Смртта и погребот на Алексеј Навални

Координати: 66°49′11″N 65°47′38″E / 66.8196° СГШ; 65.7938° ИГД / 66.8196; 65.7938
Од Википедија — слободната енциклопедија
Смртта на Алексеј Навални
Алексеј Навални (2007)
Датум16 февруари 2024; пред 2 месеци (2024-02-16)
Времеок. 14:17 (EKT)
МестоFKU IK-3, Харп, Јамало-Ненец автономен ентитет, Русија
Координати66°49′11″N 65°47′38″E / 66.8196° СГШ; 65.7938° ИГД / 66.8196; 65.7938

На 16 февруари 2024 година, во 14:19 часот по московско време (11:19 по Гринич), Руската Федерална казнена служба (ФСИН) на автономниот округ Јамало-Ненец објавил дека рускиот опозициски активист и политички затвореник Алексеј Навални починал додека служел 19-годишна затворска казна во поправната колонија ФКУ ИК-3, во селото Харп во рускиот Арктик . [1] [2] [3] Портпаролката на Навални, Кира Јармиш, ја потврдила неговата смрт следниот ден и побарала неговото тело да му биде вратено на семејството колку што е можно поскоро. [4] Еден извештај од Russia Today сугерирал дека причината за смртта е згрутчување на крвта, но оваа дијагноза беше оспорена од Александар Полупан, кој претходно го лекувала Навални. Навални имал 47 години кога починал. [2]

Смртта на Навални поттикна бројни протести и собири во различни земји, вклучително и Русија, каде што имаше и стотици приведени. [5] [6] Западните функционери и руските опозициски активисти сметаат дека руските власти, вклучително и претседателот Владимир Путин, се одговорни за неговата смрт. [7] [8] Руските власти ја отфрлија одговорноста за смртта на Навални.

Погребот на Навални се одржал во Москва на 1 март 2024 година, во црквата Богородица Смири ги моите таги во округот Марино . Тој бил погребан на гробиштата Борисовское во областа Братејево . [9] [10]

Позадина[уреди | уреди извор]

Погребот на Алексеј Навални
Фотокопија од регистарската книшка на политичарот Алексеј Навални од истражниот центар во Москва „Матроскаја Тишина“, каде што бил чуван на почетокот на 2021 година по апсењето и пред да биде префрлен во колонија.
Датум1 март 2024; пред 58 дена (2024-03-01)
ВремеОколу 16:45 (MSK)
МестоЦрквата на Богородица смири ги моите таги, Марино, Москва
Борисовските гробишта, Округ Братеево, Москва
Координати55°39′30.03″N 37°43′22.21″E / 55.6583417° СГШ; 37.7228361° ИГД / 55.6583417; 37.7228361

Обид за атентат[уреди | уреди извор]

Бетонска куќичка за кучиња голема 2,5×3 метри. Тука најчесто е неподносливо бидејќи е студено и влажно. Вода на подот. Слично како плажа - многу топло и речиси без воздух. Прозорецот е мал, поради дебелината на ѕидовите воздухот не влегува - дури и пајажините не се движат. Нема вентилација. Ноќе лежите тука и се чувствувате како риба на брегот. Железниот кревет е прицврстен на ѕидот. Рачката што го спушта е однадвор. Во 5 часот наутро ти го одземаат душекот и перницата и го креваат креветот. Во 21 часот. повторно го спуштаат креветот и ти го враќаат душекот. Железна маса, железна клупа, мијалник, дупка во подот. Под таванот има две камери.

Алексеј Навални за условите на притвор во самица[11]

Алексеј Навални важел за еден од најистакнатите критичари на рускиот претседател Владимир Путин, откако ја осудил корупцијата под неговиот режим и неуспешно се обидувал да се кандидира за претседател против него во 2018 година . Во 2017 година, Навални претрпел повреди на очите откако непознат напаѓач го нападнал со зелено средство за дезинфекција . Во 2020 година, Навални бил отруен со нервен агенс Новичок при што заминал во Германија на медицински третман. [2] [12]

Во 2021 година, пред да се врати во Русија, Навални учествувал во снимањето на документарниот филм Navalny, добитник на Оскар. Во последниот дел од филмот, тој ги повика Русите да не се откажуваат ако го убијат, велејќи дека „ова значи дека ние сме невообичаено силни во овој момент, бидејќи решија да ме убијат“. [13]

