Список на цареви од династијата Ќинг

Змејска мантија на цар од династијата Ќинг

Династијата Ќинг била основана како „Подоцнежна династија Џин“ во 1616 г. од страна на Нурхачи, Манџурец од кланот Ајсин-Гјоро, додека пак неговиот син Хунг Тајџи ја преименувал династијата во „Ќинг“ во 1636 г. Династијата владеела сè до 1912 г. Во самата Кина, дианстијата Ќинг ја наследила династијата Минг во 1644, за време на царот Шунџе. Затоа, политички земено, царот Шунџе е првиот цар од оваа династија кому правилно му следува титулата Цар на кина. Династијата брои вкупно 12 владетели започнувајќи од Нурхачи, од кои 10 биле владетели на самата Кина. Династијата Ќинг била оборена во Синхајската револуција во 1911, иако последниот цар не абдицирал во полза на Република Кина сè до зимата 1912 и си ја задржал титулата сè до 1924 г.

Список на цареви[уреди | уреди извор]

Родено име¹	Посмртно име² (кратка форма) Кинески, Манџурски	Храмно име²	Владетелско име Кинески, Манџурски	Владеел	Најпозат по името
Нурхачи 努爾哈赤 пинјин: Nǔ'ěrhāchì	Гаоди 高帝 Dergi hūwangdi	Тајцу 太祖	Тиенминг 天命 (1616-1626)	1616-1626	Нурхачи
Хуанг Тајџи 皇太極	Венди 文帝 Genggiyen su hūwangdi	Тајцунг 太宗	Тиенцун 天聰 Abkai sure 1627-1636; Чунгде 崇德 Wesihun erdemungge 1636-1643	1626-1643	Хуанг Тајџи
Фулин 福臨	Џангди 章帝 Eldembure hūwangdi	Шицу 世祖	Шунџе 順治 Ijishūn dasan	1643-1661⁵	Шунџе
Сјуенје 玄燁	Женди 仁帝 Gosin hūwangdi	Шенгцу 聖祖	Кансји 康熙 Elhe taifin	1661-1722	Кансји
Јинџен 胤禛	Сјенди 憲帝 Temgetulehe hūwangdi	Шицунг 世宗	Јунгџенг 雍正 Hūwaliyasun tob	1722-1735	Јунгџенг
Хунгли 弘曆	Чунди 純帝 Yongkiyangga hūwangdi	Гаоцунг 高宗	Чиенлунг 乾隆 Abkai wehiyehe	1735-1796 (died 1799)⁶	Чиенлунг
Јунгјан 顒琰	Жујди 睿帝 Sunggiyen hūwangdi	Жензцунг 仁宗	ЃаЌинг 嘉慶 Saicungga fengšen	1796-1820	ЃаЌинг
Мининг 旻寧	Ченгди 成帝 Šanggan hūwangdi	Сјуенцунг 宣宗	Даогуанг 道光 Doro eldengge	1820-1850	Даогуанг
Јиџу 奕詝	Сјенди 顯帝 Iletu hūwangdi	Венцунг 文宗	Сјенфенг 咸豐 Gubci elgiyengge	1850-1861	Сјенфенг
Цајчун 載淳	Јиди 毅帝 Filingga hūwangdi	Муцунг 穆宗	Тунгџе 同治 Yooningga dasan	1861-1875⁷	Тунгџе
Цајтјен 載湉	Џингди 景帝 Ambalinggū hūwangdi	Децунг 德宗	Гуангси 光緒 Badarangga doro	1875-1908⁷	Гуангси
Пуји 溥儀 познат и како Хенри	Синди ⁸ 遜帝	⁹	Сјуентунг 宣統 Gehungge yoso	1908-1924¹⁰ († 1967)	Сјуентунг
1 Презимето на династијата Ќинг Ајсин-Гјоро (愛新覺羅 aixin jueluo), но кај Манџурците не било вообичаено да се наведува презимето или кланот заедно со личното име на поединецот.
2 Бидејќи честопати се случувало повеќе цареви од различни династии да делат посметни и храмни имиња, пред нив се наведува династијата, (во случајов Ќинг) за да не дојде до забуна. На пример, царот Чиенлунг честопати се среќава споменат како Ќинг Гаоцунг.
3 Нурхачи ја основал династијата Џин (金) т.е. Подоцнежната дијастија Џин (後金) во 1616 г, но дури неговиот син Хунг Тајџи го променил името на династијата во Ќинг во 1636 г. Нурхачи го зел владетелското име Тиенминг но неговите титули како владетел од династијата Ќинг му се дадени посмртно.
4 Хунг Тајџи во некои историски книги погрешно се наведува како Абахај (阿巴海).
5 Царот Шунџе бил првиот цар од династијата Ќинг кој владеел со самата Кина по окупацијата на Пекинг во 1644 г.
6 Царот Чиенлунг се повлекол од функцијата во 1796, и ја зел титулата Почесен цар (太上皇帝). Ова го сторил од почит кон неговиот славен дедо Канси, за да не владее подолго од него. Меѓутоа тој сепак имал врховна власт сè до смртта во 1799. Тогаш него го наследил синот ЃаЌинг, кој бил крунисан три години пред тоа.
7 Царицата-вдовица Цеси, конкубина на царот Сјенфенг, мајка на царот Тунгџе, и маќеа на царот Гуангси, ги применувала своите големи политички способности за да владее зад престолот или на него од 1861 до смртта во 1908 г. Била намесник за време на малолетствата на двата млади цара и го притворила царот Гуангси во Летниот дворец откога се обидел да воведе реформи во 1898 г. Смртта на царот Гуангси била објавена еден ден пред нејзината.
8 Синди („абдицираниот цар“) е посмртно име на Пуји кое се употребува историската литература во Кина и тајван.
9 Во 2004 потомците на царското семејство Ќинг му доделиле посмртно име и храмно име на Пуји. Посмртно име: Минди (愍帝). Храмно име: Гунгцунг (恭宗). Преостанува да се види дали кинеската јавност ќе ги прифати овие имиња.
10 Династијата Ќинг била оборена во 1911, а последниот цар Сјуентунг официјално абдицирал на 12 февруари 1912. Меѓутоа на истиот ден Република Кина донела „Одредби за благонаклонет третман на Царот на големата династија Ќинг по неговата абдикација“ (清帝退位優待條件) со што му се дозволувало да ја задржи титулата и дека републичката влада ќе го третира со протокол како оној наменет за странски владетели. Овие одредби биле преработени на 5 ноември 1924, по извршениот пуч на генералот Фенг Јисјанг: сега новите одредби налагале дека Сјуентунг повеќе нема право на титула и со тоа станува обичен граѓанин на Република Кина. Истиот ден Сјуентунг бил изнесен од Забранетиот град. Така, Сјуентунг бил на власт сè до 12 февруари 1912 (и накратко помеѓу 1 јули и 12 јули 1917), и цар без власт од 12 февраури 1912 до 5 ноември 1924. Сјуентунг подоцна станал водач на марионетската држава Манџукуо (Манџурија) под јапонска контрола, со владетелското име Датунг (大同) (1932-1934), а потоа и марионетски цар на истата држава под владетелското име Канде (康德) (1934-1945).

Поврзано[уреди | уреди извор]