Римска песна
Изразот римска песна ја идентификува популарната музика со потекло од Рим.
Од ренесансата до осумнаесеттиот век[уреди | уреди извор]
Римската песна, има потекло уште од средината на средниот век и јасно ги одразува менталитетите, обичаите, верувањата, потребите и желбите на соодветната ера. Рим е пред сè религиозен град, населен со голем број свештеници и калуѓерки и затоа не е чудно што откривањето на делото, од непознат автор, по потекло од 12 век, го носи насловот Er Pellegrino и, со исклучок од љубовното дело Сонето, друго дело од непознат автор од четиринаесеттиот век, во осумнаесеттиот век дуетот помеѓу мајката и калуѓерка насловен Ла галинела бил широко распространет, па дури и јубилејот од 1500 година го оживувала полифоната музика на Палестрина и римите што ги пеел свети Филип Нери и малку изменети од тогашните раскажувачи.[1] Противречноста што се појави од изминатите векови е токму ова заедништво меѓу светите и профаните теми, меѓу светците и нивната мајка Марија од една страна, жените и виното од друга страна. Покрај овие теми, не недостигаа политички и општествени песни, но обработени на сатиричен и речиси никогаш револуционерен начин.[2]
Најраспространетите и најчестите музички форми биле сторнело, т.е. кратки строфи составени од квинар обично што се однесувале на цвет, проследено со два хедекасилабли во рима или во асонанца со квинарот; сонетот, наречен и „романела“ композиција во октави, достојно претставена со гореспоменатата песна „Сонето“, позната и како Bella quanno te fece mamma tua; тарантелата, да не се меша со неаполскиот танц, составен од римувани катрени, користена за справување со женски прашања или актуелни прашања, како што е трансферот на пазарот за билки во Кампо де Фиори, кој се случил во 1651 година. Заедно со сите овие отпеани музички форми, танцот пар екселанс бил салтарело, испрекинат со ритамот на тамбурата, кој пред сè се обидувал да предизвика сцени на љубовно додворување.
Љубовната песна Come te può ama', позната и како Песна на затвореникот, која датира од осумнаесеттиот век, како и Alla renella влијаела на Петр Илич Чајковски за време на неговиот престој во Рим, во неа ги опишал изворите на инспирација за неговиот италијански Капричо.
19 век и празникот Св. Јован[уреди | уреди извор]
Ако за неаполската песна настанот кој на некој начин ја официјализирал и зацврстил во историјата вековната страст бил Festa di Piedigrotta, за римската песна имало настан од слично значење, како празникот св. Јован, народски собир одржан во Порта Сан Џовани, каде пејачите и раскажувачите се предизвикувале еден со друг во натпревар на популарни песни поткрепени со виното на Кастели. Преамбулата на оваа иницијатива несомнено била желбата да се прослави дваесетгодишнината од обединувањето на Италија со Рим како главен град и од почетокот на мај следеле различни собири еден по друг, како што се првите коњски трки на новата патека Тор ди Квинто.
Така, во ноќта помеѓу 23 и 24 јуни 1891 година, во една таверна веднаш надвор од Порта Сан Џовани, наречена Свежо лице, бил замислен натпреварот за најубава римска песна. Демонстрацијата наишла на неочекуван успех кај јавноста, до тој степен што толпата, поради големиот ентузијазам, излетала од шините на бината на која требале да настапат пејачите опремени со мандолини, гитари, виолини и бас тапани. Организаторот бил принуден да го одложи настанот за наредниот ден со промена на местото на одржување, во кое победила песната Le streghe, поставена на музика од Калзели и заснована на текст на Илари, кој имала чест да биде маестрално испеана од Леополдо Фреголи, за да стане трансформист пар екселанс. Le streghe била песна во романтичен стил, која во текстот чувал траги од паганскиот фестивал пред комеморацијата на Светителот.
Во тие години песната стануваше мода, понекогаш извлечена од познати стихови, како во случајот со La serenata од Џоакино Бели, наместена од познати мајстори, како што е Парисоти. Други песни кои останале во аналите во првите изданија на настанот биле Affaccete ciumaca од Ilari-Feroci, La lumacara, Quanto sei scema од Cotogni-Persichetti и пред сè Affaccete Nunziata од Ilari-Guida, која се смета за една од најубавите песни од крајот на векот, објавена и од тенорот Томазо Фиорентини. За успехот на настанот сведочи неговата долговечност со оглед на тоа што аудициите на фестивалот Сан Џовани сè уште следеле по Втората светска војна.
Фестивалот на песната на св. Јован дури го издржало влијанието на два други важни настани воспоставени, еден во дваесеттите години, дефиниран како Римската Пиедигрота создадена од издавачот Џенарели и во триесеттите фашистички фестивал во Трастевере Феста де Ноантри управуван од Дополаворо.
