Елиза Отесен-Јенсен

Од Википедија — слободната енциклопедија

Елиза Отесен-Јенсен (позната и како Отар; 2 јануари 1886 — 4 септември 1973) — норвешко—шведска сексуална едукаторка, новинарка и анархистичка агитаторка, чија главна мисија била да се бори за правата на жените да го разберат и контролираат сопственото тело и сексуалноста. Таа била член на шведскиот анархосиндикалистички синдикат Централната организација на работниците на Шведска.[1] Нејзините следбеници ја сметаат за пионер во областа на правата на жените и феминизмот.

Нејзиното лично мото било „Сонувам за денот кога секое новородено дете е добредојдено, кога мажите и жените се еднакви и кога сексуалноста е израз на интимност, радост и нежност“.[2][3]

Животот и кариерата[уреди | уреди извор]

Ќерката на викар, Отар е родена како Елиза Оттесен во општината Хојланд во округот Ругалан, Норвешка. Таа била 17. од 18 деца на Имануел Отесен и Карен Арсел Есендроп, и како што било вообичаено во Норвешка во тоа време, таа го добила името Елиза по нејзината сестра која починала како доенче претходната година.[4] Името Отар било нејзиниот новинарски псевдоним и кратенка од нејзиното презиме, но и упатување на норвешкиот викиншки поглавар Охтере од Халогаланд (норвешки: Ottar fra Hålogaland).[5]

Подоцна во животот, нејзиниот татко ја испратил нејзината помала сестра Магнилд да се породи во Данска, за да биде принудена да се откаже од своето дете. На Магилд не ѝ кажале ништо за бременоста или раѓањето, а девет месеци се плашела дека стомакот само ќе и се подели. Се самоубила поради копнежот по детето кое морало да го остави зад себе. За ова, Отар никогаш не можела да му прости на нејзиниот татко, а судбината на нејзината сестра станала силна движечка сила за нејзината посветеност во борбата за правата на жените.[2]

Сонот на Отар било да стане стоматолог, но експлозија во хемиската лабораторија на нејзиното средно училиште ги повредила нејзините прсти, расипувајќи и ги шансите да продолжи со стоматолошка кариера.[6] Наместо тоа, таа почнала да работи во весник, и на крајот станала новинарка. Таа отсекогаш ги доведувала во прашање проповедите на нејзиниот татко и рано дошла до заклучок дека не е христијанка. Таа открила дека нејзините симпатии се кон социјалистите и дека токму со нив ќе се бори до крајот на животот.[2]

Таа направила неколку обиди да ги организира жените од работничката класа. Но, набрзо почнале да ја прашуваат за совет за сексуални прашања, поставувајќи ѝ прашања како „Дали секогаш морам кога мојот сопруг сака?“, „Што можам да направам за да не забременам?“.[2]

До крајот на Првата светска војна, во 1913 година, Отар се запознала и развила блиско пријателство со шведскиот анархосиндикалистички мировен агитатор Алберт Јенсен. Тие се венчале во 1931 година, а Елисе Отесен го променила презимето во Отесен-Јенсен. Кога Алберт Јенсен беше протеран од Норвешка, таа дојде со него во Данска. Таму го родила нивното дете, кое починало набргу по раѓањето.[2]

Отар и Алберт се преселиле во Шведска, а таа запознала лекар кој, меѓу другото, ја научил како да користи дијафрагма. Таа потоа тргнала на својата прва турнеја низ целата земја, во Шведска. Таа отпатувала од Скане до Норланд, учејќи ги работничките како да избегнат бременост. Таа агитираше за правото на жените да искусат сексуално задоволство, за бесплатен абортус, за укинување на законите против контрацептивни средства, за правата на хомосексуалците и многу повеќе. Тоа што го направила било незаконски и ризикувала строги казни.[2]

Во 1920-тите, Отар била редовен писател на Арбетарен, со своја колумна фокусирана на феминистички прашања. По несогласувањата со другите уредници на Арбетарен во 1925 година, таа започнала свој весник „Ви квинор“. Весникот сепак не траел долго. Неколку години подоцна, таа пишувала и за анархистичкото списание Бренд.[2][7]