Затворање[уреди | уреди извор]

Во јануари 2021 година, американскиот претседател Џо Бајден го предупредил Путин дека апсењето и можната смрт на Навални ќе донесат „погубни“ последици за Русија. [14] Тој беше затворен врз основа на обвиненија за измама, екстремизам и кршење на условната казна. [15] Европскиот суд за човекови права на 16 февруари 2021 година пресуди дека руската влада треба веднаш да го ослободи Навални, при што судот рече дека резолуцијата е донесена „во однос на природата и степенот на ризик по животот на апликантот“. Во декември 2020 година, биле усвоени и низа закони кои му дадоа на рускиот Устав првенство пред одлуките донесени од меѓународните тела, како и меѓународните договори. [16] [17] [18] [19] Неколку дена подоцна, московскиот суд ја отфрлил жалбата на Навални и ја потврдил неговата затворска казна, но му ја намалил казната за шест недели откако одлучи да му го смета времето во домашен притвор како дел од издржувањето. Друг суд го осудил Навални за клевета против ветеран од Втората светска војна, казнувајќи го со 850.000 рубљи (11.500 долари). [20]

Протест за поддршка на Навални во Москва, 21 април 2021 година

За време на неговото затворање, Навални се борел со здравствени проблеми и не добивал постојана медицинска нега. [21]

Во декември 2023 година тој бил префрлен од казнена колонија источно од Москва во колонијата на Поларните Волци во Харп, Јамало-Ненецовиот автономен округ, на далечниот север на Русија. Колонијата на Поларниот Волк има потешки услови, а таму е пријавено и мачење на затворениците, а според Novaya Gazeta е наменето за „особено опасни повторени затвореници“. [22] [23] На 15 февруари, ден пред неговата смрт, тој се појавил преку видео врска на судско рочиште, на кое се шегувал и изгледал како да е во добра здравствена состојба.  Во моментот на неговата смрт, Навални служел 19-годишна затворска казна, [24] [2] и бил во самица по 27-ми пат, откако поминал вкупно 300 дена во самица во текот на издржувањето на својата казна. [25] [26]

Смртта[уреди | уреди извор]

На 16 февруари, Одделот за Федералната казнена служба за автономниот округ Јамало-Ненец објавил дека Навални изгубил свест по прошетка. Му се пружило помош од медицински работници од казнената колонија и била повикана екипа на Итна медицинска помош. [1] [2] Повикувајќи се на изјавата на претставниците на градската болница Лабитнанги, неколку руски државни новински агенции објавиле дека брзата помош пристигнала на местото за помалку од седум минути и извршила мерки за реанимација повеќе од половина час. [27] [28] Навални не бил оживеан, [1] и тој бил официјално пријавен за мртов во 14:17 по екатеринбуршко време [29] , а овие информаците за неговата смрт првпат биле објавени во медиумите во 16:19 по екатеринбуршко време (14:19 МСК). [30] Неговата смрт била потврдена следниот ден од портпаролката Кира Јармиш, цитирајќи официјално известување доставено до неговата мајка, Људмила. Јармиш исто така посочила неговите посмртни останки да бидат вратени на неговото семејство. [31]

Еден затвореник од затворската колонијата „Поларен Волк“ забележал многу невообичаени активности во затворот вечерта на 15 февруари, што се чинело дека укажува на ненадејна затворска инспекција. [32] Тој изјавил дека затворениците биле затворени во нивните ќелии и дека е извршен претрес утрото на 16 февруари. Затвореникот изјавил дека биле информирани за смртта на Навални во 10:00 часот, многу пред официјалното соопштението за смртта на Навални. Затвореникот, исто така, истакнал дека брзата помош се појавила дури откако веќе се знаело дека Навални е мртов. Толкувањето на зборовите на затвореникот било дека Навални најверојатно починал вечерта на 15 февруари и ова било изненадување за затворските власти. [32] [33] Според групата за човекови права Gulagu.net, во официјален извештај се наведува дека неколку камери во казнената колонија биле неактивни на 16 февруари. Претпоставката на Gulagu.net е дека на 14 февруари во затворот пристигнале офицери на ФСБ (Федерална служба за безбедност) со цел да ја оневозможат опремата за аудио и видео мониторинг. Исто така тие велат дека на телото на Навални имало модринки, за кои на лекарот кој извршил обдукција на телото му било кажано да напише дека настанале по смртта. [34]

