Хијазам
Хијазма (грчки: χίασμα — вкрстување, како буквата Х) — стилска фигура блиска до антитезата и спротивна на паралелизам во која два пара зборови, фрази или реченици кои се синтаксички или суштински слични се ставаат во симетрична, но превртена врска како во огледало,[1] за да се нагласи спротивниот поим. Поттип на хијазмот е антиметабола. Припаѓа на фигурите за конструкција.
Шематски дијаграм[уреди | уреди извор]
Хијазмот може да биде претставена со шемата АБ: БА видлива во стиховите на Лаза Костиќ:
-
„Соништата -
Сонувам, -
Сонувам -
соништа“.
Историја[уреди | уреди извор]
Најверојатно, хијазмот првпат се појавил на хебрејски јазик во 10 век п.н.е., претежно се среќавал во Псалмите и Книга на пророкот Исаија. Во античко време на човекот не му бил познат хијазмот. Првпат хијазмот го споменува Хермоген, кој бил учител по говорништво во 2 век од нашата ера. Хермоген го нарекол хијазмот вкрстени распоредени колони.[2]
Хијазмот бил во центар на внимание во 19 век кога била забележана неговата честа употреба во Библијата.[3]
Литературниот критичар и теоретичар Пол де Ман го сметал хијазмот за литературна постапка, и со тоа значително го проширил неговото основно значење.[1] Толкувајќи ги песните на Рилке, тој укажува на нивната хијазмичка структура.
Употреба[уреди | уреди извор]
Хијазмот се користи за да се избегне повторување на истата синтаксичка структура. Често се користи како средство за хумор и иронија.[2][3]
Примери[уреди | уреди извор]
- „Ако, според тоа, не го знам значењето на гласот, ќе бидам странец за оној што зборува, а тој што зборува ќе биде странец за мене . (1. Коринтјаните 14:11)
- „Мавта лесно, но силно удира. (народна песна)
- „ Работев насекаде и ме ценеа насекаде за моите златни раце. (Проклета авлија, Иво Андриќ)
- „Кој знае - не зборува, тој што зборува - не знае“. (Лао-це)
- „Еден за сите, сите за еден. (Тројцата мускетари, Александар Дима)
Слични стилски фигури[уреди | уреди извор]
Користена литература[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 Popović, Tanja, уред. (2010). Rečnik književnih termina (2. изд.). стр. 262–263. ISBN 978-86-7360-064-2.
- ↑ 2,0 2,1 Živković, Dragiša, уред. (2001). REČNIK književnih termina (2. изд.). стр. 259.
- ↑ 3,0 3,1 Bagić, Krešimir (2012). Rječnik stilskih figura. стр. 135–137. ISBN 978-953-0-40043-6.