Сулиоти

Од Википедија — слободната енциклопедија
Сулиоти
Сулиотски воини прикажани во акварел на Чарлс Роберт Кокерел со наслов Албански паликари во потера по непријател (1813-4)
Подрачја со значајно население
Сули
"тетрахори"c. 3,250[1][2]
"ептахори"до 1,250[1][2]
Јазици
албански
грчки (од 18ти век наваму)
Вероисповед
Православие

Сулиотите биле православна албанска племенска заедница, кои живееле во областа Сули во Епир од 16ти до почетокот на 19ти век, кога учествувале во Грчката војна за независност и по неа започнале да се идентификуваат со грчката нација. Сулиотите потекнувале од албанските кланови кои се населиле во висорамнините на Теспротија во доцниот среден век и воспоставиле една автономна конфедерација, која успешно се спротивставила на осмалиската власт многу години. Во екот на најголемата моќ, во втората половина на 18ти век, се проценува дека Сулиотската конфедерација броела околу 4,500 жители. После револуцијата, тие се населиле во новоформираната независна Грција, каде се асимилирале во Грци. Сулиотите биле припадници на Цариградската патријаршија. Тие говореле на сулиотски дијалект на албански јазик и научиле грчки после нивното населување во Грција преку интеракција со грчкото население. Сулиотите биле познати по нивната воена моќност, нивниот отпор против Али Паша Јанински, а подоцна и по нивниот придонес во Грчката војна за независност од Османлиската империја; познати сулиотски водачи од оваа војна се Марко Бочвар и Кицос Цавелас.[3][4][5]

Првите историски записи за бунтовничка активност во Сули датираат од 1685. Во текот на 18ти век, Сулиотите ја прошириле својата територија на влијание. Кога Али Паша станал локален османлиски владетел во 1789 тој веднаш започнал напади на Сули. Сепак, бројноста на неговите трупи не била доволна. Опсадата на Сули била засилена од 1800 и во декември 1803 Сулиотите склучиле примирје и се согласиле да ја напуштат својата земја. Повеќето од нив заминале на Јонските Острови и со избувнувањето на Грчката војна за независност тие биле меѓу првите кои земале оружје против Османлиите. По успешната борба за независност, тие се населиле во делови на новоформираната грчка држава и се асимилирале во грчката нација, при што многумина добиле високи позиции во грчата влада, а Кицос Цавелас станал и премиер.

Географија[уреди | уреди извор]

Населби[уреди | уреди извор]

Карта на Сули од Вилијам Мартин Лик (1835)

Јадрото на Сули се состоело од четири села (грчки: Τετραχώρι), имено: Сули, Аварико, Киафа и Самонива.[6] Со време конфедерацијата се проширила и броела уште седум села (грчки: Επταχώρι). Тие станале надворешен одбранбен прстен во случај на напад.[7] Двете групи на села со заендичко име биле нарекувани Сули.[7] Во екот на нивната моќ, во 1800, Сулиотските водачи проценувале дека нивната заедница брои c. 20,000 жители.[8] Васо Псимули проценил дека вкупното население во сулиотските села е c. 4,500 жители. Од нив околу 1,250 живееле во „ептахорите“, од кои 500 биле вооружени, и биле организирани во 18 кланови, додека другите 3,250, биле поделени во 31 клан, живееле во „тетрахорите“ и кај кои c. 1200 мажи биле вооружени.[2]

Околните села, околу 50–66 на број, кои станале дел од конфедерацијата биле познати како Парасули.[9][10] Парасулиотите можеле да се придружат на Сулиотите во војувањето, но тие немале претставници во власта. Во случај да се покажат како добри војници тие добивале дозвола да се населат во сулиотските села и ги уживале сите права како и Сулиотите.[11]

Историја[уреди | уреди извор]

Рана историја[уреди | уреди извор]

Албанските кланови од кои настанале Сулиотските кланови се населиле во Теспротија во 14ти и 15ти век.Предлошка:Qn Повеќето научници се согласуваат дека првите жители на Сули се населиле во средината на 16ти век како групи на овчари. Првите жители дошле од Јужна Албанија и рамнините на Теспротија.[12] Патеписците кои патувале во регионот во доцниот 18ти и раниот 19ти век тврдат дека првичното јадро на кланови кои ги формирале Сулиотите постепено растело и се проширило во други населби.

