Грузиска азбука: Разлика помеѓу преработките

Од Википедија — слободната енциклопедија
Интерактивен преглед на историјата
[проверена преработка][проверена преработка]
← Постаро уредувањеПоново уредување →
Избришана содржина Додадена содржина
НагледноВикитекст
с Брзо додавање категорија Грузиски јазик (со користење на HotCat)
Нема опис на уредувањето
Ред 1: Ред 1:
{{Infobox Writing system
{{Без извори|датум=ноември 2009}}
|type=азбука
{{Infobox WS
|type=Азбука
|name=Грузиска азбука
|name=Грузиска азбука
|languages=[[грузиски јазик|грузиски]] и останати [[картвелски јазици]]
|languages=[[Јужни кавкаски јазици|јужни кавкаски]]
|time=430 до денес
|time=о. 430 - денес
|iso15924=Geor
|iso15924=Geor
|unicode=[http://www.unicode.org/charts/PDF/U10A0.pdf U+10A0–U+10FC],<br />[http://www.unicode.org/charts/PDF/U2D00.pdf U+2D00–U+2D25]
|sample=Georgian Alphabet Sample.svg
|imagesize=250px
}}
}}
{{Историја на азбуката}}
{{Историја на писмото}}
'''Грузиската азбука''' (ქართული დამწერლობა) е писмо што се користи за пишување на [[Грузиски јазик|грузискиот]] јазик и други кавкаски јазици, како што се [[картвелијански јазик|картвелијански]], [[мингрелијански јазик|мингрелијански]], [[Сван јазик|сван]] и [[Лаз јазик|лаз]] јазикот. Модерната азбука има 33 букви.


'''Грузиската азбука''' ({{lang-ka|ქართული დამწერლობა}}, {{IPA-ka|kʰɑrtʰuli dɑmtsʼɛrlɔbɑ|}}, буквално „грузиско писмо“) е писмото на кое се пишува грузискиот јазик и останатите картвелски јазици.<ref>{{Citation|url=http://www.omniglot.com/writing/georgian2.htm |title=Georgian alphabet (Mkhedruli) |publisher=Omniglot.com |date= |accessdate=2009-04-22}}</ref> Грузиската азбука е фонетска, како македонската, и има 33 букви.


Зборот „азбука“ на грузиски е {{lang-ka|ანბანი}} [anbani] и потекнува од првите две букви од називите за сите три верзии на грузиското писмо. Трите азбуки изгледаат многу различно една од друга, но го имаат истиот распоред на буквите и истите имиња. Карактеристично за азбуката е што не разликува голема од мала буква.
{| class="wikitable"

!Букви!! Unicode !! Име!! Национална [[транскрипција (лингвистика)|транскрипција]] !! ISO 9984 !! Романизација !! МФА
== ''Асомтаврули'' (4 – 5 век)==

{|border="1" class="wikitable" style="line-height:1.2;width:30em;"
|- style="text-align:center;"
!colspan="14"| ''Asomtavruli'' letters
|- style="text-align:center; font-size:120%;"
| {{unicode|Ⴀ}} || {{unicode|Ⴁ}} || {{unicode|Ⴂ}} || {{unicode|Ⴃ}} || {{unicode|Ⴄ}} || {{unicode|Ⴅ}} || {{unicode|Ⴆ}}
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|Ⴡ}}
| {{unicode|Ⴇ}} || {{unicode|Ⴈ}} || {{unicode|Ⴉ}} || {{unicode|Ⴊ}} || {{unicode|Ⴋ}} || {{unicode|Ⴌ}}
|- style="text-align:center; font-size:120%;"
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|Ⴢ}}
| {{unicode|Ⴍ}} || {{unicode|Ⴎ}} || {{unicode|Ⴏ}} || {{unicode|Ⴐ}} || {{unicode|Ⴑ}} || {{unicode|Ⴒ}}
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|Ⴣ}}
| {{unicode|ႭჃ}}, {{unicode|Ⴓ}} || {{unicode|Ⴔ}} || {{unicode|Ⴕ}} || {{unicode|Ⴖ}} || {{unicode|Ⴗ}} || {{unicode|Ⴘ}}
|- style="text-align:center; font-size:120%;"
| {{unicode|Ⴙ}} || {{unicode|Ⴚ}} || {{unicode|Ⴛ}} || {{unicode|Ⴜ}} || {{unicode|Ⴝ}} || {{unicode|Ⴞ}}
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|Ⴤ}}
| {{unicode|Ⴟ}} || {{unicode|Ⴠ}}
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|Ⴥ}}
|colspan="4"| &nbsp;
|- style="font-size:120%"
|bgcolor="#EEEEEE" colspan="14"| <small>Ќе забележите дека некои модерни грузиски фонтови не ги прикажуваат точните форми на некои асомтаврилиски букви, но користат поголеми форми од мкедрулиската варијанта.</small>
|}