Истрага за смртта и ослободување на останките[уреди | уреди извор]

Истражниот комитет на Русија објавил „сет на истражни и оперативни мерки“ за смртта на Навални. [35] Казнената колонија на „Поларниот волк“ тврдела дека го испратила телото на Навални во мртовечницата во Салехард, но тоа не било пронајдено таму. [36] Истражниот комитет на Русија го известил семејството дека телото ќе им биде дадено откако преку истрага ќе се утврди причината за смртта, иако претходно им кажале дека истрагата е завршена. [37] Властите законски можат да го држат неговото тело до 30 дена. [38] Јармиш тврдела дека руските власти се обидувале да ја прикријат вистината за неговата смрт. [39]

Според Novaya Gazeta, телото прво било однесено во Лабитнанги, а потоа во клиничката мртовечница во Салехард вечерта на 16-ти. Неговото тело имало модринки во областа околу градниот кош најверојатно предизвикани од компресиите, што укажува дека најверојатно биле направени обиди да се реанимира. [40] [41] Независниот руски медиум Медиазона објавил дека снимката од камерите во живо снимила конвој на ФСИН (Федерална казнена служба) која се движи од Лабитнанги до Салехард ноќта на 16-ти, и сугерира дека овој конвој го носи телото на Навални. [42] Утрото на 19 февруари, мајката на Навални, Људмила Навалнаја, и неговите адвокати се обиделе да влезат во мртовечницата каде што се тврди дека се наоѓа неговото тело, но не им бил дозволен пристап. [43] [44] [45] Истражниот комитет потоа го информирал тимот на Навални дека неговите останки се испратени на „хемиски преглед“ и дека нема да му бидат вратени на семејството уште четиринаесет дена. [46] Сопругата на Навални, Јулија, верувала дека властите ќе го задржуваат неговото тело додека не исчезнат трагите од Новичок. [47]

На 22 февруари, Људмила Навалнаја објавила видео порака во која кажува дека инспекторите и дозволиле да го види телото на нејзиниот син и дека потпишала посмртницата во која се наведува дека нејзиниот син починал од природна смрт. [48] Според законот, телото на Навални требало да му биде предадено на неговото семејство, но според Навалнаја, истражителите одбиле да го сторат тоа, наместо тоа инсистирале Навални да биде погребан во тајност [49] [50] или во затворската територија доколку Навалнаја не покажала несогласување во рок од неколку часа. [51] Посмртните останки на Навални конечно биле вратени на неговата мајка на 24 февруари. [52]

На 21 март, судот во Лабитнанги ја отфрлил тужбата поднесена од Људмила Навалнаја во која ги обвинила властите за несоодветна медицинска нега на нејзиниот син во затворот, при што соработникот на Навални Иван Жданов рекол дека судот пресудил дека само Алексеј Навални може да поднесе тужба, а Јулија Навалнаја велејќи дека судот ја отфрлил тужбата поради загриженост за објавување информации за неговата смрт. [53]

Потенцијална причина[уреди | уреди извор]

Александар Полупан, лекар кој го лекувал претходното труење на Навални, го довел во прашање брзото време на медицинска нега и исто така велел дека згрутчувањето на крвта (можна причина за смртта што ја тврдат руските државни медиуми) не може да се потврди без обдукција. [54] Според него Навални не бил во состојба која би го изложиле на ризик од тромбоемболизам . [55] На мајка му и било кажано дека тој починал од „синдром на ненадејна смрт“ (термин за различни срцеви синдроми кои предизвикуваат срцев удар); На неговиот адвокат му било кажано дека причината за смртта сè уште е нејасна. [56] [57]

Погреб[уреди | уреди извор]