Сулиотските кланови биле сточарски заедници. Демографскиот притисок, условите на животната средина и недостигот на пасишта постепено создале општествени услови, кои довеле многу Сулиотски кланови да се впуштат во грабежи на други Сулиотски кланови и на соседните низински села, како средство за борба против недостатокот на средства за егзистенција. Во 18ти век, повремените грабежи како средство за егзистенција станале институционализирана активност на Сулиотските кланови кои системски вршеле грабежи во низинските села. Цената на оружјето во 17ти век се намалила што го олеснило нивното набавување, а природната одбранбена позиција на Сулуиотските кланови во планинските населби ја отежнувала непосредната интервенција на отоманските власти.[13]

1685–1772[уреди | уреди извор]

Првиот историски запис за антиосманлиската активност во Сули датира од времето на Османлиско-Венециската војна од 1684–89. Во 1685, Сулиотите заедно со жителите на Химара се побунила и ги собориле локалните османлиски власти. Ова востание било кратко поради реакцијата на локалните бегови, аги и паши.[14]

Егзил (1803–1820)[уреди | уреди извор]

По падор на Сули, клановите избрале различни патишта на голем дел од нив се населиле на Јонските Острови и во јужна Грција. Крсте Бочвар кој го наследил својот татко како арматолос на Цумерка станал цел на напади. Бочвар го собрал својот клан од 1,200 Сулиоти кои се повлекле во планината Аграфа. Во јануари 1804, тие биле нападнати од армијата на Али Паша предводена од Бекир Бег со поддршка на локалните арматолоси Зикос Михос, Цимас Алексис и Пулис. Сулиотите биле под опсада 3 месеци на подрачјето на манастирот Успение на Богородица. Во последната битка, на 7 април, повеќето Сулиоти биле убиени а од тие што преживеале многу биле заробени. Околу 80 успеале да избегаат. Али Паша во тоа време издал ферман за да се гони кланот на Бочвар. Крсте Бочвар со неговото семејство и неколкумина други успеале да избегаат во Парга, а подоцна на Јонските Острови. Тој се вратил во Јанинскиот пашалак во 1813 кога Али Паша му понудил повторно да стане арматолос на Цумерка, но нобрзо потоа бил убиен од Гогос Баколас.[15]

Сулиот на Крф од Луи Дупре (1825)

Многу Сулиоти стапиле во служба кај Русите на Крф, каде голем дел се вклучиле во „Грчката легија“. Тоа бил полк организиран од Русите и составен од бегалци од копнениот дел; вклучувал не само Сулиоти, туку и Химариоти, Маниоти, и други грчки клефти и арматолоси. Формирањето на оваа единица го презел рускиот полковник со грчко потекло Емануил Пападопулос.

Учество во Грчката војна за независност[уреди | уреди извор]

Поврзано: Грчка војна за независност

Враќањето во Сули (1820-1822)[уреди | уреди извор]

Во јули 1820 султанот издал хатишериф против Али Паша Јанински, прогласувајќи го за одметник и повикувајќи ги христијаните и муслиманите прогонети од Али Паша да се придружат на султановите трупи ветувајќи им враќање на нивните имоти и села.[16] Како што во летото 1820 и султанот и Али Паша побарале воена помош од Сулиотите, Јоанис Каподистријас, грк кој бил министер за надворешни работи на Русија, кој го посетил Крф во 1819 и кој бил загрижен за тешката ситуација на Сулиотите, комуницирал со Сулиотските водачи преку неговите двајца браќа на Крф и ги охрабрувал да ја искористат можноста за да се вратат дома.[17] Сулиотите од Крф набрзо побарале да се придружат на султановата војска, предводена од Исмаил паша.[16] Бидејќи Исмаил паша стравувал од враќањето на Сулиотите, четири месеци подоцна, во ноември 1820, тие одлучиле да сменат страна и да му помогнат на стариот непријател, Али паша, да ја одбие опсадата на Јанина од страна на султанот во замена за нивно враќање во Сули.[16]