== ''Нускури'' (9 век)==

{|border="1" class="wikitable" style="line-height:1.2;width:30em;"
|-
|-
!colspan="14"| ''Nuskhuri'' letters
|style="font-size:170%"| ა || U+10D0 || an || A a || A a || А а || {{IPA|/ɑ/}}
|- style="text-align:center; line-height:1.2;"
| ⴀ || ⴁ || ⴂ || ⴃ || ⴄ || ⴅ || ⴆ
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|ⴡ}}
| ⴇ || ⴈ || ⴉ || ⴊ || ⴋ || ⴌ
|- style="text-align:center; line-height:1.2;"
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|ⴢ}}
| ⴍ || ⴎ || ⴏ || ⴐ || ⴑ || ⴒ
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|ⴣ}}
| ⴍⴣ, ⴓ || ⴔ || ⴕ || ⴖ || ⴗ || ⴘ
|- style="text-align:center; line-height:1.2;"
| ⴙ || ⴚ || ⴛ || ⴜ || ⴝ || ⴞ
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|ⴤ}}
| ⴟ || ⴠ
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|ⴥ}}
|colspan="4"|
|}

== ''Мкедрули'' (11 век) ==
{|border="1" class="wikitable" style="line-height:1.2;width:30em;"
|-
|-
!colspan="14"| ''Mkhedruli'' letters
|style="font-size:170%"| ბ || U+10D1 || ban || B b || B b || B b || {{IPA|/b/}}
|- style="text-align:center; line-height:1.2;"
| ა || ბ || გ || დ || ე || ვ || ზ
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|ჱ}}
| თ || ი || კ || ლ || მ || ნ
|- style="text-align:center; line-height:1.2;"
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|ჲ}}
| ო || პ || ჟ || რ || ს || ტ
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|ჳ}}
| უ || ფ || ქ || ღ || ყ || შ
|- style="text-align:center; line-height:1.2;"
| ჩ || ც || ძ || წ || ჭ || ხ
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|ჴ}}
| ჯ || ჰ
|bgcolor="#DDDDFF"| {{unicode|ჵ}}
|bgcolor="#DDDDEE"| {{unicode|ჶ}}
|bgcolor="#DDDDEE"| {{unicode|ჷ}}
|bgcolor="#DDDDEE"| {{unicode|ჸ}}
|| &nbsp;
|}