Во 1933 година, Отар, заедно со голем број радикални лекари и претставници на синдикатот, ја основале Шведската асоцијација за сексуално образование (шведски: Riksförbundet för sexuell upplysning, РФСУ).[3][8] Таа станала нејзинита прва претседателка, и ја имала оваа функција до 1956 година.[9] Отесен-Јенсен исто така била еден од основачите на Меѓународната федерација за планирано родителство (IPPF), [8] во 1953 година [10] Еден труд објавен од RFSU го носи името „Ottar“, во чест на Елизе Оттесен-Јенсен. Овој весник го промени своето име во „Отар“ во 2001 година, а претходно бил познат како „Билтен на RFSU“.[11] Името Ottar исто така се користело за именување на норвешката феминистичка група Kvinnegruppa Ottar, која била официјално основана во 2006 година [12]

Библиографија[уреди | уреди извор]

  • Ovälkomna barn: ett ord till kvinnorna (1926)
  • Könslagarnas offer (1928)
  • Människor i nöd: Det sexuela mörkrets offer (1932)
  • Sexualundervisningen (Во Sexuallivet i modern belysning, уредено од Арне Талберг, 1944)
  • Säg barnet sanningen (1945)
  • ABC för ett lyckligt äktenskap (со Нилс Нилсен, 1947)
  • Och livet skrev (1965)
  • Livet skrev vidare (1966)
  • Arbetarrörelsen – männens eller mänsklighetens rörelse? (избор од написите на Отар во Арбетарен и Бренд во 1920-тите, од Ингрид Примандер, 1980 година)

Необјавено дело:

  • Архивите од Riksförbund för sexuell upplysning, во Arbetarrörelsens arkiv och bibliotek
  • Elise Ottesen-Jensens korrespondanse og klipparkiv, во библиотеката на Американската федерација за планирано родителство

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Britta Gröndahl. „SAC Syndikalisterna: Elise Ottesen-Jensen“ (шведски). Central Organisation of the Workers of Sweden. Архивирано од изворникот на 9 February 2007. Посетено на 26 February 2007.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Cindy Larsen (5 March 2001). „Yelah.net – Om Elise Ottesen-Jensen“ (шведски). Yelah. Архивирано од изворникот на 27 September 2007.
  3. ↑ 3,0 3,1 „The Swedish Association for Sexuality Education: Our history“. RFSU. Архивирано од изворникот на 27 September 2007. Посетено на 1 March 2007.
  4. ↑ Linder, Doris H (1996). Seksualpolitikk og kvinnekamp : historien om Elise Ottesen-Jensen, p. 12. Tiden, Oslo. (In Norwegian)
  5. ↑ Harbo, Hilde. "Elise Ottesen-Jensen kjempet på barrikadene for den forbudte prevensjonsopplysningen", Aftenposten, Oslo, 7 March 2015. Retrieved on 20 November 2019. (In Norwegian)
  6. ↑ Bengt Hemlin (2002). „Elise Ottesen-Jensen“. Архивирано од изворникот на 16 February 2007. Посетено на 1 March 2007.
  7. ↑ Hjördis Levin. „Elise Ottesen-Jensen“ (шведски). Архивирано од изворникот на 29 September 2007. Посетено на 1 March 2007.
  8. ↑ 8,0 8,1 Boethius, Carl Gustaf (1985). Sex Education in Swedish Schools: The Facts and the Fiction. Family Planning Perspectives, Vol. 17, No. 6. Guttmacher Institute. стр. 276. doi:10.2307/2135318. JSTOR 2135318. OCLC 38889422.
  9. ↑ Per Magnus Johansson (2003). „Sweden and Psychoanalysis“. Psychomedia. Посетено на 1 March 2007.
  10. ↑ Lena Lennerhed (10 January 2001). „Histsex archives, January 2001“. Архивирано од изворникот на 23 December 2006.
  11. ↑ „Riksförbundet för sexuell upplysning: Om tidningen Ottar“ (шведски). RFSU. Архивирано од изворникот на 7 October 2006. Посетено на 1 March 2007.
  12. ↑ Lønnå, Elisabeth. "Kvinnegruppa Ottar", Store Norske Leksikon, 30 December 2016. Retrieved on 27 November 2019. (In Norwegian)
Нормативна контрола
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Елиза_Отесен-Јенсен&oldid=4832723“