Пристигнувањето на возилото кое го носи телото на Навални на 1 март 2024 година

На 27 февруари, Кира Јармиш рекла дека се обидуваат да најдат место на кое ќе се одржи последниот поздрав за Навални, додавајќи дека повеќето локации со кои контактирале одбиле да дозволат церемонија во нивните простории. Истиот ден, Василиј Дубков, еден од адвокатите на Навални кој ја придружувал Људмила Навалнаја при извлекувањето на посмртните останки на нејзиниот син во Јамало-Ненец, наводно бил уапсен во Москва под обвинение за „нарушување на јавниот ред“. [58] На 28 февруари, Јармиш објавил дека Навални ќе биде погребан попладнето на 1 март на гробиштата Борисовское, по богослужбата во црквата на Богородица во московскиот округ Марино, каде што претходно престојувал Навални. [59] Иван Жданов, директор на Антикорупциската фондација, рекол дека погребот првично бил закажан на 29 февруари, но бил преместен откако ниту еден од одговорните за местата со кои се договарале не се согласиле да се одржи тој ден, најверојатно бидејќи се поклопувало со годишното претседателско обраќање на Путин до Федералното собрание . Тој додал дека роднините на Навални биле под притисок од властите да направат „тивок семеен погреб“. [60]

Луѓето кои присуствуваа на погребот на Алексеј Навални, скандирајќи го неговото име, 1 март 2024 година
Гробот на Алексеј Навални, 3 март 2024 година

Погребот на Навални продолжил на 1-ви март во црквата Богородица, а присуствувале неговите родители, американската амбасадорка во Русија Лин М. Трејси, амбасадорите на Германија и Франција, [61] уште неколку западни дипломати и дисквалификуваната опозиција претседателските кандидати Борис Надеждин и Екатерина Дунцова . Церемонијата, која се пренесувала во живо на неговиот канал на Јутјуб, била спроведена под силно полициско присуство, а околу црквата биле поставени бариери за контрола на толпата. Иван Жданов ја обвинил мртовечницата каде што биле чувани посмртните останки на Навални дека го одолговлекувала предавањето на телото на семејството, додека Јулија Навалнаја ги обвинила Путин и градоначалникот на Москва Сергеј Собјанин дека се обиделе да го запрат јавниот погреб. Јармиш ги повикал поддржувачите на Навални во странство да положат цвеќе во негов спомен на неговиот погреб. [60]

„ Мојот пат “ од Френк Синатра и тематската музика од Терминатор 2: Судниот ден биле пуштени додека неговото тело беше спуштано во земја. [62] [63] [64]

Соработниците на Навални рекле дека редиците за погребот достигнале повеќе од еден километар [61] со илјадници присутни, а некои извикувале слогани против војната и против Путин, пред полицијата да ги затвори гробиштата Борисовское во 22:00 часот, шест часа откако неговото тело било изложено. Руската група за човекови права ОВД-Инфо соопштила дека 128 лица биле уапсени во 19 градови низ земјата за учество во комеморативни настани на неговиот погреб, [65] од кои повеќето се обидувале да положат цвеќе на спомениците на жртвите на советската репресија. [60] Полицијата била распоредена околу гробиштата на 2-ри март, кога Људмила Навалнаја и мајката на Јулија Навалнаја, Ала Абросимова биле во посета за да положат цвеќе на гробот на Навални. [66]

