Рани на Ерменија
| Автор | Хачатур Абовијан |
|---|---|
| Јазик | Источноерменски |
| Жанр | Историски роман[1][2][3] |
Издадена | 1858 |
Рани на Ерменија (ерменски: Վերք Հայաստանի, Верк Хајастани) ― историски роман на Хачатур Абовијан од 1841 година. Напишан на араратски (еревански) дијалект,[4] Рани на Ерменија е сметана за ремек-дело на Абовијан.[2][5] Тоа е дебитантски роман на Абовијан, првиот ерменски роман [6] и првото современо источноерменско книжевно дело.[7][8] Благодарение на Рани на Ерменија, Хачатур Абовијан е признат како основач на современиот источноерменски јазик.[5]
За прв пат бил објавен дури во 1858 година во Тифлис, кој бил културно средиште на руските Ерменци пред Граѓанската војна во Русија,[9] десет години по исчезнувањето на Абовијан.[8]
Име[уреди | уреди извор]
Книгата е општо позната како Рани на Ерменија (изворно Верк Хајастани),[4][6][7] иако првично била насловена како Рани на Ерменија: Плач на еден патриот (Վերք Հայաստանի. ողբ հայրենասերի) од Абовијан.[10] [11]
Позадина[уреди | уреди извор]
Хачатур Абовијан бил роден во Канакер, мало село во близина на Ереван во 1809 година, кое во тоа време било дел од Персија (Каџарците). Во 1827 година, Ереван бил заземен од Русите. Од 1830 до 1836 година, Абовијан студирал на Универзитетот во Дорпат.[12] Абовиан ја напишал книгата во 1841 година.[4][6][7][8][13]
Заплет[уреди | уреди извор]
Приказната што Абовијан ја нарекол Рани на Ерменија која се засновала на инцидент што се случил во неговиот роден град Канакер за време на Руско-персиската војна од 1826-1828 година.
Младата Ерменка по име Тагухи била киднапирана од војниците на Хосеин-хан сардар, поглаварот на Ереванското Ханство. Агаси, кој е главниот јунак, ги убива луѓето на Сардар и ја спасува. Братот на персискиот управник Хасан решава да го казни Агаси и на тој начин уништува голем број ерменски градови. [6]
Книгата „Наследството на ерменската книжевност“ од 2005 година од Агоп Џек Хасикјан и други, тврди дека „иако симболичен, инцидентот бил доволно силен за да предизвика чувства на патриотизам, национална гордост и достоинство“. Авторите потоа забележувале дека „книгата се чита како песна, во која авторот, како син, има искрен, искрен разговор со народот, на нивниот канакерски дијалект“. Тие тврдат дека „неговата порака е директна и силна: апел од дното на срцето“.[6]
Публикации и преводи[уреди | уреди извор]
Романот првпат бил објавен во 1858 година во Тифлис, тогаш дел од Руската Империја. Подоцна била објавен за време на советското време (1948, 1959 Архивирано на 24 април 2013 г., [https://archive.is/20130410125314/http://www.armenianbooksclub.com/armenian_books.asp?book_publisher=&which_field=books&sort_type=ASC&offset=31450 Архивирано на 10 април 2013 г. 1975 година) и во независна Ерменија (2005, 2009 година[мртва врска]). Оттогаш романот имал 16 публикации на ерменски во посебни книги.
Првиот јазик на кој бил преведен бил рускиот (од Сергеј Шервински). Во 1948 година, руското преведено издание било објавено и во Ереван и Москва, а подоцна било преобјавено во 1955, 1971 и 1977 година во Ереван.[14] Во 1978 и 2005 година исто така бил објавен во Москва.
Во 2005 година, Вахе Баладуни го превел предговорот на романот на Абовијан на англиски. Објавен е во Ереван од страна на Музејот за книжевност и уметност. (ISBN 9993060607, OCLC 76872486)
Романот е објавен и на латвиски (1960), литвански (1980) и романски (2015).
Поврзано[уреди | уреди извор]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Dum-Tragut, Jasmine (2009). Armenian: Modern Eastern Armenian. Амстердам: John Benjamins Publishing. стр. 3. ISBN 9789027238146.
- ↑ 2,0 2,1 Baladouni, Vahé; Gery, John (2010). Hmayeak Shēms: A Poet of Pure Spirit. Lanham, Maryland: University Press of America. стр. 91. ISBN 9780761850540.
- ↑ Kurkjian, Vahan M. (2008). A History of Armenia. Лос Анџелес: Indo-European Publishing. стр. 338. ISBN 9781604440126.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Panossian, Razmik (2006). The Armenians from kings and priests to merchants and commissars. Лондон: Columbia University Press. стр. 143. ISBN 9780231511339.
- ↑ 5,0 5,1 Bardakjian, Kevork B. (2000). Wayne State University Press. Detroit: Wayne State Univ. Press. стр. 135. ISBN 9780814327470.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Hacikyan, Agop Jack; Basmajian, Gabriel; Franchuk, Edward S.; Ouzounian, Nourhan (2005). The Heritage of Armenian Literature: From the eighteenth century to modern times. Детроит: Wayne State University Press. стр. 213. ISBN 9780814332214.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Nichanian, Marc (2002). Writers of Disaster: Arm. Literature in the Twentieth Century. Принстон, Њу Џерси: Gomidas Inst. стр. 87. ISBN 9781903656099.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Kazanjian, David (2003). Loss: The Politics of Mourning. Лос Анџелес: University of California Press. стр. 144. ISBN 9780520232365.
- ↑ Petrosian, Irina; Underwood, David (2006). Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore. Bloomington, Indiana: Yerkir Publ. стр. 8. ISBN 9781411698659.
Money, jobs, and success were attainable in Tiflis, which became virtually the center of Eastern Armenian life. At the beginning of the 20th century, Tiflis had a population of 350,000, while Yerevan had only 35,000.
- ↑ Baladouni (2005) стр. 4
- ↑ Hacikyan (2005) стр. 89 "Khachatur Abovian (1809-48) is regarded as one of the founders of Eastern Armenian ashkharhabar, with his milestone work Verk Hayas- tani kam Voghb hayrenasiri (Wounds of Armenia, or lamentation of the patriot)."
- ↑ Khachaturian, Lisa (2009). Cultivating Nationhood in Imperial Russia: The Periodical Press and the Formation of a Modern Armenian Identity. Transaction Publishers. стр. 52. ISBN 978-1-4128-0848-4.
- ↑ Hovanesian, Zareh (2000). The philatelic History of Armenia. Z. Hovanesian. стр. 146. ISBN 9780615119984.
- ↑ {{Наведена мрежна страница|url=http://armenianhouse.org/abovyan/wounds-of-armenia/intro.html%7Clast=Акопян%7Cfirst=П. О.|publisher=ArmenianHouse.org|language=ru|script-title=ru:Хачатур Абовян и его "Раны Армении"|accessdate=6 јануари 2023} јануари }