== Транскрипција ==
{| class="wikitable" border="1"
|-
|-
!букви!! [[уникод]]!! Name !! [[Гризиски национален систем за романизација|национална]]!! [[ISO 9984]]!! [[BGN/PCGN романизација|BGN]]!! [[ласки јазик|ласки]]!! [[МФА]]
|style="font-size:170%"| გ || U+10D2 || gan || G g ||G g || G g || {{IPA|/ɡ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| დ || U+10D3 || don || D d || D d || D d || {{IPA|/d/}}
|style="font-size:170%"| ა || U+10D0 || an || A a || A a || A a || A a ||{{IPA|/ɑ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ე || U+10D4 || en || E e || E e || E e || {{IPA|/ɛ/}}
|style="font-size:170%"| ბ || U+10D1 || ban || B b || B b || B b || B b ||{{IPA|/b/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ვ || U+10D5 || vin || V v || V v || V v || {{IPA|/v/}}
|style="font-size:170%"| გ || U+10D2 || gan || G g ||G g || G g || G g ||{{IPA|/ɡ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ზ || U+10D6 || zen || Z z || Z z || Z z || {{IPA|/z/}}
|style="font-size:170%"| დ || U+10D3 || don || D d || D d || D d || D d ||{{IPA|/d/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| თ || U+10D7 || t'an || T t || T' t' || T' t' || {{IPA|/tʰ/}}
|style="font-size:170%"| ე || U+10D4 || en || E e || E e || E e || E e ||{{IPA|/ɛ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ი || U+10D8 || in || I i || I i || I i || {{IPA|/i/}}
|style="font-size:170%"| ვ || U+10D5 || vin || V v || V v || V v || V v ||{{IPA|/v/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| კ || U+10D9 || kan || K' k' || K k || K k || {{IPA|/kʼ/}}
|style="font-size:170%"| ზ || U+10D6 || zen || Z z || Z z || Z z || Z z ||{{IPA|/z/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ლ || U+10DA || las || L l || L l || L l || {{IPA|/l/}}
|style="font-size:170%"| თ || U+10D7 || tan || T t || T' t' || T' t' || T t ||{{IPA|/tʰ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| მ || U+10DB || man || M m || M m || M m || {{IPA|/m/}}
|style="font-size:170%"| ი || U+10D8 || in || I i || I i || I i || I i ||{{IPA|/i/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ნ || U+10DC || nar || N n || N n || N n || {{IPA|/n/}}
|style="font-size:170%"| კ || U+10D9 || k'an || K' k' || K k || K k || K' k' ||{{IPA|/kʼ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ო || U+10DD || on || O o || O o || O o || {{IPA|/ɔ/}}
|style="font-size:170%"| ლ || U+10DA || las || L l || L l || L l || L l ||{{IPA|/l/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| პ || U+10DE || par || P' p' || P p || P p || {{IPA|/pʼ/}}
|style="font-size:170%"| მ || U+10DB || man || M m || M m || M m || M m ||{{IPA|/m/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ჟ || U+10DF || žan || Zh zh || Ž ž || Zh zh || {{IPA|/ʒ/}}
|style="font-size:170%"| ნ || U+10DC || nar || N n || N n || N n || N n ||{{IPA|/n/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| რ || U+10E0 || rae || R r || R r || R r || {{IPA|/r/}}
|style="font-size:170%"| ო || U+10DD || on || O o || O o || O o || O o ||{{IPA|/ɔ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ს || U+10E1 || san || S s || S s || S s || {{IPA|/s/}}
|style="font-size:170%"| პ || U+10DE || p'ar || P' p' || P p || P p || P' p' ||{{IPA|/pʼ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ტ || U+10E2 || tar || T' t' || T' t' || T t || {{IPA|/tʼ/}}