Сулиотите биле меѓу првите, заедно со други прогонети грци на Јонските острови, и охрабрени од Каподистријас, кои се побуниле против султанот на 7 декември [ст. ст. 19 декември] 1820. Тие осигурале веќе на 4 декември, краткотраен сојуз со Али Паша, но првично нивната борба имала само локален карактер.[18] Разбирањето помеѓу Сулиотите и Албанците муслимани со Али Паша било во согласност со плановите на Александрос Ипсилантис, водачот на Филики Етерија, за подготовка на Грчката револуција.[19] Во овој сојуз Сулиотите учествувале со 3,000 војници. Али Паша ја добил нивната поддршка главно поради што понудил да дозволи нивно враќање во нивната земја и делумно поради нивното заедничко албанско потекло.[20] На 12 декември, Сулиотите го ослободиле регионот на Сули, како од Лаби (албанци муслимани), кои претходно биле населени од Али Паша, и од Чами (албанци муслимани) кои се бореле на османлиска страна. Тие ја освоиле и тврдината Киафа.[21]

Востанието на Сулиотите го подигнал револуционерниот дух низ Грција. Наскоро ним им се придружили и други групи (арматоли и клефти). Подоцна, во јануари 1821, дури и муслиманите Албанци кои биле во сојуз со Али Паша им се придружиле.[22] Успешната активност на разни грчки герилски единици во Епир во тоа време, како и сојузот со Али Паша, претставувала голема предност за целите на Филики Етерија.[23] Сојузот со Али Паша бил успешен и овозможил контрола на поголемиот дел од регионот, но кога лојалните на него Албанци муслимани разбрале за почеток на револуцијата на Пелопонез (и масакрите врз локалните муслимани) тие се приклучиле на осмалиска страна.[24]

Идентитет и етницитет[уреди | уреди извор]

Во Епир под османлиска власт, националниот идентитет не играл улога во социјалната класификација на локалното општество; религијата била главен фактор за класификација на локалните заедници. Православното население било вклучено во специфична етно-религиска заедница под Грко-Византиска доминација наречена Рум-милет. Нејзиното име доаѓа од византиските (римски) поданици на Османлиската империја, и сите православни биле сметани за дел од ист милет без разлика на разликите во етницитетот и јазикот. Според тоа, муслиманите во Епир биле класифицирани како Турци, а православните (рум), биле класифицирани како Грци.[25][26][27] Згора на тоа, националната свест и припадност во отомански Епир во овој период отсуствувале.[25]

Самоидентификација[уреди | уреди извор]

На почетокот на Грчката војна за независност, православните Албанци-Сулиоти сè уште не беа запознаени со идеите за национализам и не се гледаа себеси како водачи на „грчки војски“, дури и во писмо до рускиот цар изјавиле дека немаат ништо заедничко со другите Грци, наместо тоа, чувствувајќи се поблиски со сограѓаните Албанци муслимани.[28]

Јазик[уреди | уреди извор]

Сулиотите првично зборувале албански јазик, како наследници на албанска сточарска група, но поради нивната комуникација и врски со грчкото население од околината, исто така научиле и грчки.[29] За употребата на секој јазик, Вилијам Мартин Лик запишал дека „Мажите зборуваат албански дома, и сите знаат грчки како и нивните соседи, додека жените знаат грчки исто така“. За преселбите на Сулиотите во селата околу Лака Сулиу во 18ти век, православниот грчки епископ Серафим Византиос забележал дека „како што Сулиотите зборуваат албански, повеќето села околу Лака зборуваат албански, но грчкиот не им е непознат“.

