dailynewsstory.cfm/newsid/20049/story.htm |url-status=dead }}</ref>

== Политички систем ==
{{Главна|Политики на Камбоџа}}
[[Податотека:Nationalassembly pp.jpg|мини|200px|Зградата на Националното собрание на Камбоџа.]]

Политиките на Камбоџа, официјално според [[Устав на Камбоџа|уставот]] од [[1993]] година, се одвуваат во рамките на [[уставна монархија]] оперирана од парламентарна претставника демократија. [[Премиер на Камбоџа|Премиерот на Камбоџа]] е претседател на [[Влада на Камбоџа|владата]], кој исто така е на чело на повеќепартискиот систем. Како шеф на државата, во Камбоџа е [[Крал на Камбоџа|кралот]].

Премиерот на Камбоџа е назначен од кралот, одлука која ја донесува според совет и одобрување од [[Национално собрание на Камбоџа|Националното собрание на Камбоџа]]. Премиерот и неговиот кабинет на министри ја вршат извршната власт во државата. Законодавната власт во земјата е во рацете на Националното собрание на Камбоџа и на [[Сенат на Камбоџа|Сенатот на Камбоџа]].

На [[14 октомври]] [[2004]], кралот [[Нородом Сихамони]] бил избран за нов крал на Камбоџа од страна на специјален совет составен од девет членови. Нородом Сихамони го наследил неговиот татко [[Нородом Сиханоук]], кој умрел една седмица пред официјалното преземање на престолот од страна на новиот крал. Нородом Сихамони официјално го презел престолот на [[29 октомври]] [[2004]] година во [[Пном Пен]].

== Воени сили ==
{{Главна|Кралски воени сили на Камбоџа}}

Кралските воени сили на Камбоџа се составени од [[Кралска војска на Камбоџа|Кралската војска на Камбоџа]], [[Кралска морнарица на Камбоџа|Кралската морнарица на Камбоџа]] и [[Кралски воздухопловни сили на Камбоџа|Кралските воздухопловни сили на Камбоџа]]. Камбоџанскиот крал е врховен командант на воените сили во земјата, додека премиерот [[Хун Сен]] е главен командант. Реформите кои се спровеле во [[2000]] година биле голем чекор кон реорганизацијата на камбоџанските сили. Министерството за одбрана на Камбоџа формирало три посеби департмани одговорни за финансиските, техничките, одбранбените и материјалните средства на воените сили. Генерлштабот не претрпел никакви промени.  Моментален министер за национална одбрана на Камбоџа е [[Теа Бан]], кој е на таа функција уште од [[1979]] година.

== Надворешни односи ==
{{Главна|Надворешни односи на Камбоџа}}
[[Податотека:Phraviharngopura.jpg|200px|right|мини|Храмот Преах Вихаер е главната причина за камбоџанско-тајландското несогласување.]]

Камбоџа е член на [[ООН]], [[Светска банка|Светската банка]] и [[Меѓународен монетарен фонд|Меѓународниот монетарен фонд]]. Исто така, Камбоџа е член на [[Азиска банка за развој|Азиската банка за развој]], [[Асоцијација на југоисточни азиски нации|Асоцијацијата на југоисточни азиски нации]] и на [[13 октомври]] [[2004]] година станала член на [[Светска трговска организација|Светската трговска организација]].

Камбоџа има воспоставено дипломатски односи со поголем број држави, владата прогласила дека има дваесет амбасади во државата.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/country.foreign_embassy.html |title=Royal Government of Cambodia. |accessdate=2009-12-04 |archive-date=2007-02-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070212040416/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/country.foreign_embassy.html |url-status=dead }}</ref> од [[Азија]], [[Европа]], [[Северна Америка]] и [[Океанија]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.asiasociety.org/publications/cambodia_policy.html |title=Cambodia's Political Future: Issues for U.S. Policy |accessdate=2009-12-04 |archive-date=2005-10-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20051028015243/http://www.asiasociety.org/publications/cambodia_policy.html |url-status=dead }}</ref> Како резултат на воспоставените дипломатски односи, различни хуманитарни организации дале свој придонес при давање помош на камбоџанското општество.

