Јужноарапско писмо
| Јужноарапско писмо | |
|---|---|
| Тип | |
Период | 9 век п.н.е. до 7 век |
| Правец на пишување | од десно кон лево  |
| Јазици | геез, древни јужноарапски јазици |
| Сродни писма | |
Матични системи | прасинајско
|
Изведени системи | геез[1][2] |
Сродни системи | феникиско писмо |
| ISO 15924 | |
| ISO 15924 | Sarb, 105 , Old South Arabian |
| Уникод | |
Уникоден назив | Old South Arabian |
| U+1BC0–U+10A7F | |
Древно јужноарапско писмо (𐩣𐩯𐩬𐩳 ms3nd) — согласно писмо кое се користело за пишување на древните јужноарапски јазици. Писмото настанало во 9 век п.н.е. од прасинајското писмо. Најраните записи на ова писмо датираат од 9 век п.н.е. и истите се пронајдени во регионот на Северното Црвено Море во Еритреја.[3] Како согласно писмо, абџад, се бележеле само согласките и немало букви за самогласки.
Писмото се користело до 6 век, кога овие јазици и ова писмо биле заменети од арапскиот јазик и неговото писмо.[4] Во Етиопија и Еритреја ова писмо се развило во денешното етиопско писмо,[1][2] кое со одредени симболи и измени се користи за современите амхарски, тигриња и тигре, меѓу другите.
Особености[уреди | уреди извор]
- Најчесто се пишувало од десно кон лево, но можело да се пишува и обратно. Кога се пишувало од лево кон десно, буквите се вртеле хоризонтално
- Одделувањето помеѓу зборовите се вршело со вертикална цртичка (|).
- Буквите не се споени една со друга како во арапскиот.
- Немало надредни знаци, за разлика од арапскиот кој користи такви знаци.
Форми[уреди | уреди извор]
Јужноарапското писмо имало две форми: „муснад“ или писмо кое се користело за споменици и натписи и „забур“ ракописна форма која се користела за секојдневна комуникација. Древните Јеменци го користеле ова ракописно писмо за пишување на секојдневни документи, најчесто на дрвени плочки или стапови. Мал број артефкати се научно издадени во публикациите бидејќи читањето на таквото ракописно писмо е отежнато за разлика од стандардното
Писмо[уреди | уреди извор]
| буква | уникодно име[5] |
транскрипција | МФА | облик | соодветна буква во | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| слика | текст | феникиски | гиз | хебрејски | арапски | |||||
|
𐩠 | he | h | /h/ | Y | 𐤄 | ሀ | ה | ه | |
|
𐩡 | lamedh | l | /l/ | 1 | 𐤋 | ለ | ל | ﻝ | |
|
𐩢 | heth | ḥ | /ħ/ | Ψ | 𐤇 | ሐ | ח | ﺡ | |
|
𐩣 | mem | m | /m/ | свртено B | 𐤌 | መ | מ | ﻡ | |
|
𐩤 | qoph | q | /q/ | Φ | 𐤒 | ቀ | ק | ﻕ | |
|
𐩥 | waw | w | /w/ | Φ | 𐤅 | ወ | ו | ﻭ | |
|
𐩦 | shin | s² (ś, š) | /ɬ/ | дијагонално W | 𐤔 | ሠ | ש | ﺵ | |
|
𐩧 | resh | r | /r/ | свртено C | 𐤓 | ረ | ר | ﺭ | |
|
𐩨 | beth | b | /b/ | Π | 𐤁 | በ | ב | ﺏ | |
|
𐩩 | taw | t | /t/ | X | 𐤕 | ተ | ת | ﺕ | |
|
𐩪 | sat | s¹ (š, s) | /s/ | Π | ሰ | ﺱ | |||
|
𐩫 | kaph | k | /k/ | Π | 𐤊 | ከ | כ | ﻙ | |
|
𐩬 | nun | n | /n/ | свртено S | 𐤍 | ነ | נ | ﻥ | |
|
𐩭 | kheth | ḫ | /x/ | Y | ኀ | ﺥ | |||
|
𐩮 | sadhe | ṣ | /sˤ/ | λ | 𐤑 | ጸ | צ | ص | |
|
𐩯 | samekh | s³ (s, ś) | /s̪/ | X | 𐤎 | ס | س | ||
|
𐩰 | fe | f | /f/ | O | 𐤐 | ፈ | ف | ||
|
𐩱 | alef | ʾ | /ʔ/ | Π | 𐤀 | አ | א | ﺍ | |
|
𐩲 | ayn | ʿ | /ʕ/ | O | 𐤏 | ዐ | ע | ﻉ | |
