Гускин петопрст
| Гускин петопрст | |
|---|---|
| |
| Научна класификација [ у ] | |
| Царство: | Растенија |
| клад: | Скриеносеменици |
| клад: | Евдикоти |
| клад: | Розиди |
| Ред: | Розовидни |
| Семејство: | Рози |
| Род: | Петопрст |
| Вид: | Гускин петопрст |
| Научен назив | |
| Potentilla anserina (L.) Rydb. | |
| Синоними[1] | |
| |
Гускин петопрст (науч. Argentina anserina, syn. Potentilla anserina) — едно од повеќегодишни цветни растенија од семејството на розите (Rosaceae). Ова растение е родено низ умерената северна хемисфера, често на бреговите на реките и во тревни живеалишта како што се ливадите и патиштата. Растението првично било сместено во родот Potentilla од Карл Линеј во неговиот Species planarum, издание 1, (1753), но било прекласифицирано во воскреснатиот род Argentina со истражување спроведено во 1990-тите.[2] Прекласификацијата останува спорна и не е прифатена од некои стручњаци.[1][3][4][5] Тоа е вид агрегат кој често е поделен на повеќе видови.[6][7]
Опис[уреди | уреди извор]
Петопрстот претставува нискорастечко тревно растение со притаени црвени столони кои можат да бидат до 80 см долга. Листовите се 10–20 см долги, рамномерно налепени во ливчиња со пили 2–5 см долга и 1–2 см широк, покриени со свилени бели влакна, особено на долната страна. Овие влакна се присутни и на стеблото и на столоните. Тие им даваат на листовите сребрен изглед од кој растението го добило името.
Цветовите се произведуваат поединечно на 5-15Стебла долги см, 1,5-2,5 см пречник со пет (поретко до седум) жолти ливчиња. Плодот е кластер од суви ахени.
Живеалиште[уреди | уреди извор]
Гускиниот петопрст најчесто се среќава во песочни или чакални почви, каде што може брзо да се шири со своите плодни столони кои вкоренуваат. Вообичаено се јавува во внатрешните живеалишта, за разлика од A. egedii, која е растение од крајбрежните солени мочуришта толерантни на сол.
Одгледување и употреба[уреди | уреди извор]
Растението било ставано во чевли за да ја апсорбира потта . Порано се верувало дека е корисно за епилепсија и дека може да ги одврати вештерките и злите духови.[8]
Корените на ова растението ги јаделе некои индијански племиња.[9] Се одгледува како прехранбена култура поради неговите јастиви корени, кои наликуваат на пашканат.[10] Исто така, може да стане проблематичен плевел во градините.
Патниците кои го посетуваа Тибет известија за употребата на коренот на растението во храната во регионот. Според Пјотр Козлов, кој патувал во регионот Кам во 1900-1901 година, Тибеќаните, кои немале друг зеленчук освен репката, често откопувале корени од аргентинската ансерина (чие локално име тој го дал како djüma ), ова растерние се суши и се чува за подоцнежна употреба. Козлов дури сугерираше дека не би било лоша идеја и руските селани да го прават истото, особено во годините на глад. Мисијата на Сарат Чандра Дас на Тибет кон крајот на деветнаесеттиот век извести дека коренот на растението, под тибетско име различно транскрибирано како тома, дома или дрома, бил послужен варен во путер и шеќер на новогодишните прослави во главниот град на Тибет. Ласа.[11]
Етимологија и фолклор[уреди | уреди извор]
Предлинејското име anserina значи „гуска “ (Anser), бидејки растението се користело за нивно хранење или затоа што листовите потсетуваат на трагите на птицата. Во Шведска, цветот се нарекува gåsört (гускин кантарион).
Околу воа растение се има развиено многу богат фолклор. Растението го носи заедничкото име ришет на француски, богато и преку сребро и злато.
Постои легенда која што кажува дека Христос дете пораснал и одел по патиштата на Палестина; а жолтото цветно растение на правливиот крај со сребрени листови слични на папрат, кои лежеа рамно на земја, е наречено Трагите на нашиот Господ.[12]
Фосилни записи[уреди | уреди извор]
Оревката на гускиниот петопрст се едни од прилично растенија во плиоценските фосилни флора на Источна Европа, но вообичаени во плеистоценот.[13]
Петопрстот како мотив во уметноста[уреди | уреди извор]
- „Петопрст“ — краток расказ на македонскиот писател Тоде Илиевски.[14]
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 „The Plant List: Potentilla anserina L.“. Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanic Garden. 2013. Посетено на 19 мај 2016.
- ↑ A key to the Potentilla complex
- ↑ „Tropicos.org“. Посетено на 3 February 2015.
- ↑ „Online Atlas of the British and Irish Flora: Potentilla anserina L.“. Посетено на 27 May 2016.
- ↑ Stace, Clive (2019). New flora of the British Isles (4. изд.). Suffolk, UK: C&M Floristics. ISBN 978-1-5272-2630-2.
- ↑ Arne Rousi (1965). „Biosystematic studies on the species aggregate Potentilla anserina L.“. Annales Botanici Fennici. 2 (1): 47–112. JSTOR 23724290.
- ↑ Koski, M.H.; Ashman, T.-L. (2013). „Quantitative Variation, Heritability, and Trait Correlations for Ultraviolet Floral Traits in Argentina anserina (Rosaceae): Implications for Floral Evolution“. International Journal of Plant Sciences. 174 (8): 1109–1120. doi:10.1086/671803.
- ↑ Howard, Michael.
- ↑ Fagan, Damian (2019). Wildflowers of Oregon: A Field Guide to Over 400 Wildflowers, Trees, and Shrubs of the Coast, Cascades, and High Desert. Guilford, CT: FalconGuides. стр. 138. ISBN 978-1-4930-3633-2. OCLC 1073035766.
- ↑ Niering, William A.; Olmstead, Nancy C. (1985) [1979]. The Audubon Society Field Guide to North American Wildflowers, Eastern Region. Knopf. стр. 752. ISBN 0-394-50432-1.
- ↑ „Journey to Lhasa and central Tibet“. 1902.
- ↑ Taylor, Gladys.
- ↑ The Pliocene flora of Kholmech, south-eastern Belarus and its correlation with other Pliocene floras of Europe by Felix Yu. VELICHKEVICH and Ewa ZASTAWNIAK - Acta Palaeobot. 43(2): 137–259, 2003
- ↑ Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), Џинџуџе во земјата на афионите: Антологија на македонскиот краток расказ. Скопје: Темплум, 2022, стр. 114.
- Lamoureux, G.; и др. (1983). Plante sauvage des villes, desa champs et en bordure des chemins. Fleurbec. ISBN 2-920174-07-X.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
|