|style="font-size:170%"| ჟ || U+10DF || žan || Zh zh || Ž ž || Zh zh || J j ||{{IPA|/ʒ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| უ || U+10E3 || un || U u || U u || U u || {{IPA|/u/}}
|style="font-size:170%"| რ || U+10E0 || rae || R r || R r || R r || R r ||{{IPA|/r/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ფ || U+10E4 || p'ar || P p || P' p' || P' p' || {{IPA|/pʰ/}}
|style="font-size:170%"| ს || U+10E1 || san || S s || S s || S s || S s ||{{IPA|/s/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ქ || U+10E5 || kan || K k || K' k' || K' k' || {{IPA|/kʰ/}}
|style="font-size:170%"| ტ || U+10E2 || t'ar || T' t' || T t || T t || T' t' ||{{IPA|/tʼ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ღ || U+10E6 || {{Unicode|ḡan }} || Gh gh || {{Unicode|Ḡ ḡ}} || Gh gh || {{IPA|/ɣ/}}
|style="font-size:170%"| უ || U+10E3 || un || U u || U u || U u || U u ||{{IPA|/u/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ყ || U+10E7 || qar || Q' q' || Q q || Q q || {{IPA|/qʼ/}}
|style="font-size:170%"| ფ || U+10E4 || par || P p || P' p' || P' p' || P p ||{{IPA|/pʰ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| შ || U+10E8 || šin || Sh sh || Š š || Sh sh || {{IPA|/ʃ/}}
|style="font-size:170%"| ქ || U+10E5 || kan || K k || K' k' || K' k' || K k ||{{IPA|/kʰ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ჩ || U+10E9 || č'in || Ch ch || Č' č' || Ch' ch' || {{IPA|/tʃ/}}
|style="font-size:170%"| ღ || U+10E6 || {{Unicode|ḡan }} || Gh gh || {{Unicode|Ḡ ḡ}} || Gh gh || Ğ ğ ||{{IPA|/ɣ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ც || U+10EA || c'an || Ts ts || C' c' || Ts' ts' || {{IPA|/ts/}}
|style="font-size:170%"| ყ || U+10E7 || q'ar || Q' q' || Q q || Q q || Q q ||{{IPA|/qʼ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ძ || U+10EB || jil || Dz dz || J j || Dz dz || {{IPA|/dz/}}
|style="font-size:170%"| შ || U+10E8 || šin || Sh sh || Š š || Sh sh || Ş ş ||{{IPA|/ʃ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| წ || U+10EC || cil || Ts' ts' || C c || Ts ts || {{IPA|/tsʼ/}}
|style="font-size:170%"| ჩ || U+10E9 || čin || Ch ch || Č' č' || Ch' ch' || Ç ç ||{{IPA|/tʃ/}}<ref name="Aronson">{{Harvcoltxt|Aronson|1990}} depicts the two affricates as aspirated, though other scholars, like {{Harvcoltxt|Shosted|Chikovani|2006}} describe them as voiceless.</ref>
|-
|-
|style="font-size:170%"| ჭ || U+10ED || čar || Ch' ch' || Č č || Ch ch || {{IPA|/tʃʼ/}}
|style="font-size:170%"| ც || U+10EA || can || Ts ts || C' c' || Ts' ts' || Ts ts ||{{IPA|/ts/}}<ref name="Aronson"/>
|-
|-
|style="font-size:170%"| ხ || U+10EE || xan || Kh kh || X x || Kh kh || {{IPA|/x/}}
|style="font-size:170%"| ძ || U+10EB || jil || Dz dz || J j || Dz dz || Ž ž ||{{IPA|/dz/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ჯ || U+10EF || ǰan || J j || J̌ ǰ || J j || {{IPA|/dʒ/}}
|style="font-size:170%"| წ || U+10EC || c'il || Ts' ts' || C c || Ts ts || Ts' ts' ||{{IPA|/tsʼ/}}
|-
|-
|style="font-size:170%"| ჰ || U+10F0 || hae || H h || H h || H h || {{IPA|/h/}}
|style="font-size:170%"| ჭ || U+10ED || č'ar || Ch' ch' || Č č || Ch ch || Ç' ç' ||{{IPA|/tʃʼ/}}
|-
|style="font-size:170%"| ხ || U+10EE || xan || Kh kh || X x || Kh kh || X x ||{{IPA|/x/}}
|-
|style="font-size:170%"| ჯ || U+10EF || ǰan || J j || J̌ ǰ || J j || C c ||{{IPA|/dʒ/}}
|-
|style="font-size:170%"| ჰ || U+10F0 || hae || H h || H h || H h || H h ||{{IPA|/h/}}
|}
|}