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 Ψιμούλη 2006, стр. 201
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Ψιμούλη 1995, стр. 169, 264
  3. ↑
    • NGL Hammond: Epirus: the Geography, the Ancient Remains, the History and Topography of Epirus and Adjacent Areas. Clarendon P., 1967, p. 24: "...they all fought equally well and none better than the Albanian-speaking Suliotes in Greek Epirus of whom Byron sang."
  4. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Nikolopoulou299.
  5. ↑
    • Balázs Trencsényi, Michal Kopecek: Discourses of Collective Identity in Central and Southeast Europe (1770–1945): The Formation of National Movements. Central European University Press, 2006, ISBN 963-7326-60-X, S. 173. “The Souliotes were Albanian by origin and Orthodox by faith”.
    • Eric Hobsbawm: Nations and Nationalism Since 1780: Programme, Myth, Reality. 2. Edition. Cambridge University Press, 1992, ISBN 0-521-43961-2, S. 65Предлошка:Qn
    • Richard Clogg: Minorities in Greece: Aspects of a Plural Society. Hurst, Oxford 2002, S. 178. [Footnote] “The Souliotes were a warlike Albanian Christian community, which resisted Ali Pasha in Epirus in the years immediately preceding the outbreak the Greek War of Independence in 1821.”
    • Miranda Vickers: The Albanians: A Modern History. I.B. Tauris, 1999, ISBN 1-86064-541-0, S. 20. “The Suliots, then numbering around 12,000, were Christian Albanians inhabiting a small independent community somewhat akin to that of the Catholic Mirdite tribe to the north”.
    • Nicholas Pappas: Greeks in Russian Military Service in the Late 18th and Early 19th Centuries. Institute for Balkan Studies. Monograph Series, No. 219, Thessaloniki 1991, ISSN 0073-862X
    .[се бара страница]Предлошка:Qn
    • Fleming K. (2014), p.59
    • André Gerolymatos: The Balkan Wars: Conquest, Revolution, and Retribution from the Ottoman Era to the Twentieth Century and Beyond. Basic Books, 2002, ISBN 0-465-02732-6, S. 141. “The Suliot dance of death is an integral image of the Greek revolution and it has been seared into the consciousness of Greek schoolchildren for generations. Many youngsters pay homage to the memory of these Orthodox Albanians each year by recreating the event in their elementary school pageants.”
    • Henry Clifford Darby: Greece. Great Britain Naval Intelligence Division. University Press, 1944. “… who belong to the Cham branch of south Albanian Tosks (see volume I, pp. 363–5). In the mid-eighteenth century these people (the Souliotes) were a semi-autonomous community …”
    • Arthur Foss (1978). Epirus. Faber. pp. 160–161. “The Souliots were a tribe or clan of Christian Albanians who settled among these spectacular but inhospitable mountains during the fourteenth or fifteenth century…. The Souliots, like other Albanians, were great dandies. They wore red skull caps, fleecy capotes thrown carelessly over their shoulders, embroidered jackets, scarlet buskins, slippers with pointed toes and white kilts.”
    • Nina Athanassoglou-Kallmyer (1983), "Of Suliots, Arnauts, Albanians and Eugène Delacroix". The Burlington Magazine. p. 487. “The Albanians were a mountain population from the region of Epirus, in the north-west part of the Ottoman Empire. They were predominantly Muslim. The Suliots were a Christian Albanian tribe, which in the eighteenth century settled in a mountainous area close to the town of Jannina. They struggled to remain independent and fiercely resisted Ali Pasha, the tyrannic ruler of Epirus. They were defeated in 1822 and, banished from their homeland, took refuge in the Ionian Islands. It was there that Lord Byron recruited a number of them to form his private guard, prior to his arrival in Missolonghi in 1824. Arnauts was the name given by the Turks to the Albanians”.
  6. ↑ Biris, K. Αρβανίτες, οι Δωριείς του νεότερου Ελληνισμού: H ιστορία των Ελλήνων Αρβανιτών. ["Arvanites, the Dorians of modern Greece: History of the Greek Arvanites"]. Athens, 1960 (3rd ed. 1998: ISBN 960-204-031-9).