Референци[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 „УФСИН России по Ямало-Ненецкому автономному округу сообщает“. 89.fsin.gov.ru (руски). УФСИН России по ЯНАО. 16 February 2024. Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Kirby, Paul (16 February 2024). „Russian opposition leader Navalny has died, prison service says“. BBC. Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  3. ↑ Luscombe, Richard; Slawson, Nicola. „Russia-Ukraine war live: Alexei Navalny dies in prison after morning walk, says Russian prison service“. The Guardian. Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  4. ↑ „Alexey Navalny's team confirms his death, calls for body to be returned“. Al Jazeera (англиски). Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 2024-02-18.
  5. ↑ „Russian emigres gather across Europe to mourn Navalny, denounce Putin“. Reuters. 17 February 2024. Посетено на 17 February 2024.
  6. ↑ „More than 400 detained at Navalny memorials in Russia: Rights group“. Al Jazeera. Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 18 February 2024.
  7. ↑ Faulconbridge, Guy; Light, Felix (16 February 2024). „Putin foe Alexei Navalny dies in jail, West holds Russia responsible“. Reuters. Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  8. ↑ „Western officials and Kremlin critics blame Putin and his government for Navalny's death in prison“. AP News (англиски). 2024-02-16. Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 2024-02-18.
  9. ↑ „Russia: Alexei Navalny funeral“. Associated Press. 1 March 2024. Архивирано од изворникот на 1 March 2024. Посетено на 1 March 2024.
  10. ↑ „The funeral for Russian opposition figure Alexey Navalny“. 1 March 2024. Архивирано од изворникот на 1 March 2024. Посетено на 1 March 2024.
  11. ↑ „"Вы люди вообще?". Как издевались над Алексеем Навальным“. Новая газета (руски). 2024-02-16. Архивирано од изворникот 22 February 2024. Посетено на 2024-03-03.
  12. ↑ Heintz, Jim; Litvinova, Dasha; Burrows, Emma (16 February 2024). „Alexei Navalny, galvanizing opposition leader and Putin's fiercest foe, died in prison, Russia says“. Associated Press (англиски). Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  13. ↑ „"Если это произошло, значит, мы необыкновенно сильны» Алексей Навальный призывал не сдаваться, если его убьют. Послание политика россиянам из документального фильма «Навальный"“. Meduza (руски). 16 February 2024. Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 17 February 2024.
  14. ↑ Klein, Betsy; Vazquez, Maegan (17 June 2021). „Biden warns of 'devastating' consequences for Russia if Navalny dies in prison“. CNN (англиски). Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  15. ↑ Shortell, Anna Chernova, Christian Edwards, David (2024-02-16). „Jailed Russian opposition figure Alexey Navalny dies, prison service says“. CNN (англиски). Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 2024-02-18.
  16. ↑ „European Rights Court Demands Navalny's 'Immediate' Release“. The Moscow Times. 17 February 2021. Архивирано од изворникот на 17 February 2021. Посетено на 18 February 2021.
  17. ↑ „European Rights Court Rules Russia Should 'Immediately' Release Navalny“. RFE/RL. 17 February 2021. Архивирано од изворникот на 18 February 2021. Посетено на 18 February 2021.
  18. ↑ „Navalny must be freed, European rights court tells Russia“. BBC News. 17 February 2021. Архивирано од изворникот на 15 March 2022. Посетено на 15 March 2022.
  19. ↑ „Глава Минюста счел неисполнимым требование ЕСПЧ освободить Навального“ [The head of the Ministry of Justice considered unrealistic the demand of the ECtHR to release Navalny]. Interfax. 17 February 2021. Архивирано од изворникот на 18 February 2021. Посетено на 18 February 2021.
  20. ↑ „Moscow Court Upholds Prison Term for Kremlin Critic Navalny“. The Moscow Times. 20 February 2021. Архивирано од изворникот на 20 February 2021. Посетено на 21 February 2021.
  21. ↑ „"Not dead, but murdered." Russia and the world mourn Alexei Navalny“. Mediazona (англиски). 17 February 2024. Архивирано од изворникот на 17 February 2024. Посетено на 18 February 2024. Upon his return to Russia from treatment in Germany, Navalny was arrested at a Moscow airport and sent to a penal colony where he had no access to civilian medical care. By March 2021, Navalny lost the ability to put weight on one leg due to “traveling in a cramped position” during court transfers. He developed spinal issues after being transferred to a Vladimir colony. In December 2022, after Navalny complained, he received unspecified injections. In January 2023, he fell ill after sharing a cell with a roommate "who had issues with personal hygiene." Throughout 2023, he struggled to receive dental care.
  22. ↑ „A 'red' regime | Former inmates on life and death in the Arctic prison where Alexey Navalny died“. Meduza (англиски). 18 February 2024. Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 18 February 2024.
