Соборен храм на светиот крст, Крижевци
| Соборен храм на светиот крст, Крижевци | |
|---|---|
 |
Соборен храм на светиот крст, Крижевци е соборен храм на Бјеловарско-крижевачката епархија и се наоѓа во Крижевци. Таа е една од најстарите цркви во континентална Хрватска и најстарата црква во Крижевци.[1]
Се споменува веќе во 1232 година. Изграден е надвор од ѕидините на долниот град Крижевци. Доградуван е низ вековите. Од најраната фаза останал страничниот портал од 14 век и помали монофори.[2] Постојниот изглед датира од крајот на 15 век. Одредени делови имаат доцноготски, ренесансни и барокни елементи. Темелно е реновиран во 1913 година по проект на архитектот Стјепан Подхорски,[3] како еден од првите споменици во Хрватска обновен според принципите на презентација на сите стилски слоеви.
Низ историјата, таа била парохиска црква, некогаш и затвор, магацин и засолниште за војници. Од формирањето на Бјеловарско-крижевачката епархија во 2009 година, станала сокатедрала на епархијата.[4]
Посебна вредност во храмот е мермерниот олтар на Св. Крст од 1756 година, дело на љубљанскиот скулптор со италијанско потекло Франческо Роба. Овој олтар порано се наоѓал во загрепската катедрала, но по реставрацијата не бил во чекор со остатокот од инвентарот, па со заложба на населението со количка бил преместен во Крижевци. Олтарот е ремек-дело на доцнобарокната скулптура и исклучително вреден споменик на црковната уметност. Издлабен е од тробојниот мермер - црна, жолта и бела. Главниот мотив е Распнатиот Христос, лево е мотивот на Мојсеј со змија, а десно жртвата на Авраам. Постои двонасочен контраст во дизајнот на целосно мазни, големи, меки, заоблени површини како затворени области до отворени области богати со релјеф со богата игра на светлина и сенка.[5]
Црквата ја споменува и Антун Густав Матош во патописот „Околу крстоносците“.
Се смета дека во црквата се одржал Крвавиот собор на Крижевци, историски настан кој се случил на 27 февруари 1397 година, во која тогашниот хрватско-унгарски крал Сигизмунд со измама го убил хрватскиот бан и присутното благородништво. Оваа тема е прикажана на слика на хрватскиот сликар Отон Ивековиќ, која се наоѓа во црквата.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Žulj, Nikola: Križevci i Kalničko prigorje, umjetnost, arhitektura, krajolici, Veda Križevci 2006.
- ↑ Crkve Preuzeto 20. srpnja 2011.
- ↑ Križevci.eu - lokacije / crkva sv. križa Архивирано на 12. travnja 2015.. Preuzeto 20. srpnja 2011.
- ↑ Konkatedrala Svetoga križa u Križevcima Preuzeto 20. srpnja 2011.
- ↑ Damjanov, Jadranka: Likovna umjetnost, II. dio, Školska knjiga, Zagreb 1995.