Иако тешките и насилни години на Камбоџа се минато, сепак денес сè уште постојат неколку погранични спорови со соседите. Така, има неколку несогласувања околу крајбрежните острови на границата со [[Виетнам]] и постои неодредена понморска граница со [[Тајланд]].

[[Камбоџанско-тајландско несогласување|Камбоџанско-тајландското несогласување]] официјално започнало во [[јуни]] [[2008]] година, но овој спор трае многу векови наназад. Главниот проблем за спорот меѓу овие две земји е храм од [[11 век]], [[Преах Вихеар]], кој се меѓу [[Преах Вихеар (покраина)|покраината Преах Вихеар]] во северна Камбоџа и покраината [[Сисакет (покраина)|Сисакет]] во Тајланд. Според Тајланд, демаркацијата на границата сè уште не е завршена според одредбата на Меѓународниот суд за правда.<ref name="Nation5August">'''The Nation Newspaper'''. Tuesday, August 5, 2008. VOLUME 33 NO 51950</ref>

== Административна поделба ==
{{Главна|Административна поделба на Камбоџа}}

Главниот град и покраините се првото ниво на административна поделба на територијата на Камбоџа.  Камбоџа е поделена на 23 покраини и главниот град. Второстепената поделба на територијата е составена од општини и окрузи. Покраините се поделени на 26 општини и 159 окрузи. Главниот град е поделен на 8 комуни.

=== Покраини ===
[[Податотека:Cambodia provinces numbered.png|300px|десно]]
{|
|- valign="top"
|
<ol>
<li>[[Бантеај Меанчеј]] (បន្ទាយមានជ័យ)</li>
<li>[[Батамбанг (покраина)|Батамбанг]] (បាត់ដំបង)</li>
<li>[[Кампонг Чам (покраина)|Кампонг Чам]] (កំពង់ចាម)</li>
<li>[[Кампонг Чханх (покраина)|Кампонг Чханг]] (កំពង់ឆ្នាំង)</li>
<li>[[Кампонг Спеу (покраина)|Кампонг Спеу]] (កំពង់ស្ពឺ)</li>
<li>[[Кампонг Том (покраина)|Кампонг Том]] (កំពង់ធំ)</li>
<li>[[Кампот (покраина)|Кампот]] (កំពត)</li>
<li>[[Кандал (покраина)|Кандал]] (កណ្តាល)</li>
<li>[[Кох Конг (покраина)|Кох Конг]] (កោះកុង)</li>
<li>[[Кеп (Камбоџа)|Кеп]] (កែប)</li>
<li>[[Кратие (покраина)|Кратие]] (ក្រចេះ)</li>
<li>[[Мондулкири]] (មណ្ឌលគីរី)</li></ol>
|<ol Start=13>
<li>[[Одар Меанчеај]] (ឧត្តរមានជ័យ)</li>
<li>[[Паилин]] (ប៉ៃលិន)</li>
<li>''[[Пном Пен]]'' (ភ្នំពេញ)</li>
<li>[[Сиханоуквил]] (ក្រុងព្រះសីហនុ)</li>
<li>[[Преах Вихеар (покраина)|Преах Вихеар]] (ព្រះវិហារ)</li>
<li>[[Пурсат (покраина)|Пурсат]] (ពោធ៌សាត់)</li>
<li>[[Преј Венг (покраина)|Преј Венг]] (ព្រៃវែង)</li>
<li>[[Ратанакири]] (រតនគីរី)</li>
<li>[[Сием Реап (покраина)|Сием Реап]] (សៀមរាប)</li>
<li>[[Стунг Тренг (покраина)|Стунг Тренг]] (ស្ទឹងត្រែង)</li>
<li>[[Свај Риенг (покраина)|Свај Риенг]] (ស្វាយរៀង)</li>
<li>[[Такео (покраина)|Такео]] (តាកែវ)</li></ol>
|}