Крајот на 19 век се покажал како златен момент за римската музика, бидејќи многу тенори, покрај споменатите Фиорентини, како што се Чеко Маркони и Тото Котоњи, а да не зборуваме за Лина Кавалиери, донеле римски песни низ Италија, па дури и во храмовите на меѓународна музика како што е Метрополитен.[3]
Римската песна во овој период добивала сè повеќе хумор, духовитост, радост, само помислете на пејачот и комичар Густаво Качини, кој исто така станал познат по тоа што инспирирал со својот марш насловен „Розовиот воз“, дури и црното лице на Марио Ручионе, останувајќи верен на римската песна, на традицијата на лирски и страсни сонети и дитети.
Заедно со овие правци, римската песна од деветнаесеттиот век, исто така, прикажувала филопапистички или антиклерикални песни, често засновани на рими на Паскино и Цицеруакио, или карневалски, а да не зборуваме за политичките; и во тој поглед уште во 1924 година се пееле песни јасно критички и исмејувачки на режимот.
Дваесеттиот век[уреди | уреди извор]
Кон крајот на 19 век и почетокот на 20 век, местото задолжено за популарните песни било таверната, во која стиховите на La societa dei magnaccioni биле диктирани среде чад и алкохол, преработени по неколку децении и донесени до успех од Габриела Ајронс. Помеѓу песните на малата, најпознати биле Gira e fai la rota, реинтерпретацијата на заробеникот Канто дел и Канто дела Пасатела, која била салонска игра која била сè само не безопасна.
Во раните години на дваесеттиот век омилените теми на римските автори сè уште биле жените и љубовта, со вообичаени исклучоци од тековните нешта од сатиричен карактер, само сетете се на Li paini d'oggi giorno од 1898 година, исмејување на трендот на помадена кожа или È prohibito de sputa' што се однесувала на забраната на таа многу древна, но нехигиенска навика, или пак на Таксиметар на љубовта од 1909 година посветен на воведувањето таксиметри за кочијачи.
Господинот Капана и Петролини[уреди | уреди извор]
Без да се занемарат важните придонеси и од римската оперета, како во случајот со Er marchese der Grillo на Берарди-Маскети, на почетокот на дваесеттиот век во концертните кафулиња, т.е. во новите места за слушање песни, беснееле стихови посветени, или напишани од Сор Капана, раскажувач од Трастевере, кој откако ја започнал својата кариера исмејувајќи се со вести, сфатил дека е поуспешен во справувањето со актуелните настани, повремено ризикувајќи да заврши во затвор поради прекумерно непочитување, како за време на деновите на Капорето, кој пеел: [4]
Er General Cadorna
ha scritto alla riggina:
"Si voj vedé Trieste
te la manno 'n cartolina".
Bombacé
aritirete che vié bé
Познато е дека Петролини го натерал Капана да излезе на сцената на театарот Квирино претставувајќи се како негов двојник. Тоа било токму периодот на максимален сјај на театарот Џовинели во кој се родиле некои од најнезаборавните римски песни од тоа време, доволно е да се споменат следниве пејачи кои настапувале: Џино Франци, Габре, Карло Бути, Реџинела и Петролини кои ги овековечија некои од неговите најзначајни пасуси Патувањето до замоците, Пицикаролата, Танто пе' канта. Првата песна на триото, популарно наречена и Nannì, била напишана специјално за Петролини од Франко Силвестри, веќе познат како придружник на Фреголи, а била лансирана по повод фестивалот на грозје Марино, каде што била отпеана за прв пат.
Истата, 1910 година, се издвоил уште еден Трастеверино, гипсар по име Ромоло Балзани, познат како Ромолето, кој составил серија балади, од кои најпозната ќе остане Роман Баркароло (од Балзани-Пицикарија).
Покрај меѓународниот случај Петролини, во првите децении на дваесеттиот век светот на театарот продолжил да произведува низа комичари-автори-пејачи, меѓу кои вреди да се наведат Карло Кампанини, Ренато Рассел и Алдо Фабрици чии изведби вреди да се споменат песните Pupetta и Volemose bene.
Во истите години, Марио Ручионе, освен плагијатот за кој бил обвинет за Fccetto Nera, се покажал како еден од најплодните автори и се чини дека е правилно да се слави Стариот Рим за него, кој добил безброј верзии на многу јазици.
Во времето на фашизмот, песните на режимот се интензивирале, како што Го напишав ar Duce од Де Торес-Симеони-Дел Пело, познатата и носталгична Casetta de Trastevere од Де Торес-Симеони-Дел Пело, ксенофобичниот Da cosa nasce cosa. од Херубини-Ручионе, колонијалистот На мало место на сонце од Мартели-Нери-Сими.[2]
Во 1934 година, Черубини и Ди Лазаро изработиле ремек-дела како римската гитара и Колку си убава Рим; второто имал исклучителен преведувач во Ана Мањани, додека првиото имало среќа да го премине океанот и да стане супер-хит. Ако во 1937 година тосканецот Карло Бути го имал најголемиот успех со Ла романина, триото Мартели, Нери и Џино Сими кои ја заковале најуспешната предвоена мелодија со Com'è bello fa' l'amore quanno è sera.
