Партизанска болница „Фрања“

Партизанската болница „Фрања“ на 15 септември 2007 година, три дена пред болницата речиси да се уништи во поплава

Партизанска болница „Фрања“ ( словенечки: Partizanska bolnica Franja) ― тајна болница од Втората светска војна во Долењи Новаки во близина на Церкно во западна Словенија. Ја воделе словенечките партизани од декември 1943 година до крајот на војната како дел од широко организираното движење на отпорот против фашистичките италијански и нацистички германски сили.

Ранетите што биле лекувани таму биле војници и од сојузничките сили и од силите на Оската. Иако силите на Вермахтот, кои ја окупирале територијата што била анектирана од Италија, извршиле неколку обиди да ја најдат болницата, таа никогаш не била откриена. Денес реконструираната локација постои како музеј. Заштитен е како споменик на културата од национално значење.

Историја и преглед

Втора светска војна

Нумерички план на болнички згради пред скоро уништување:
1. Колиба за ранетите; бункер
2. Одделение за изолација
3. Оперативна колиба
4. Лекарски бараки
5. Единица за рендген
6. Место за носила
7. Кујна
8. Колиба за ранетите; Трпезарија
9. Колиба за ранети, продавници и столарска работилница
10. Соби за персонал
11. Бања; соба за перење
12. Амбуланта
13. Резервоарот за вода
14. Електрична постројка
15. Зграда за закопување на екстремитетите
16. Бункер над клисурата Пашица

Изградена на тежок и нерамен терен во оддалечената клисура Пашица во западна Словенија од страна на словенечките партизани, болницата била отворена во декември 1943 година и забележала континуирани подобрувања до мај 1945 година. Болницата се наоѓала длабоко во Европа окупирана од Германија, само неколку часа од Австрија и централните делови на Третиот Рајх. Германската воена активност била честа во општиот регион за време на работата на болницата. Влезот на болницата бил скриен во шумата, а до болницата се стигнувало само со мостови.

Мостовите можеле да се повлечат доколку непријателот бил во близина. Со цел да се зачува тајноста неопходна за да функционира тајна болница, на пациентите им ги врзувале очите при транспортот до установата. Болницата била заштитена и со мински полиња и гнезда на митралези. Бидејќи болницата е во клисура, многуте дрвја и камуфлирани згради обезбедиле заштита од воздушно извидување.

Основачот и првиот градител на болницата бил Виктор Волчјак, но болницата го добила името по нејзиниот раководител и лекар, Фрања Бојц Бидовец, кој започнал да работи таму во февруари 1944 година. Меѓу лекарите кои работеле во болницата имало и Италијанец, Антонио Чикарели. Исклучително добро опремена за тајна партизанска операција, болницата останала недопрена до крајот на војната. Таа била дизајнирана да обезбеди третман на дури 120 пациенти во исто време, но забележала речиси десет пати повеќе за време на неговото работење. Повеќето од неговите пациенти биле ранети борци на антинацистичкиот отпор, кои не можеле да одат во редовните болници бидејќи ќе биле уапсени. Меѓу неговите пациенти имало многу националности, вклучително и еден ранет германски непријателски војник кој, откако бил лекуван, останал во болница како член на болничкиот персонал. Болницата работела до 5 мај 1945 година.

Повоен период

Партизанската болница „Фрања“ станала дел од Музејот „Церкно“ во 1963 година. Во 1997 година, американското Здружение на ветерани на воздухопловните сили издало награда на болницата „Фрања“ за спасување и лекување на соборениот американски пилот Харолд Адамс.^{[се бара извор]}

Од 2000 година е на списокот на кандидати за да стане светско наследство на УНЕСКО Во 2003 година, Поштата на Словенија издала поштенска марка за одбележување на 60-годишнината од болницата „Фрања“ и станала поштенска марка на годината во Словенија.

На 18 септември 2007 година, местото било тешко оштетено во поплава по поројните дождови. Таа била реконструирана и целосно обновена до 2010 година, а потоа била повторно отворен за посетители. На 13 јули 2023 година, обилните врнежи повторно го оштетиле местото, целосно уништувајќи три згради. Во настанот, оштетени биле уште три згради, уништени биле електричните инсталации, а пристапот до влезната зграда бил прекинат.

Надворешни врски

• Партизанска болница „Фрања“ на Ризницата ^?
• Franja Partisan Hospital on Geopedia
• Franja Partisan Hospital Museum official website
• WW2 Landmark: Franja Partisan Hospital - 3D visualisation by Boštjan Burger.
• Franja Partisan Hospital pictorial website Архивирано на 3 март 2016 г.
• . 23 September 2020.