=== Големина на покраини и градови ===
[[Податотека:Wat Phnom-Phnom Penh-Cambodia.jpg|мини|десно|200px|[[Ват Пном]] во [[Пном Пен]].]]
[[Податотека:TonleSap3.jpg|мини|десно|200px|Езеро во Тонле Сап.]]
[[Податотека:Yak Loum.jpg|мини|десно|200px|Езеро во Ратанакири.]]
{| class="wikitable"
|-
! rowspan ="2" |Број
! rowspan ="2" |Град или покраина
!colspan ="2"| Површина
|-
| <center>км<sup>2</sup></center>
|-
| 1
| [[Пном Пен]]
| 290 
|-
| 2
| [[Кандал (покраина)|Кандал]]
| 3.568 
|-
| 3
| [[Такео (покраина)|Такео]]
| 3.563 
|-
| 4
| [[Кампонг Чам (покраина)|Кампонг Чам]]
| 9799 
|-
| 5
| [[Кампонг Том (покраина)|Кампонг Том]]
| 13.814 
|-
| 6
| [[Сием Реап (покраина)|Сием Реап]]
| 10.299 
|-
| 7
| [[Преах Вихеар (покраина)|Преах Вихеар]]
| 13.788
|-
| 8
| [[Одар Меанчеај (покраина)|Одар Меанчеај]]
| 6.158 
|-
| 9
| [[Бантеај Меанчеј (покраина)|Бантеај Меанчеј]]
| 6.679 
|-
| 10
| [[Батамбанг (покраина)|Батамбанг]]
| 11.072
|-
| 11
| [[Паилин]]
| 803
|-
| 12
| [[Пурсат (покраина)|Пурсат]]
| 12.692 
|-
| 13
| [[Кампонг Чнанг (покраина)|Кампонг Чнанг]]
| 5.521 
|-
| 14
| [[Кампонг Спеу (покраина)|Кампонг Спеу]]
| 7.017 
|-
| 15
| [[Кох Конг (покраина)|Кох Конг]]
| 11.160 
|-
| 16
| [[Сиханоуквил]]
| 868 
|-
| 17
| [[Кампот (покраина)|Кампот]]
| 4873.2 
|-
| 18
| [[Кеп]]
| 335.8 
|-
| 19
| [[Преј Венг (покраина)|Преј Венг]]
| 4.883 
|-
| 20
| [[Свај Риенг (покраина)|Свај Риенг]]
| 2.966 
|-
| 21
| [[Кратие (покраина)|Кратие]]
| 11.094 
|-
| 22
| [[Стунг Тренг (покраина)|Стунг Тренг]]
| 11.092 
|-
| 23
| [[Ратанакири (покраина)|Ратанакири]]
| 10.782 
|-
| 24
| [[Мондулкири (покраина)|Мондулкири]]
| 14.288 
|-
| 25
| [[Тонле Сап]]
| 3.000 
|-
!colspan="2" rowspan="1"| Вкупна површина
| 181.035&nbsp;km<small>2</small>
|}

== Стопанство ==
{{Главна|Економија на Камбоџа}}
[[Податотека:Cambodiaricefarming.jpg|thumb|десно|200п|Одгледувањето ориз е главен извор на приход на голем број Камбоџанци.]]

БНП по глава на жител на Камбоџа во последно време се зголемува, но сепак е помало во споредба со останатите држави во [[Југоисточна Азија|регионот]]. Повеќето рурални домаќинства се зависни од [[земјоделство]]то и неговите сектори. Главни производи за извоз на Камбоџа се [[ориз]]от, [[риба]]та, [[облека]]та и [[гума]]та. Меѓународниот истражувачки институт за ориз, преку своето седиште на [[Филипините]], вовело дополнителни 750 видови на ориз во Камбоџа.<ref>Jahn 2006,[http://www.irri.org/publications/today/pdfs/6-2/RiceToday%206-2.pdf 2007] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080819194125/http://www.irri.org/publications/today/pdfs/6-2/RiceToday%206-2.pdf |date=2008-08-19 }}</ref>