  7. ↑ 7,0 7,1 Pappas 1982, стр. 24
  8. ↑ Pappas 1982, стр. 26: "By the end of the eighteenth century, the small commonwealth of Souli reached its zenith in population and fighting forces. According to its leaders' reckoning, by 1800 Souli had a population of 20,000 and a military strength of 2,000."
  9. ↑ Vranousis, Sfyroeras, 1997, p. 254
  10. ↑ Pappas 1982, стр. 25
  11. ↑ Pappas 1982, стр. 26
  12. ↑ Vranousis & Sfyroeras 1997, стр. 248
  13. ↑ Psimuli 2016, стр. 251-53.
  14. ↑ Vranousis & Sfyroeras 1997, стр. 247
  15. ↑ Psimuli 2016, стр. 451-52.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 Βάσω Ψιμούλη (14 January 2022). „Σουλιώτες: από ανυπότακτοι ορεσίβιοι, μαχητές της Ελληνικής Επανάστασης B' μέρος“. The Books' Journal (124): 34–40. Посетено на 29 July 2022.
  17. ↑ Skiotis 1976, стр. 105–106: "Ali's appeals were, of course, addressed primarily to the Kapitanioi of the Greek contingents in the Ottoman army. In addition , however , to the detachments of armatoloi already in the mainland , there were also numerous klephts and mountain tribesmen such as the Souliotes who had crossed over from the Ionian islands to Epirus at Ottoman invitation There had been over 3,000 of these fighting men in the islands, men who had been forced to flee from Ali's dominions as he had gradually extended his rule over Rumely. While in exile, they had served under the banner of whichever power held the islands, but the British had disbanded their regiments at the end of the Napoleonic wars. Unable any longer to make their living as soldiers , they were a destitute and bitter group which longed for some radical change in their political situation that would enable them to return to their homeland. Kapodistrias, a native Corfiote serving as Russian foreign minister, who knew most of the exiled chieftains from visiting the island in 1819, was extremely concerned about their plight and suspected that the British on the islands and Ali Pasha on the mainland were acting in concert to destroy what we may call the "military" Greeks. When both Ali Pasha and the Ottomans had requested their assistance in the summer of 1820, it was Kapodistrias who had encouraged them to take advantage of this opportunity to regain their ancestral villages. In fact, though certainly no revolutionary himself, he was so emphatic on that point he let it be known to Ypsilantes, who had been chosen the leader of the Hetaireia, that he endorsed the right of the "military" Greeks - "those Greeks who bear arms" to defend themselves against whatever foe attacked them, "as they have done for centuries". But the sanctioning of even limited rebellion by the foreign minister of the world's leading Orthodox power -made known to the chieftains by his two brothers in Corfu - could not but have serious repercussions in the months ahead. On several occasions in the past, these heroic mountain warriors had formed the shock-troops of peasant rebellion and consequently they had a powerful hold over the minds of the vast majority of the Greek people. It was not realistic to assume that the people would remained uninvolved while the military Greeks did battle with the Ottomans."
  18. ↑ Skiotis 1976, стр. 106: "Not surprisingly, the warlike and independent Souliotes, who like the other Greeks had been repeatedly mistreated by the Ottoman and who were especially close to the Kapodistrias brothers, were the first to rebel against the sultan (on 7/19 December) and ally themselves with Ali Pasha. They undoubtedly knew of the Hetaireia (as did everybody else by this time) but their purpose in revolting was most probably of a local nature: to regain the barren villages they had been forced to abandon seventeen years before..."
