Препорака 1333 (1997)

Од Википедија — слободната енциклопедија

Препорака 1333 (1997) за влашката култура и јазик, честопати едноставно наречена Препорака 1333 (1997) (влашки: Recomandarea 1333 (1997) или влашки: Dimãndarea 1333 (1997)[1]) — препорака за правата на влашкото малцинство од Советот на Европа. Била едногласно изгласана од Парламентарното собрание на Советот на Европа на 24 јуни 1997 година и формално усвоена од Советот на Европа на 15 јуни 1999 година. Препораката 1333 (1997) била издадена по напорите на Сојузот за влашки јазик и култура (СВЈК) и нејзиниот основач и претседател во тоа време Василе Барба, и имала за цел да ги подобри етничките права на Власите во земјите во кои живеат. Иако се сметала за голем успех за Власите, не успеала соодветно да се спроведе во повеќето земји.

Историја[уреди | уреди извор]

Власите се етничка група, која зборува влашки јазик, дел од групата романски јазици и живее расфрлана низ Балканот. Првенствено живеат во Албанија и Грција, но исто така и во Бугарија, Македонија, Романија и Србија, со прилично голема влашка дијаспора.[2] Во 1985 година, Сојузот за влашки јазик и култура (СВЈК) бил основан од влашкиот професор Василе Барба во Фрајбург, Западна Германија. Оваа организација е основана со цел да ги брани и зачува малцинските права на Власите. Активизмот на СВЈК првично бил ограничен на Западна Европа, ширејќи се во источноевропските земји во кои живеат повеќето Власи по револуциите од 1989 година кои довеле до крај на комунизмот и демократски систем во регионот.[3]

До 1993 година, СВЈК го одржал својот трет конгрес, на кој била усвоена резолуција со која се повикува на правно признавање на Власите како малцинска група во сите земји во кои тие живеат. Резолуцијата, исто така, барала унапредување на образованието на сите нивоа на влашки јазик и употреба на јазикот во црквите и печатот во нивните родни земји.[3] По ова, раководството на СВЈК почнало да бара спроведување на оваа резолуција. За ова, Барба упатил апел до Европскиот совет и до Европскиот парламент прикажувајќи ја несигурната состојба на Власите во нивните матични земји.[3]

Напорите на Барба и СВЈК биле добро прифатени, а Парламентарното собрание на Советот на Европа го задолжило Џулио Ферарини, италијански политичар тогаш член на културните тела на Советот на Европа, да спроведе истражување за состојбата на Власите и да поднесе резолуција до Парламентарното собрание. Нацрт-резолуцијата „Ферарини“, која ја поттикнала одбраната на влашкиот јазик, била усвоена од Парламентарното собрание на 3 мај 1994 година, потпишана од претставници на Франција, Италија, Португалија, Сан Марино и Романија. [3]

По ова, пратеникот во парламентот на Шпанија, Луис Мариа де Пуиг бил назначен за известувач за прашањето на Власите од страна на Комитетот за култура, наука и образование, комисија на Европскиот парламент.[4] По тригодишното истражување,[3] на 24 јуни 1997 година, Де Пуиг му го доставил извештајот Документ 7728 на Парламентарното собрание за расправа за време на неговото 18-то заседание.[4] СВЈК и Сојузот на Француските Власи постојано помагале во изработката на овој извештај.[5] Истиот ден, Препораката 1333 (1997) за влашката култура и јазик[4] била едногласно изгласана од Парламентарното собрание.[3]

Препораката ја нотира критичната состојба на Власите и опасноста со која се соочува нивниот јазик и култура, а првенствено е насочена кон балканските земји во кои живеат Власите. Меѓу другото, овие земји се повикани да ја ратификуваат Европската повелба за регионални или малцински јазици, да воведат црковни служби и образование на влашки јазик, да помогнат во објавувањето на весници и списанија на влашки јазик, да обезбедат телевизиско и радиоемитување на влашки јазик и да им дадат поддршка на влашките културни организации.[2] Признавањето на Власите како етничко малцинство не било побарано бидејќи Де Пуиг, како што подоцна објаснил, сакал да избегне политички контроверзии и да ја сосредоточи препораката чисто на културната област.[4]

Препораката 1333 (1997) била формално усвоена од Советот на Европа на 15 јуни 1999 година.[6]

Последици[уреди | уреди извор]

Препораката 1333 (1997) е едно од најголемите достигнувања во борбата за етничките права на Власите на меѓународната сцена. Таа служела како најголема надеж и средство за притисок против владите за Власите во текот на 1990-тите. Меѓутоа, со текот на времето тоа би се покажало како големо разочарување. На прво место, препораката не била правно обврзувачка,[2] и со оглед на тоа што на Власите им недостигало раководство или централна организација, тие не можеле да организираат усилби за нејзино спроведување.[3] Според претставниците на СВКЈ, само Романија и Македонија соодветно ја спровеле препораката.[7] Така, препораката 1333 (1997) практично немала вистинско влијание. Сепак, препораката до ден-денес Власите најчесто ја наведуваат секогаш кога бараат дополнителни малцински права или подобрување на нивната ситуација.[2]

Во Грција, Препораката 1333 (1997) била примена многу негативно од Панхеленската федерација на културни здруженија на Власите, [6] најголемата влашка културна организација во Грција и во светот.[6] Оваа организација постојано протестираше против поимот Грци Власи како етничко малцинство во Грција.[6] Меѓутоа, резолуцијата била позитивно примена од Грчкиот хелсиншки одбор за човекови права и грчкиот огранок на Меѓународната група за права на малцинствата.[6]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Lala, Tașcu (15 February 2023). „In Memoriam prof.dr. VASILE BARBA (15.02.1918-20.10.2007)“ (влашки). Radio Romania International.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Zandlová 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Stan 2010.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Gica 2009.
  5. ↑ Stănilă 2019.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Kahl 2003.
  7. ↑ Baicu, Cornel (29 August 2003). „"Rumänien ist für uns eine zweite Heimat"“ (германски). Deutsche Welle.

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Препорака_1333_(1997)&oldid=5190031“