Во 1987 година, австралиската влада му помогнала на Институтот за да се подобри производството на ориз во Камбоџа. До 2000 година, Камбоџа имала доволно производство на ориз за своите потреби.<ref>Puckridge 2004, Fredenburg and Hill 1978</ref> Покрај оризот, во Камбоџа фармерите се охрабруваат да одгледуваат и останати култури, но сега за сега бројот на фармери кои одгледуваат останати земјоделски култури е значително помалав во споредба со оризот.

Опоравувањето на камбоџанската економија било отежнато во [[1997]]/ [[1998]] година поради регионалната економска криза, граѓанските немири и политичката нестабилност. Во овој период и странските инвестиции и туризмот драстично се намалиле. Од тогаш, опоравувањето и развојот е рамномерен. [[1999]] година била прва година од последните 30 кога имало целосен мир и се забележал пораст од 5.0%.

Покрај поплавите кои се случиле во Камбоџа, во 2000 БНП пораснал за 5.0%, во 2001 за 6.3% и во 2002 за 5.2%. Најбрзорастечка стопанска гранка во Камбоџа бил [[Туризам|туризмот]]. Во 2004 година инфлацијата била 1.7%, порастот за 5% и извозот изнесувал 1.6 милиони [[американски долар]]и.<ref name="CIARANK">CIA Factbook. [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2004rank.html GDP per Capita rankings] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20130424075526/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2004rank.html |date=2013-04-24 }}. Retrieved July 24, 2006.</ref>

Постарото население во Камбоџа се соочува и со проблемот на недоволна писменост, додека руралните предели се соочуваат со недоволноразвиена инфраструктура. Странските инвестиции и странската помош биле забавени поради корупцијата во земјата и немањето гаранции за стабилна политичка сцена. Сепак, забележано е дека во земјата има дарители, па така директните донации во земјата во 2004 година изнесувале 504 милиони долари.<ref name="CIACB">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html CIA FactBook.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20101229001224/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html |date=2010-12-29 }}. Retrieved September 9, 2006.</ref>

== Демографија ==
[[Податотека:Buddha01a.jpg|thumb|170px|left|Будизмот е најголема религија во Камбоџа.]]
[[Податотека:Cambodia ethnic map-mk.svg|thumb|right|Етничка карта на Камбоџа.]]
{{Главна|Демографија на Камбоџа}}

Околу 90% од населението на Камбоџа се [[Кмер]]и. Покрај Кмерите, во Камбоџа живеат и малцински заедници како што се [[Кинези]]те, [[Виетнамци]]те, [[Чами]]те и [[Кмер Лоеуци]]те.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html |title=архивски примерок |accessdate=2010-09-29 |archive-date=2010-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101229001224/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html |url-status=dead }}</ref>

Мајчин јазик на доминантната етничка група во Камбоџа е [[Кмерски јазик|кмерскиот јазик]], кој е и службен јазик во државата. Кмерскиот јазик е дел од групата на [[австронезиски јазици]]. Пред добивањето на камбоџанската независност, службен јазик на таа територија бил [[француски]]от јазик, кој бил службен јазик во цела [[Француска Индокина]]. Денес, само постарите Камбоџанци го зборуваат овој јазик. Покрај тоа, францускиот јазик може да се сретне и во камбоџанското образование, поточно во училишта и универзитети основани од [[Франција]]. Како остаток од колонијалниот период, во Камбоџа се развил [[камбоџански француски дијалект]], кој поретко се користи и во владините институции. Како и да е, голем број млади Камбоџанци го изучуваат и [[англиски]]от јазик, како еден од најзборуваните јазици во светот. Во големите центри и познати туристички места, доста се зборува англискиот јазик. Англискиот јазик е и јазик кој се изучува во камбоџанските училишта.

