Вито Которанин
Вито Которанин, исто така Витус и Вита (Котор, околу 1275 — Котор, по 1335) — архитект од Котор познат по изградбата на манастирот Високи Дечани.[1]
Животопис[уреди | уреди извор]
Роден е во Котор, во тоа време дел од Кралството Србија (денес Црна Гора) и учел градежништво во Котор каде се придружил на францисканскиот манастир и станал монах и мајстор-градител со своја работилница.[2] Неговите организациски вештини и способност да ги собере најдобрите занаетчии од околните подрачја, вклучувајќи го и Дубровник (во тоа време дел од Дубровничката Република), му донеле репутација.[3] Тој лично добил нарачки од српските кралеви Стефан Милутин и Стефан Дечански да го изгради Високи Дечани.
Неговото полно име е забележано различно од историчарите, Вито Трифунов (од Трифун, се однесува на предок) Чучола или можеби Чуча, Которанин (од Котор).[4] Ова е засновано на натпис на порталот на јужната врата на Дечани, но само работата од 20 век на историчарите Ристо Ковијаниќ и Иво Стјепчевиќ ја поврзува личноста со записите во Котор.[5]
Почетната изградба на манастирот Високи Дечани се одвивала помеѓу 1327 и 1335 година за време на владеењето на Стефан Дечански. Манастирот се наоѓа во долината на реката Бистрица опкружен со планини и шуми на планинскиот венец Проклетие на Косово. Денешната анализа на скулптурата и архитектурата на Дечани нуди многу индиции за авторството на скулптурите на светците[2] и мавзолејот во Бањска и низа цркви во Котор (вклучувајќи базилика) од 14 век што му се припишува на фра Вито од Котор кој изградил сличен мавзолеј во Дечани.
На Вито му се припишува изградбата на манастирската црква во Дечани која започнала во почетокот на 1327 година.[6] Црквата била посветена на Христос Пантократор. Кралот Стефан Дечански ја нарачал изградбата од група мајстори на чело со мајстор Вито од Котор и под надзор на архиепископот, подоцна светител Данило II. Во 1330 година, Стефан Дечански доделил повелба за манастирот со зададеност за вечно одржување на манастирот. Посмртните останки на Стефан се сочувани во дечанската црква во ковчег на чело на олтарот.
Вито Которанинот исто така ја изградил црквата Богородица Љевишка, српска православна црква од почетокот на 14 век во Призрен. Стефан Милутин, кралот на Србија ја нарачал нејзината обнова и проширување во 1306 година на местото на византиската базилика од 11 век.[7] Византиската црква имала три кораби на кои Милутин додал уште два. Архитектурата на обновената црква користела доцновизантиска архитектура преку употреба на пет куполи, монументални натписи во нејзината надворешност, внатрешен нартекс[8] и византиската камбанарија. Милутин го избрал Вито Которанин за мајстор на комплексот и му побарал да користи византиски елементи. Друг аспект на фреските на Богородица е нивното прикажување на православните собори како симбол кој се однесува на предизвиците со кои се соочила православната црква против Римокатоличката црква, ситуација вообичаена на граничните простори меѓу католицизмот и православието на Балканот.[9]
Богородица Љевишка било официјалното име во времето на Милутин, иако црквата во народот била позната како црква Света Петка.[10] По турското освојување, таа била претворена во џамија и името било променето во Фатих џами или џамија на Мехмед Фатих. Денес е под заштита на УНЕСКО.[11]
Починал во Котор.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Gaborit, Jean-René (October 3, 1971). „Svetazar Radojcic. Geschichte der serbischen Kunst. Von den Anfängen bis zum Ende des Mittelalters (Grundriss der slawischen Philologie und Kulturgeschichte)“. Bulletin Monumental. 129 (4): 299 – преку www.persee.fr.
- ↑ 2,0 2,1 Čubrović, Zorica (October 3, 2016). „Которски светац и скулптура Дечана“. Историјски записи (3–4): 157–170 – преку www.ceeol.com.
- ↑ „EBSCOhost | 84629330 | LOAN BUSINESS BETWEEN DUBROVNIK AND KOTOR I N 14TH AND 15TH CENTURIES“.
- ↑ Bezić-Božanić, Nevenka (1966). „Majstori od IX do XIX stoljeća u Dalmaciji II“. Contributions to the History of Art in Dalmatia (хрватски). Književni krug Split, Konzervatorski odjel u Splitu. 16: 319. ISSN 0555-1145.
- ↑ Dujović, Jovan (10 October 1998). „Ko je bio Vita Kotoranin, neimar Dečana i ko su bili njegovi primorski majstori - kamenari? On dobrolepi podiže hram bogolepi“. Srpsko nasleđe - Istorijske sveske (српски). Belgrade: Preduzeće za novinsko izdavačku delatnost "Glas" d.d.o. Архивирано од изворникот на 2023-03-22. Посетено на 2023-12-02.
- ↑ Bojović, Boško I. (2014). L'Église Orthodoxe Serbe: Histoire - spiritualité - modernité. ISBN 9788671790857.
- ↑ Cloisters, Metropolitan Museum of Art (New York, N. Y. ) Department of Medieval Art and the; N.Y.), Metropolitan Museum of Art (New York (July 11, 2004). Byzantium: Faith and Power (1261-1557). Metropolitan Museum of Art. ISBN 9781588391131 – преку Google Books.
- ↑ „Serbian Orthodox Church: Its Past and Present“. Serbian Patriarchy. July 11, 1972.
- ↑ Boeck, Elena N. (July 9, 2015). Imagining the Byzantine Past: The Perception of History in the Illustrated Manuscripts of Skylitzes and Manasses. Cambridge University Press. ISBN 9781107085817 – преку Google Books.
- ↑ Nenadović, Slobodan (July 11, 1963). „Bogorodica Ljevis̆ka: njen postanak i njeno mesto u arhitekturi Milutinovog vremena“. Nar. knj.
- ↑ Planet, Lonely; Baker, Mark; Sheward, Tamara; Isalska, Anita; McNaughtan, Hugh; Parkes, Lorna; Bloom, Greg; Duca, Marc Di; Dragicevich, Peter (October 1, 2017). Lonely Planet Eastern Europe. Lonely Planet. ISBN 9781787011908 – преку Google Books.