== Поврзано ==
* [[Грузиски јазик]]
* [[Системи на пишување]]

== Наводи ==
{{наводи}}

== Користена литература ==
* {{Citation
|last=Aronson
|first=Howard I.
|year=1990
|title=Georgian: a reading grammar
|edition=second
|publisher=Slavica
|place=Columbus, OH
}}
* {{citation
|last = Shosted
|first = Ryan K.
|last2 = Vakhtang
|first2 = Chikovani
|year= 2006
|title=Standard Georgian
|journal=Journal of the International Phonetic Association
|volume=36
|issue=2
|pages=255–264
|doi = 10.1017/S0025100306002659
}}

== Надворешни врски ==
* [http://www.seelrc.org:8080/grammar/pdf/stand_alone_georgian.pdf Граматика на грузискиот од Хауард Аронсон]
* [http://ge.translit.cc Грузиски превод со грузиска виртуелна тастатура]
* [http://ncnever.free.fr/translit/ Транслитерација: латиница ↔ грузиски]
* [http://titus.fkidg1.uni-frankfurt.de/unicode/tituut.asp Грузиски фонтови]
* [http://transliteration.eki.ee/pdf/Georgian.pdf Транслитерација на грузискиот]

[[Category:Грузиски јазик|Грузиски јазик]]

{{Link FA|ka}}


[[af:Georgiese alfabet]]
[[af:Georgiese alfabet]]
Ред 126: Ред 244:
[[vo:Lafab Grusiyänik]]
[[vo:Lafab Grusiyänik]]
[[zh:格鲁吉亚字母]]
[[zh:格鲁吉亚字母]]

[[Категорија:Грузиски јазик]]

Преработка од 23:22, 13 ноември 2010

Грузиска азбука
Тип
азбука
Период
о. 430 - денес
Правец на пишувањеод лево кон десно Уреди на Википодатоците
Јазицигрузиски и останати картвелски јазици
Сродни писма
ISO 15924
ISO 15924Geor, , ​Georgian (Mkhedruli and Mtavruli)
Уникод
Уникоден назив
Georgian
U+10A0–U+10FC,
U+2D00–U+2D25
 Оваа страница може да содржи фонетски симболи од меѓународната фонетска азбука (МФА).


Грузиската азбука (грузиски: ქართული დამწერლობა, Предлошка:IPA-ka, буквално „грузиско писмо“) е писмото на кое се пишува грузискиот јазик и останатите картвелски јазици.[1] Грузиската азбука е фонетска, како македонската, и има 33 букви.

Зборот „азбука“ на грузиски е грузиски: ანბანი [anbani] и потекнува од првите две букви од називите за сите три верзии на грузиското писмо. Трите азбуки изгледаат многу различно една од друга, но го имаат истиот распоред на буквите и истите имиња. Карактеристично за азбуката е што не разликува голема од мала буква.

Асомтаврули (4 – 5 век)

Asomtavruli letters
Ⴀ Ⴁ Ⴂ Ⴃ Ⴄ Ⴅ Ⴆ Ⴡ Ⴇ Ⴈ Ⴉ Ⴊ Ⴋ Ⴌ
Ⴢ Ⴍ Ⴎ Ⴏ Ⴐ Ⴑ Ⴒ Ⴣ ႭჃ, Ⴓ Ⴔ Ⴕ Ⴖ Ⴗ Ⴘ
Ⴙ Ⴚ Ⴛ Ⴜ Ⴝ Ⴞ Ⴤ Ⴟ Ⴠ Ⴥ  
Ќе забележите дека некои модерни грузиски фонтови не ги прикажуваат точните форми на некои асомтаврилиски букви, но користат поголеми форми од мкедрулиската варијанта.