Најголема религија во Камбоџа е [[Теравада]] [[Будизам|будизмот]], кој го следат околу 96% од вкупното население на државата. Будизмот не бил сосема забранет за време на комунистичкото управување на земјата, но својот подем како диминантна религија го стекнал по падот на [[Црвени Кмери|Црвените Кмери]]. Покрај будизмот, во Камбоџа има околу 2% [[ислам]] и околу 2% [[христијанство]].<ref name="USDOS">Bureau of Democracy, Human Rights, and Labour of the US Department of State. [http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2005/51507.htm ''International Religious Freedom Report 2005''.]. Retrieved July 24, 2006.</ref>

{{bar box
|float=right
|title=Верници во Камбоџа
|barwidth=200px
|bars=
{{Столбен постоток|Будисти|gray|97}}
{{Столбен постоток|Муслимани|green|2.0}}
{{Столбен постоток|Народна Религија|red|0.5}}
{{Столбен постоток|Католици|yellow|0.4}}
{{Столбен постоток|Други|orange|0.2}}
}}

Граѓанската војна и последиците од истата имале силно влијание врз демографската слика на државата. Така, околу 50% од вкупното население на Камбоџа е помладо од 22 години. Камбоџа има голем разлика во поглед на полот на населението, па така сразмерот е 0.96 мажи/ жени.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2018.html |title=CIA World Factbook |accessdate=2010-09-30 |archive-date=2013-10-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131016065003/https://www.cia.gov/library//publications/the-world-factbook/fields/2018.html |url-status=dead }}</ref> Во поглед на населението постаро од 65 години сразмерот жени/мажи е 1.6:1.<ref name="CIACB"/>

Според извештајот на [[УНИЦЕФ]], Камбоџа е третата земја во светот со најмногу инсталирано мини,<ref name="UNICEF">UNICEF. [http://www.unicef.org/sowc96/9ldmines.htm "The Legacy of Landmines"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20141203025217/http://www.unicef.org/sowc96/9ldmines.htm |date=2014-12-03 }}. Retrieved July 25, 2006.</ref> посочувајќи околу 60.000 смртни случаево и илјадници повредени од неекслопирани мини од 1970 година.<ref name="PBSORG">PBS.org (July 25, 2003). [http://www.pbs.org/wnet/religionandethics/week647/cover.html ''Cambodia Land Mines''.]. Retrieved July 24, 2006.</ref> Поголем број од жртвите се деца кои одгледуваат или пасат животни или пак деца кои играат по полињата.<ref name="UNICEF"/> Бројот на смртни случаи на новороденчиња во Камбоџа се намалува, односно во 1993 година имало 115 случаи на 1000 новороденчиња, а во 1998 имало 89.4 на 1000 новороденчиња.<ref name="cambodiawho">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.who.int/countryfocus/cooperation_strategy/ccs_khm_en.pdf|title=WHO country cooperation strategy|format=PDF|publisher=World Health Organization|date=April 2001|accessdate=2009-06-22}}</ref>

== Култура ==
{{главна|Култура во Камбоџа}}
[[Податотека:Angkor wat.jpg|мини|десно|200px|Ангкор Ват е главена туристичка атракција и симбол на Камбоџа.]]

Разни фактори придонесувале за културата Камбоџа вклучувајќи ги [[Теравада будизам|теравада будизмот]], [[француска култура|францускиот колонијализам]], [[хиндуизам]]от, [[Ангкор|ерата Ангкор]], и [[глобализација|модерната глобализација]]. Во [[Министерство за култура и ликовна уметност на Камбоџа|Министерството за култура и ликовна уметностна Камбоџа]] е задолжено за промоција и развој на камбоџанската култура. Камбоџанската култура не само што ја вклучува културата на низиното етничко мнозинство, кмерско, но исто така, на уште некои 20 културно различни племиња кои се познати под терминот Кмер Леу, поим измислен од Нородом Сиханоук за да се означи единство помеѓу камбоџанското население.
[[Податотека:Apsara dance.jpg|thumb|лево|160px|Изведба на најпопуларниот танц апсара.]]