  19. ↑ Skoulidas, Ilias (2001). „The Relations Between the Greeks and the Albanians during the 19th Century: Political Aspirations and Visions (1875–1897)“. www.didaktorika.gr (грчки). University of Ioannina: 17. doi:10.12681/eadd/12856. hdl:10442/hedi/12856. ... Οι συνεννοήσεις Σουλιωτών και μουσουλμάνων Αλβανών για την υπεράσπιση του Αλή πασά, οι οποίες οδήγησαν σε γραπτή συμφωνία (15/27 Ιανουαρίου 1821) στο Σούλι, ήταν σύμφωνες με τις θέσεις του Αλέξανδρου Υψηλάντη για την προετοιμασία της ελληνικής επανάστασης. Regarding the question of the Souliots being aware of the Filiki Etaireia, Skiotis 1976, стр. 106 writes that "They [=the Souliotes] undoubtedly knew of the Hetaireia (as did everybody else at the time)", while Mazower 2021, стр. 44 writes that "the Souliot chieftains knew nothing about the Etaireia".
  20. ↑ Fleming 2014, стр. 59=63
  21. ↑ M. V. Sakellariou (1997). Epirus, 4000 years of Greek history and civilization. Ekdotikē Athēnōn. стр. 273. ISBN 978-960-213-371-2.
  22. ↑ Skiotis 1976, стр. 106–107: "The news of the rising of the most famous and heroic among the Greeks could not fail but spread like wildfire through the land. Kasomoules, a contemporary memoirist, recalls that “the trumpet sounded from the north in the month of December and all Greeks, even in the most remote places were inspired by its call.” “If ever the cry of liberty is heard in Greece,” wrote the French consul in Patras, “it will come from the mountains of Epirus! According to all indications the moment has arrived.” Soon there were other Greek fighting men from the Ottoman camp, and neighboring mountain tribesmen joined with the Souliotes. In January even the Muslim Albanians, who had enjoyed a privileged position during Ali's rule, and resented Ottoman oppression as much as the Greeks, signed a formal pact with the Souliotes."
  23. ↑ Skiotis, 1976, p. 107: “In fact the astonishing progress of Greek arms in Epirus and the solidarity between the kapetanaioi there and Ali Pasha seems to have taken the top Hetairists in the Ottoman capital and Russia by surprise.”
  24. ↑ Roudometof & Robertson 2001, стр. 25.
  25. ↑ 25,0 25,1 Nußberger & Stoppel, стр. 8: "war im ubrigen noch keinerlei Nationalbewustsein anzutreffen, den nicht nationale, sodern religiose Kriterien bestimmten die Zugehorigkeit zu einer sozialen Gruppe, wobei alle Orthodoxe Christen unisono als Griechen galten, wahrend "Turk" fur Muslimen stand..." (...all Orthodox Christians were considered as "Greeks", while in the same fashion Muslims as "Turks")
  26. ↑ In the late 1790s, Balkan Orthodox Christians routinely referred to themselves as “Christians”. Within the Ottoman Empire, these Greek Orthodox urban and mercantile strata were referred to by the Ottomans, the Church, and themselves as Rayah, Christians, or “Romans”, that is, members of the Rum millet. The name Roman was a legacy of history, not a factual identification of race or ethnicity. The term Roman originally designated a citizen of the Eastern Roman Empire. The Ottomans employed the term Rayah to imply all land cultivators regardless of religion; but in practice, in the Ottoman Balkans, this term meant the Orthodox Christians. For the Western audience in Germany, Austria, and Hungary, Greek Orthodox was synonymous with Orthodoxy. From Rum Millet to Greek Nation: Enlightenment, Secularization, and National Identity in Ottoman Balkan Society, 1453–1821, Victor Roudometof, p. 19 Архивирано на 4 март 2016 г.
  27. ↑ Schwandner-Sievers & Fischer 2002, стр. 50
  28. ↑ Mark Mazower (2021). The Greek Revolution and the Making of Modern Europe. Penguin Press. стр. 44. ISBN 9780698163980. In fact, nationalism was an entirely alien concept to these Christian Albanians and they certainly did not see themselves as leading ‘Greek armies’: the following year they would even tell the Russian Tsar – in a confidential message begging for assistance – that ‘we don’t have anything in common with the other Greeks’. They felt generally closer to their fellow Albanian Muslims than they did to the Greeks, and Ypsilantis’s rhetoric surely counted for less than the trust the Souliots placed in Perraivos himself.
  29. ↑ Ψιμούλη 2006, стр. 214

Библиографија[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Сулиоти&oldid=4986060“