  23. ↑ „'Legalized torture' What we know about conditions in the Arctic prison where Alexey Navalny died“. Meduza (англиски). 16 February 2024. Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 17 February 2024.
  24. ↑ „With Navalny's death, Russians lose their last hope“. Politico. 16 February 2024. Архивирано од изворникот на 17 February 2024. Посетено на 17 February 2024.
  25. ↑ „Navalny Again Placed In Punitive Solitary Confinement By Russian Prison“. RadioFreeEurope/RadioLiberty (англиски). 14 February 2024. Архивирано од изворникот на 15 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  26. ↑ „За последние два года Навальный провел более 300 дней в ШИЗО и более 1120 дней за решеткой. Восстанавливаем события последних лет жизни политика“ [Over the last 2 years, Navalny spent over 300 days in solitary isolation and over 1120 days behind bars. Reconstructing the events of the last years of the politician's life]. Novaya Gazeta Europe. 16 February 2024. Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  27. ↑ „Что известно о смерти Алексея Навального“. ТАSS (руски). 16 February 2024. Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  28. ↑ „Когда тело Навального отдадут семье? Получится ли провести независимую экспертизу? И где по закону могут пройти похороны? Отвечаем на вопросы, на которые не хотели бы отвечать никогда“. Meduza (руски). 17 February 2024. Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  29. ↑ „Alexei Navalny death: Team accuses Russia of 'hiding' his body“. BBC (англиски). 17 February 2024. Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 18 February 2024.
  30. ↑ „ФСИН отправила комиссию в колонию, в которой умер Навальный“. Коммерсантъ (руски). 16 February 2024. Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  31. ↑ „Navalny's Spokeswoman Confirms His Death“. RFE/RL (англиски). 17 February 2024. Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 17 February 2024.
  32. ↑ 32,0 32,1 „Inmate at Navalny's prison shares events leading up to politician's death, contradicts official statements“. Meduza (англиски). 17 February 2024. Архивирано од изворникот на 2024-02-18. Посетено на 17 February 2024.
  33. ↑ Shvets, Sergey (18 February 2024). „A mysterious commotion. A fellow inmate recounts events in the IK-3 penal colony on the eve of Alexey Navalny's death“. Novaya Gazeta Europe. Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 18 February 2024.
  34. ↑ „Several prison cameras not working on day of Navalny's death, says human rights group Gulagu.net“. Meduza (англиски). 17 February 2024. Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 17 February 2024.
  35. ↑ „'Putin Must Be Held Accountable,' Yulia Navalnaya Says After Navalny Announced Dead“. The Moscow Times. 16 February 2024. Архивирано од изворникот на 16 February 2024. Посетено на 16 February 2024.
  36. ↑ „Navalny's press secretary says his body not in morgue where prison claimed to send it“. Meduza (англиски). Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 17 February 2024.
  37. ↑ „Over 24 hours after Navalny's death, nobody can find his body. Here's what we know“. Meduza (англиски). 17 February 2024. Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 17 February 2024.
  38. ↑ „Human rights lawyer says Russian authorities can legally keep Alexey Navalny's body for up to 30 days“. Meduza (англиски). 17 February 2024. Архивирано од изворникот на 17 February 2024. Посетено на 18 February 2024.
  39. ↑ „Navalny's press secretary says Russian authorities hiding politician's body to cover up evidence: 'There's no doubt this murder was planned'“. Meduza (англиски). Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 17 February 2024.
  40. ↑ Shvets, Sergey (18 February 2024). „Navalny's body located in Salekhard hospital, no autopsy yet performed“. Novaya Gazeta Europe (англиски). Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 18 February 2024.
  41. ↑ „Paramedic says Navalny's body has bruises consistent with seizure, chest compressions“. Meduza (англиски). 18 February 2024. Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 18 February 2024.
  42. ↑ „Midnight convoy on the ice road. Live cam footage likely captured Russian authorities transporting Navalny's body“. Mediazona (англиски). 18 February 2024. Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 18 February 2024.
  43. ↑ „Navalny's mother and lawyers turned away from morgue reportedly holding his body“. Meduza (англиски). 19 February 2024. Архивирано од изворникот на 19 February 2024. Посетено на 19 February 2024.
  44. ↑ „Navalny's relatives still refused access to his body“. Le Monde (англиски). 19 February 2024. Архивирано од изворникот на 19 February 2024. Посетено на 19 February 2024.