Руралните Камбоџанци носат марама наречена [[крама]] која е уникатен аспект на [[камбоџанска облека|камбоџанската облека]]. Камбоџанската култура има карактеристични стилови на танц, архитектура и скулптура, кои биле разменети со соседните [[Лаос]] и [[Тајланд]] низ историјата. [[Ангкор Ват]] (''Angkor'' значи „град“ и ''Wat „храм“) е најдобро зачуван пример на камбоџанската архитектура од ера ан Ангкор и стотици други храмови се откриени во и околу регионот.

[[Бон Ом Теук]] или ''„Фестивал на трка со бродови“'' е годишен натпревар во трка со бродови со веслање и е најпосетуван камбоџански фестивал. Овој фестивал се одржува на крајот на дождливата сезона, кога реката Меконг почнува да го губи нивото на водата. Околу 10% од камбоџанското население учествува на овој настан, при што се оддава почит на месечината, се проследуваат огномети и секако се зема активно или пасивно учество во трката.<ref name="KMGOV">{{Наведена мрежна страница |url=http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/news.view.html?doc_oid=@140%7C1%7C1 |title=Government of Cambodia Webpage, ''Bonn Om Touk, the Water and Moon Festivals'' |accessdate=2010-10-01 |archive-date=2007-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071011210454/http://cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/news.view.html?doc_oid=@140%7c1%7c1 |url-status=dead }}</ref> Покрај овој настан, во Камбоџа се популарни и борбата со петли и фудбалот. Бидејќи мнозинството население се будисти тие го следат и класичниот индиски календар по што ја слават и [[Камбоџанска Нова Година|Камбоџанската Нова Година]]. Камбоџанската Нова Година е голем празник во државата и се паѓа во месец април.

Во поглед на камбоџанската кујна, како и во останатите држави во регионот, [[ориз]]от и [[риба]]та се главни состојки во искраната. Потребата за риба и производи од риба за 2000 година во Камбоџа биле 20 килограми риба годишно по глава на жител.<ref name="EARTH">{{PDFlink|[http://earthtrends.wri.org/pdf_library/country_profiles/Coa_cou_116.pdf Earthtrends.org Cambodia Country Profile]}}</ref> Камбоџанската кујна се состои и од тропски овошја, супи и чорби. Глави состојки за подготвување на камбоџанските јадења се [[лук]]от, [[лимон]]от, сос од риба, [[соја]] сос, [[кари]] и останати зачини.

Традиционалната камбоџанска музика има долга традиција и датира уште од времето на [[Кмерска Империја|Кмерската Империја]]. Кралските танци како што е [[апсара]] се икони на камбоџанската култура. Друг популарен танц во Камоџа е и [[ромвонг]]от.

== Сообраќај ==
{{Главна|Транспорт во Камбоџа}}
[[Податотека:Siem reap airport.JPG|thumb|right|200px|Меѓубародниот аеродром во Сием Реап е најголем аеродром во државата.]]

Граѓанската војна и останатите немири кои се случиле во државата значајно го оштетиле камбоџанскиот [[транспорт]], но со помош и донации од останати држави Камбоџа го подобрува својот транспорт според меѓународните стандардни.

Камбоџа има две големи железнички линии, односно вкупно поставени железнички линии од околу 612 километри.<ref name="CNTRYDTA">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-2187.html |title=CountryData.com |publisher=CountryData.com |date= |accessdate=2010-06-27}}</ref>  Железничките линии се протегаат од [[Сиханоуквил]] од јужниот брег, преки [[Пном Пен]] до [[Сисопон]]. Моментално, само еден патнички воз оперира седмично од Пном Пен до [[Батамбанг]].