Педесеттите: Радиокампидољо и музичка комедија[уреди | уреди извор]
Додека римската музика продолжувала на трите правци на сторнело, серенадата и драмската песна, Радиокампидољо се родил од урнатините на Втората светска војна и придонел за повторното раѓање на римската песна, со оглед на тоа што Клаудио Вила, Маријам Бони, Џулија Џандоло и многумина други значајни изведувачи пееле од нејзините учења. Ова било, исто така, еден од најпросперитетните периоди, не само за музиката, туку и за целиот забавен свет воопшто, бидејќи странците станале свесни за високиот квалитет на живот што може да се води во главниот град на Италија и тоа придонело да има голем број на личности, капитал, иницијативи и идеи.
Во раните педесетти, фестивалот св. Јован се префрлил на радио и некои од тие песни успеале да станат популарни благодарение на радио бас-тапанот, иако најпопуларната песна посветена на Рим резулитала во 1955 година Arrivederci Roma од Ренато Рашел, која била напишана повеќе на стандарден јазик отколку на дијалект.
Полежерна била средбата во аптеката на Пјетро Гаринеи со новинарот Сандро Џованини, кој заедно со Пасквале Феста Кампаниле и Масимо Франциоза ја вратиле римската музичка комедија, пред сè со лансирање на маската на Ругантино, заедно со голема група на извонредни уметници, од Нино Манфреди до Леа Масари, од Алдо Фабрици до Бице Валори, од Тони Учи до Ландо Фиорини, а потоа продолжувајќи да произведуваат одлични музички комедии.
Во наше време[уреди | уреди извор]
Неколку години подоцна, се наоѓаме кон крајот на шеесетите, уште едно место станало важно за развојот на римската песна: Фолкстудиото од кое произлегле различни текстописци, меѓу кои и Антонело Вендити и неговите креации, од Рим Капокија до цвеќињата Кампо де, кои сè уште денес претставуваат една од последните струи на римската музика. Во седумдесеттите години гитаристот Серџо Сенти ќе добие награди од критиката за неговите дијалектни дела, а популарни успеси ќе постигнат Франко Калифано, Вианелите, Алваро Амичи, Ландо Фиорини, Луиза Де Сантис и Габриела Фери. [2] Во 1990-тите се појави нова романескна струја која ја заснова својата сила, како и на римскиот дијалект, пред сè на опфатените теми (сексуални, политички и антиклерикални), од кои сите се изразито урнебесни. Овој правец е поврзан со делата на Џузепе Џоакино Бели и со непристојните песни од средновековно потекло. За среќа, во 1991 година се роди Фестивалот на римската песна, кој е домаќин на римската традиција претставена од најважните експоненти на националната сцена како Нино Манфреди, Серџо Сенти, Франко Калифано, јас Вианела, Ландо Фиорини, Шола Канторум, Мануела Вила, Алберто Лауренти, Маурицио Фортини, I Musici Romani итн. Настанот основан и спроведен од Лино Фабрици, [5] дефиниран како „претходник на римската песна“, остава отпечаток на националната музичка сцена каде меѓу кочиите, фонтаните, зајдисонцето и љубовните приказни, римскиот дух е оној на минато безвременско и вечно, но и ново и модерно со откривањето на други млади римски толкувачи. Школата на римските кантавтори е дополнително збогатена во последните години и со присуството на уметници како Маурицио Фортини (меѓу неговите дела песната Fiore de Roma и театарскиот мјузикл Opera Romanesca во два чина) или присуството на сцената на Даниеле Силвестри, нов мајстор на римската песна со парчиња како Тестардо, кој иако буквално го претставува римскиот збор за проклетство во текстот, никогаш не преминува во вулгарност, туку напротив ја претставува фигурата на типичниот жилав Римјанин со романтична душа. Во 2000-тите, на ред дојде Елена Бонели. Со шоуто Roma In The World, уметничката, кој се смета за наследник на Габриела Фери, ја облекува римската песна во вечерни тоалети и ја носи на сцената во најпрестижните театри во 130 земји во светот.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ Giovanni Gigliozzi, La canzone romana, Newton, Roma, 1998, pag.20-24
- ↑ 2,0 2,1 2,2 di Paolo Ruggeri, Canzoni Italiane, Fabbri, 1994, Vol.III, pag.40-48
- ↑ Giovanni Gigliozzi, La canzone romana, Newton, Roma, 1998, pag.14-16
- ↑ Giovanni Gigliozzi, La canzone romana, Newton, Roma, 1998, pag.37-40
- ↑ „Festival della Canzone Romana“.
Библиографија[уреди | уреди извор]
- YY. В.В., Еден век песни, Рим, Паренти, 1969 година
- Г.Занацо, Римски и Лацио народни песни, уредени од Џузепе Ветори, Рим, Њутн, 1977 година
- Г. Мишели, Историја на римската песна, Њутн, Рим, 1989 година
- Санџулијано, „Кога Рим пееше. Облик и приказна на римската песна“, Џокер, Нови Лигуре, 2011 година. (II издание се зголеми по тоа од 1986 година, NES, Рим)
- Sangiuliano, "Tanto pe' cantà", Edizioni della Città, Рим, 1994-2000.
- Санџулијано, „Балзани меѓу спектаклот и фолклорот“, НЕС, Рим, 1986 г.