Железница (Пиринско)

Железница
Железница
Местоположба во областа Железница Местоположба на Железница во Општина Симитли и Благоевградската област
Координати: 41°56′N 23°3′E
Земја	Бугарија
Област	Благоевградска
Општина	Симитли
Површина
• Вкупна	32,802 км2 (12,665 ми2)
Надм. вис.	&10000000000000677000000677 м
Население (2024)
• Вкупно	285
• Густина	8,7/км2 (23/ми2)
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)
Пошт. бр.	2732

Железница — село во Горноџумајско, Пиринска Македонија, денес во општината Симитли на Благоевградската област, Бугарија. Населението брои 285 жители (2024).

Географија и местоположба

Селото Железница се наоѓа северно од Симитлиската Котлина. Од општинскиот центар Симитли е на растојание од 3,5 км, а од регионалниот центар Горна Џумаја на 15 км. На север се граничи со атарите на селата Моштанец и Покровник. На исток ја минува реката Струма кај Церово и се граничи со атарот на селото Градево. На југ, селото се граничи со градот Симитли, село Докатичево и село Тросково. Неговата западна граница е до село Дебочица и село Падеш. Низ Железнишката Клисура минуваат меѓународната железничка линија Софија-Кулата и меѓународниот пат Е-79, кои имаат важно транспортно и економско значење за општината, областа и државата. Просечната надморска височина е 600 метри. Железница има умерена континентална клима. По реката Струма продира медитеранска струја.

Просечните месечни температури се движат од 18 до 20 степени. Највисоките летни температури достигнуваат 39-40 степени, а најниските до минус 10-12 степени. Просечните годишни врнежи се околу 60-80 литри на м². Преовладуваат пролетни и летни дождови.

Историја

Во атарот на селото западно од Струма има мала тумба наречена Градиште со антички остатоци. Наспроти Градиште, источно од Струма, се наоѓа старата римска тврдина со истото име Градиште, која била набљудувачка точка на патот кај Струма. Населбата кај Железница одиграла споредна улога. Според легендите, двете тврдини биле поврзани со мост и подземен тунел под нивото на Струма.

За време на Второто Бугарско Царство, поради присуството на железна руда во Железница, почнало да се развива ископувањето и преработката на железо. Железната руда била ископувана и преработена во областа на она што сега се нарекува Леарница. Остатоци од оваа активност сè уште може да се најдат во овие области. Се создале и ковачи во кои се обработувало ископаното железо.

Во XVI век Доброта војвода го организирал отпорот на селото против турцификацијата. На вториот ден од Велигден 1625 година, се одржал состанок во областа на ридот Попадиин, на кој присуствувале и луѓето од селото и жителите на околните села. За тој ден била закажана исламизација, но Доброта војвода и неговата чета, како и четите од другите села, ја опколиле куќата на овчарот Лазар, каде што биле сместени беговите, а по жестоката битка меѓу одметниците и Турците, Македонците победиле и не ја предаде нивната вера. За да не настрадаат од одмаздата на Турците, Доброта војвода ги извадил селаните и добитокот од селото и им ги запалил куќите, што довело 300-400 жители на селото да бараат нова земја за подобар живот. Некои се населиле околу Дупница, но мнозинството се населиле во источните краишта на Витоша, каде што го основале своето мало село наречено Железница.

Црквите во селото се „Свети Илија“ (1874), „Успение на Пресвета Богородица“ (Бела црква), Атанасова црква и „Свети Дух“. Во изградбата на Рилскиот манастир учествувало и селото Железница, што е забележано во хрониката на манастирот.

До средината на 19 век, образованието станало секуларно. Имињата на учителите кои предавале во училиштето во Железница се запишани во хрониката на црквата Свети Илија, меѓу нив е и името на Ангел Канчев, соработник на Левски.

Кон крајот на 18 и почетокот на 19 век, војводата Ангел и неговата ќерка Румена војвода раководеле со групи од селото. Во 1878/79 година во Кресненско востание учествуваат триесетина жители на селото на чело со Георги Костов. Чест гостин на Железница бил и Јане Сандански, кој подготвувал комитет на МРО во селото.

Според статистиката на Васил К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 година Железница имала 1.100 жители Македонци, сите христијани.

Во селото Железница на 23 септември 1902 година била испукана првата пушка на Горноџумајското востание. Се воделе крвави битки. Тогаш Железница го доживува своето второ поместување. Од 300 куќи останале помалку од 150. Во 1912 година по Првата балканска војна селото станува дел од Царството Бугарија. Во 1941-43 година било изградено ново училиште со ентузијастичко учество на сите селани. Многу селани учествувале и загинале во двете светски војни.

Демографија

На табелата е прикажан бројот на населението во Железница за периодот 1934-2011:

година	1934	1946	1956	1965	1975	1985	1992	2001	2011
население	1139	1204	1071	681	513	448	413	407	368

Етнички состав

Број и удел на етничките групи според пописот од 2011 година:

националност	број	%
Бугари	340	92,39
Роми	17	4,62
Турци	4	1,09
други	-	-
не се самоопределиле	-	-
не одговориле	7	1,90
Вкупно	368	100

Во селото и околината живеат голем број Македонци, кои од страна на бугарската држава не се признаваат како посебна етничка заедница и голем дел од нив се запишуваат како Бугари.

Жителите на селото се православни христијани. Во селото има 2 цркви.

Општествени установи

• Центар на народната заедница „Васил Коларов“;
• Градско собрание;
• Дом за стари лица;

Културни и природни знаменитости

Природно обележје е реката Вранештица или Стара река, која од запад кон исток минува низ целата територија на селото и се влева во реката Струма. Највисоки места се 5-те врва - Лунџовска со 1050 м.н.в., Мурџовска со 750 м.н.в., Бурча со 700 м.н.в., Тупарска (со Куклите), Камено и Лазаровска чука на 650 м.н.в. Една од најинтересните природни глетки е „Момина скала“, надвисната над реката Вранештица на 1 км од Струма. Локалитетот е поврзан со историјата на селото. За време на османлиското владеење овде се воделе битки со поробувачите. На еден од нив му се допаднала локална девојка која не ги исполнила неговите барања. Турчинот тргнал по неа, а таа побегнала и се качила на карпата. Гледајќи дека Турчинот ќе ја престигне, девојката скокнала од високата карпа и умрела, зачувувајќи го своето достоинство.

Редовни настани

Се одржува фестивалско-земјоделска средба со жителите на село Железница, Софиско, мигрирани во минатото од село Железница, Горно Џумајско. Фолклорната група на селото редовно учествува на фестивалот „Пирин пее“, кој се одржува во областа Предела. На празникот Духовден се одржува празник и курбан за здравјето на жителите на селото, слични собири се одржуваат и на други верски значајни празници.

Личности

Родени во Железница

• Александар Николов (1893–1923), комунист;
• Доброта војвода, Македонски ајдут од XVI век;
• Иван Ангелов, учесник во Прва светска војна;
• Михаил Гребенаров (1843 - 1908), издавач на книги;
• Симеон Ангелов (? – 1902), револуционер;
• Славе Македонски (1931–2002), македонски писател и македонист;
• Стоимен Карадаев, револуционер;
• Стоине Ангелов, учесник во Прва светска војна;
• Стојан Атанасов, учесник во Прва светска војна;