Нускури (9 век)

Nuskhuri letters
ⴀ ⴁ ⴂ ⴃ ⴄ ⴅ ⴆ ⴡ ⴇ ⴈ ⴉ ⴊ ⴋ ⴌ
ⴢ ⴍ ⴎ ⴏ ⴐ ⴑ ⴒ ⴣ ⴍⴣ, ⴓ ⴔ ⴕ ⴖ ⴗ ⴘ
ⴙ ⴚ ⴛ ⴜ ⴝ ⴞ ⴤ ⴟ ⴠ ⴥ

Мкедрули (11 век)

Mkhedruli letters
ა ბ გ დ ე ვ ზ ჱ თ ი კ ლ მ ნ
ჲ ო პ ჟ რ ს ტ ჳ უ ფ ქ ღ ყ შ
ჩ ც ძ წ ჭ ხ ჴ ჯ ჰ ჵ ჶ ჷ ჸ  

Транскрипција

букви уникод Name национална ISO 9984 BGN ласки МФА
ა U+10D0 an A a A a A a A a /ɑ/
ბ U+10D1 ban B b B b B b B b /b/
გ U+10D2 gan G g G g G g G g /ɡ/
დ U+10D3 don D d D d D d D d /d/
ე U+10D4 en E e E e E e E e /ɛ/
ვ U+10D5 vin V v V v V v V v /v/
ზ U+10D6 zen Z z Z z Z z Z z /z/
თ U+10D7 tan T t T' t' T' t' T t /tʰ/
ი U+10D8 in I i I i I i I i /i/
კ U+10D9 k'an K' k' K k K k K' k' /kʼ/
ლ U+10DA las L l L l L l L l /l/
მ U+10DB man M m M m M m M m /m/
ნ U+10DC nar N n N n N n N n /n/
ო U+10DD on O o O o O o O o /ɔ/
პ U+10DE p'ar P' p' P p P p P' p' /pʼ/
ჟ U+10DF žan Zh zh Ž ž Zh zh J j /ʒ/
რ U+10E0 rae R r R r R r R r /r/
ს U+10E1 san S s S s S s S s /s/
ტ U+10E2 t'ar T' t' T t T t T' t' /tʼ/
უ U+10E3 un U u U u U u U u /u/
ფ U+10E4 par P p P' p' P' p' P p /pʰ/
ქ U+10E5 kan K k K' k' K' k' K k /kʰ/
ღ U+10E6 ḡan Gh gh Ḡ ḡ Gh gh Ğ ğ /ɣ/
ყ U+10E7 q'ar Q' q' Q q Q q Q q /qʼ/
შ U+10E8 šin Sh sh Š š Sh sh Ş ş /ʃ/
ჩ U+10E9 čin Ch ch Č' č' Ch' ch' Ç ç /tʃ/[2]
ც U+10EA can Ts ts C' c' Ts' ts' Ts ts /ts/[2]
ძ U+10EB jil Dz dz J j Dz dz Ž ž /dz/
წ U+10EC c'il Ts' ts' C c Ts ts Ts' ts' /tsʼ/
ჭ U+10ED č'ar Ch' ch' Č č Ch ch Ç' ç' /tʃʼ/
ხ U+10EE xan Kh kh X x Kh kh X x /x/
ჯ U+10EF ǰan J j J̌ ǰ J j C c /dʒ/
ჰ U+10F0 hae H h H h H h H h /h/

Поврзано

Наводи

  1. ↑ Georgian alphabet (Mkhedruli), Omniglot.com, Посетено на 2009-04-22
  2. ↑ 2,0 2,1 Aronson (1990) depicts the two affricates as aspirated, though other scholars, like Shosted & Chikovani (2006) describe them as voiceless.

Користена литература

  • Aronson, Howard I. (1990), Georgian: a reading grammar (second. изд.), Columbus, OH: Slavica
  • Shosted, Ryan K.; Vakhtang, Chikovani (2006), „Standard Georgian“, Journal of the International Phonetic Association, 36 (2): 255–264, doi:10.1017/S0025100306002659

Надворешни врски

Предлошка:Link FA

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Грузиска_азбука&oldid=1771632“