Речниот сообраќај е значаен сегмент на камбоџанскиот транспорт, како денес така и во минатото. Така, во Камбоџа има околу 3.700 километри половна рута. Камбоџа има две главни пристаништа, Пном Пен и Сиханоуквил, но опстојуваат уште пет помали простаништни центри. Пном Пен и речното корито околу него е единственото речно пристаниште и рута кои можат да опслужат бродови од 8.000 тони преку дождлива сезона, или бродови од 5.000 тони преку сушна сезона.

Патниот сообраќај е исто така во подем во Камбоџа, но сепак [[велосипед]]ите се доста диминантни во секојдневието на Камбоџанците.<ref>"Picking Up Speed: As Cambodia's Traffic Levels Increase, So Too Does the Road ''Death Toll''", ''The Cambodia Daily'', Saturday, March 9–10, 2002."</ref> Државата има четири комерцијални аеродроми. Аеродромот во Пном Пен е втор најголем аеродром во државата, додека најголем аеродром е аеродромот во Сием Реап. Останатите два се во Батамбанг и Сиханоуквил.

==Кампучија како мотив во популарната култура==
* „Кампучија“ (англиски: ''Cambodia'') — песна на англиската поп-пејачка [[Ким Вајлд]] (''Kim Wilde'') од 1981 година.<ref>([https://www.discogs.com/release/620520-Kim-Wilde-Cambodia Discogs, Kim Wilde – Cambodia (пристапено на 9.9.2022)]</ref>
* „Одмор во Кампучија“ (англиски: ''Holiday In Cambodia'') — песна на американската [[панк-рок]] група [[Дед Кенедис]] (''Dead Kennedys'') од 1980 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/31756-Dead-Kennedys-Fresh-Fruit-For-Rotting-Vegetables Discogs, Dead Kennedys – Fresh Fruit For Rotting Vegetables (пристапено на 9.9.2022)]</ref>

== Поврзано ==
* [[Кмерска Империја]]
* [[Кмерски јазик]]
* [[Ангкор Ват]]
* [[Пном Пен]]
* [[Кмери]]

== Галерија ==
<center>
<gallery>
File:Kampong Trach Cave.JPG|Пештерите Кампонг Трач.
File:Royal Palace - Phnom Penh - Cambodia.JPG|Ступа во кралската палата во Пном Пен.
File:Amansara Resort-Siem Reap.jpg|Хотел во Сием Реап.
File:Wat Peapahd.Battambang.2009.jpg|Храм во Батамбанг.
File:Yeay mao cambodia.JPG|Статуа на дух-чувар во Сиханоуквил.
File:TonleSap2.jpg|Поглед кон езерото Тонле Сап.
File:Kratie sunset2.jpg|Залез во Кратие.
File:WatPhnom PhnomPenh 2005 2.JPG|Ват Пном во Пном Пен.
</gallery>
</center>

== Наводи ==
{{наводи|2}}

== Надворешни врски ==
{{sisterlinks|Cambodia}}
;Влада
* [http://www.norodomsihanouk.info/ Официјално мрежно место на Нородом Сиханоук]
* [https://web.archive.org/web/20061005044434/http://www.cambodia.gov.kh/unisql1/egov/english/home.view.html Влада на Камбоџа]
* [http://www.mfaic.gov.kh/ МНР на Камбоџа]
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-c/cambodia.html Шеф на држава и кабинет] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20110514220128/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-c/cambodia.html |date=2011-05-14 }}

; Општо
* {{CIA World Factbook link|cb|Камбоџа}}
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/cambodia.htm Камбоџа на UCB] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080703234535/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/cambodia.htm |date=2008-07-03 }}
* {{dmoz|Regional/Asia/Cambodia}}
* {{Wikiatlas|Cambodia}}
* {{wikivoyage|Cambodia}}
* [http://www.marineconservationcambodia.org/ Подводен свет на Камбоџа]

{{Азија}}
{{Избрана}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Камбоџа|Камбоџа]]
[[Категорија:Држави во Азија]]
[[Категорија:Држави и територии настанати во 1993 година]]
[[Категорија:Држави и територии настанати во 1953 година]]