  45. ↑ Isachenkov, Vladimir (19 February 2024). „Russian authorities extend a probe into Navalny's death as allies accuse officials of cover-up“. AP News (англиски). Архивирано од изворникот на 19 February 2024. Посетено на 19 February 2024.
  46. ↑ „Russia's Investigative Committee says Navalny's body sent for 14-day 'chemical examination'“. Meduza (англиски). 19 February 2024. Архивирано од изворникот на 19 February 2024. Посетено на 19 February 2024.
  47. ↑ „Alexei Navalny's body to be held for two weeks for 'chemical analysis', family told“. BBC (англиски). 19 February 2024. Архивирано од изворникот на 20 February 2024. Посетено на 20 February 2024.
  48. ↑ „Navalny's mother says Russian authorities want to bury him in secret“. Novaya Gazeta Europe. 22 February 2024. Архивирано од изворникот на 24 February 2024. Посетено на 24 February 2024. Lyudmila Navalnaya said that she had been taken to see Alexey’s body in the morgue in Salekhard on Wednesday evening and had signed his death certificate, which, according to Navalny’s press secretary Kira Yarmysh, said Navalny had died “of natural causes”.
  49. ↑ „Navalny's mother allowed to see son's body, says investigators trying to bury him in secret“. Meduza (англиски). 22 February 2024. Архивирано од изворникот на 22 February 2024. Посетено на 22 February 2024.
  50. ↑ „Navalny's mother says investigators showed her medical report claiming her son 'died from natural causes'“. Meduza (англиски). 22 February 2024. Архивирано од изворникот на 22 February 2024. Посетено на 22 February 2024.
  51. ↑ „Alexei Navalny: Putin critic's mother 'given hours to agree secret burial'“. BBC (англиски). 23 February 2024. Архивирано од изворникот на 23 February 2024. Посетено на 23 February 2024.
  52. ↑ „Navalny's body handed over by Russian authorities to his mother“. Al Jazeera (англиски). 24 February 2024. Архивирано од изворникот на 24 February 2024. Посетено на 24 February 2024.
  53. ↑ „Russia court rejects lawsuit by Nalvany's mother alleging improper care“. Al Jazeera (англиски). 22 March 2024. Посетено на 22 March 2024.
  54. ↑ „"Naming a blood clot as the cause of Navalny's death would take an autopsy. This version surfaced surprisingly soon," says ER doctor“. Архивирано од изворникот на 29 February 2024. Посетено на 25 February 2024.
  55. ↑ „'An unlikely reason for a natural death' Russian state media says a blood clot killed Navalny. His doctor says there's no way of knowing without an independent autopsy“. Meduza (англиски). 16 February 2024. Архивирано од изворникот на 18 February 2024. Посетено на 17 February 2024.
  56. ↑ „Navalny was struck down with 'sudden death syndrome', his mother was told at Russian prison“. Reuters. 17 February 2024. Посетено на 20 February 2024.
  57. ↑ „Prison official says Navalny died of 'sudden death syndrome,' Russian Investigative Committee says cause of death remains unknown“. Meduza (англиски). 17 February 2024. Архивирано од изворникот на 20 February 2024. Посетено на 20 February 2024.
  58. ↑ „Alexei Navalny: Opposition leader's lawyer reportedly arrested in Moscow“. BBC (англиски). 27 February 2024. Архивирано од изворникот на 27 February 2024. Посетено на 27 February 2024.
  59. ↑ „Navalny to be buried Friday in Moscow after venues refuse to hold farewell ceremony“. France 24 (англиски). 28 February 2024. Архивирано од изворникот на 28 February 2024. Посетено на 28 February 2024.
  60. ↑ 60,0 60,1 60,2 „Putin foe Alexei Navalny is buried in Moscow as thousands attend under a heavy police presence“. Associated Press (англиски). 1 March 2024. Архивирано од изворникот на 1 March 2024. Посетено на 1 March 2024. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „apfuneral“ е зададен повеќепати со различна содржина.
  61. ↑ 61,0 61,1 „Alexei Navalny: Crowds chant defiance as they bid farewell to Navalny“. BBC (англиски). 1 March 2024. Архивирано од изворникот на 2 March 2024. Посетено на 2 March 2024. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „bbcfuneral“ е зададен повеќепати со различна содржина.
  62. ↑ Thousands gather in Moscow for Navalny's funeral, defying Kremlin and Russian police (англиски), PBS News Hour, Архивирано од изворникот на 2 March 2024, Посетено на 2024-03-02
  63. ↑ „Terminator 2 theme tune plays at Navalny's burial“ (англиски). BBC. Архивирано од изворникот на 2 March 2024. Посетено на 2024-03-02.
  64. ↑ Danner, Chas (2024-03-01). „Alexei Navalny Was Buried to the Terminator 2 Theme Song“. Intelligencer (англиски). Архивирано од изворникот на 1 March 2024. Посетено на 2024-03-02.
  65. ↑ „Navalny's mother visits son's grave after funeral draws thousands“. France 24 (англиски). 2 March 2024. Посетено на 2 March 2024.
  66. ↑ „Navalny's mother brings flowers to his grave a day after thousands attended his funeral in Moscow“. Associated Press (англиски). 3 March 2024. Архивирано од изворникот на 2 March 2024. Посетено на 3 March 2024.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Смртта_и_погребот_на_Алексеј_Навални&oldid=5196834“