|
𐩳 | dhadhe | ḍ | /ɬˤ/ | θ | ፀ | ض | |||
|
𐩴 | gimel | g | /ɡ/ | свртено Γ | 𐤂 | ገ | ג | ﺝ | |
|
𐩵 | daleth | d | /d/ | дијагонално | 𐤃 | ደ | ד | ﺩ | |
|
𐩶 | ghayn | ġ | /ɣ/ | Π | غ | ||||
|
𐩷 | teth | ṭ | /tˤ/ | θ свртено за 180° | 𐤈 | ጠ | ט | ﻁ | |
|
𐩸 | zayn | z | /z/ | дијагонално | 𐤆 | ዘ | ז | ﺯ | |
|
𐩹 | dhaleth | ḏ | /ð/ | H | ذ | ||||
|
𐩺 | yodh | y | /j/ | Q | 𐤉 | የ | י | ﻱ | |
|
𐩻 | thaw | ṯ | /θ/ | 8 | ﺙ | ||||
|
𐩼 | theth | ẓ | /θˤ/ | h | ظ | ||||
Артефакти и натписи[уреди | уреди извор]
- Артефакти од Националниот музеј на Јемен:
- Артефакти од Јеменскиот воен музеј:
Уникод[уреди | уреди извор]
Јужноарапското писмо било додадено во уникод во октомври 2009 година со издавањето на верзијата 5.2. Уникодниот блок за јужноарапското писмо е U+10A60–U+10A7F.
| јужноарапско писмо[1] Официјална кодна табела на уникод (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+10A6x | 𐩠 | 𐩡 | 𐩢 | 𐩣 | 𐩤 | 𐩥 | 𐩦 | 𐩧 | 𐩨 | 𐩩 | 𐩪 | 𐩫 | 𐩬 | 𐩭 | 𐩮 | 𐩯 |
| U+10A7x | 𐩰 | 𐩱 | 𐩲 | 𐩳 | 𐩴 | 𐩵 | 𐩶 | 𐩷 | 𐩸 | 𐩹 | 𐩺 | 𐩻 | 𐩼 | 𐩽 | 𐩾 | 𐩿 |
Белешки
| ||||||||||||||||
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 Daniels, Peter T.; Bright, William, уред. (1996). The World's Writing Systems. Oxford University Press, Inc. стр. 89, 98, 569–570. ISBN 978-0195079937.
- ↑ 2,0 2,1 Gragg, Gene (2004). „Ge'ez (Aksum)“. Во Woodard, Roger D. (уред.). The Cambridge Encyclopedia of the World's Ancient Languages. Cambridge University Press. стр. 431. ISBN 0-521-56256-2.
- ↑ Fattovich, Rodolfo, "Akkälä Guzay" in Uhlig, Siegbert, ed. Encyclopaedia Aethiopica: A-C. Wiesbaden: Otto Harrassowitz KG, 2003, p. 169.
- ↑ Ibn Durayd, Ta‘līq min amāli ibn durayd, ed. al-Sanūsī, Muṣṭafā, Kuwait 1984, p. 227 (Arabic). The author purports that a poet from the Kinda tribe in Yemen who settled in Dūmat al-Ǧandal during the advent of Islam told of how another member of the Yemenite Kinda tribe who lived in that town taught the Arabic script to the Banū Qurayš in Mecca and that their use of the Arabic script for writing eventually took the place of musnad, or what was then the Sabaean script of the kingdom of Ḥimyar: "You have exchanged the musnad of the sons of Ḥimyar / which the kings of Ḥimyar were wont to write down in books."
- ↑ „Unicode Character Database: UnicodeData.txt“. The Unicode Standard. Посетено на 2017-09-11.
Литература[уреди | уреди извор]
- Stein, Peter (2005). „The Ancient South Arabian Minuscule Inscriptions on Wood: A New Genre of Pre-Islamic Epigraphy“. Jaarbericht van het Vooraziatisch-Egyptisch Genootschap "Ex Oriente Lux". 39: 181–199.
- Stein, Peter (2010). Die altsüdarabischen Minuskelinschriften auf Holzstäbchen aus der Bayerischen Staatsbibliothek in München.
- Beeston, A.F.L. (1962). „Arabian Sibilants“. Journal of Semitic Studies. 7 (2): 222–233. doi:10.1093/jss/7.2.222.
- Francaviglia Romeo, Vincenzo (2012). Il trono della regina di Saba, Artemide, Roma. стр. 149–155..
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Јужноарапско писмо Архивирано на 16 јуни 2010 г.
- Јужноарапско писмо на Omniglot