Латинче

{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/Предлошка:Автотаксономија/Tropaeolum|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}

Латинче
Научна класификација [ у ]
Непознат таксон (попр):	Tropaeolum
Вид:	Латинче
Научен назив
Tropaeolum majus L.
Синоними
Cardamindum majus (L.) Moench Nasturtium indicum Garsault Tropaeolum elatum Salisb. Tropaeolum hortense Sparre Tropaeolum hybridum L. Tropaeolum pinnatum Andrews Tropaeolum quinquelobum Bergius Trophaeum majus (L.) Kuntze

Лазечко стебло од латинче, со лисја и цветови

Латинче, драгољуб или лази бубе (науч. Tropaeolum majus) — тревно, повеќегодишно растение кое потекнува од Перу и Мексико. Познато е како украсен градинарски вид, но и како лековито растение во народната медицина и храна од која може да се направи вкусна витаминска салата. Меѓу народот може да се сретне и под имињата драгољуб, лажибубе, латинче, латифа, Љубидраг, планинар, слак, капучин.

Распространетост

Латинчето потекнува од Јужна Америка, од Перу, каде што расте во крајбрежните области, на надморска височина до 3000 м. Префрлен е во Европа на почетокот на 17 век, каде што се распространил односно се одомаќинил, па често, во потоплите краеви, може да се најде и како диво растение околу потоци, градини и гробишта.

Опис на видот

Латинчето е тревно растение кое во културата може да се сретне во две основни сорти: како нискоцветно растение високо 25-30 см или ползавец чие стебло достигнува должина до 3,5 м. Стеблото е светлозелено и месесто и развива адвентивни корени каде што ја допира земјата. Во татковината и во областите со топла клима, каде што температурите не паѓаат под 2 °C во текот на зимата, расте како повеќегодишно, додека кај нас се одгледува на отворено исклучиво како едногодишно растение.

Листовите се со специфичен облик, речиси тркалезни, со изразена нервоструктура. Долгото стебленце е сочно и месесто, се извртува и расте речиси од центарот на листот. Долгите лисни стебленца се испреплетени и формираат густ склоп со листовите.

Цветовите се единечни големи, миризливи, единствени по облик, со пет ливчиња. Тие се со впечатливи бои, од жолта, преку портокалова до црвена, прошарани со риги од потемни нијанси. Плодот е сув, поделен на 3 дела и секој има по 1 семе. Цвета сукцесивно од почетокот на летото до првите мразови.

• 
  Лист
• 
  Цвет
• 
  Цвет
• 
  Плод

Услови за живеалиште

Диво латинче во неговото природно живеалиште.

Латинчето нема посебни барања за услови на живеалиште. Потребна е само малку повеќе влага во почвата. На премногу хранлива почва развива премногу растителна маса на сметка на цветовите. Сака сончеви до малку засенчени позиции.

Употреба

Латинчето е познато како растение за јадење кое е и лековито. На Андите, долго време се користело во народната медицина како средство за дезинфекција и за промивање за заздравување на раните, како и за искашлување и ублажување на респираторните проблеми, а се користило и во готвењето за јадење и правење вкусни, витамински салати. Се користат сите надземни делови од растението, лист и цвет и зрелото семе (Tropaeoli majalis folium, flos et semen). Тие се користат свежи или, за чај, сушени. Латинчето не треба да се дава на бебиња и мали деца, како и на пациенти кои боледуваат од гастроинтестинални улкуси или бубрежни заболувања, бидејќи тие ја иритираат слузокожата на гастроинтестиналниот тракт.

Сите надземни делови се богати со сулфурен хетерозид гликотропелозид, кој во присуство на вода и под влијание на ензимот мирозин се разградува на бемсил изотиоцијанид, кисел калиум сулфат и гликоза. Лисјата и цветовите се богат извор на лутеин. Латинчето содржи и смоли, пектин, гуми, танини, разни шеќери и до 300 мг витамин Ц во 100 гр.

Докажано е дека латинчето има антибиотски (фитонцидни) својства. Делува слично како и другите растенија кои имаат сулфурни хетерозиди и витамин Ц (рен, ротквица, сенф и други) и е од големо значење како превентивна мерка, бидејќи испарливото сулфурно етерично масло уништува многу заразни бактерии. Се повеќе се користи како пријатен витамински и антискорбутичен пролетен лек во форма на секојдневна салата или сок исцеден од свеж лист на латинче. Се користи за лекување на дишните органи, но и против опаѓање на косата. Високата содржина на лутеин го прави важен во борбата против катаракта и други дегенеративни промени во окото.

Треба да се спомене инсектицидното и репелентното дејство на латинчето, особено во последните години како вид на заштита на растенијата во органското земјоделство. Имено, цветовите на латинчето силно ги привлекуваат растителните вошки, а со тоа ги штитат сите околни растенија. Истражувањата докажале дека растителните вошки во текот на летото не престануваат да летаат околу цветовите од жолта и портокалова боја, додека ги нема во околните растенија.

Употреба на латинчето во исхраната

Денес, латинчето сè повеќе се користи во исхраната, при што се прават вкусни, витамински салати. Се користат сите надземни делови од растението, листот и цветовите и зрелото семе ( Tropaeoli majalis folium, flos et semen). Освен за салати, свежите листови и цветови се користат и како фин, ароматичен зачин за супи, салати и чорби, како и за украсување на разни јадења. Сè уште цврсти, незрели пупки и зелени плодови во Германија се користат за правење зачинет зачин, познат како германски капер (Deutsche Kapern).

• 
  Салата со латинче и боранија
• 
  Салата со латинче,патлиџан и варено јајце
• 
  Освежувачка салата со Латинче
• 
  Овошна суп од боровинки украсена со цвет латинче
• 
  Диво латинче на островите Аран, Ирска

Значење во уредување на површини

Ниските сорти се користат за цветни леи и граници на цветни леи. Поради бујниот раст, тие можат да бидат и многу украсни како покривки за земјата. Ползавните сорти, исто така, може добро да ја покријат земјата, а се користат и за вертикално озеленување на ѕидовите. Доколку латинчето се одгледува и за исхрана, треба да се избегнува употреба на хемикалии за заштита во неговата околина. Латинчето може успешно да се одгледува и во саксии. Ако се чува во текот на зимата во доволно топли и светли простории, успева како повеќегодишно растение и истовремено е украс и значаен извор на витамини во текот на зимата.

• 
  Латинче како покривач на земјата
• 
  Латинчето густо а покрива земјата
• 
  Латинче во цветна леа
• 
  Латинче како ползавец

Поврзано

• Цветна градина
• Хортикултура
• Градина
• Народна медицина
• Лековити растенија

Надворешни врски

• „Tropaeolum majus“. Pacific Island Ecosystems at Risk (PIER). Архивирано од изворникот на 2009-06-22. Посетено на 06. 12. 2016.
• Owen, Marion. „How to make gourmet capers from nasturtium seed pods“. Poor Man's Capers. Посетено на 06. 12. 2016.
• „Dragoljub biljka kao lek“. Lekovite biljke. Посетено на 06. 12. 2016.
• „Dragoljub će cvetati celog leta“. Lisa. Посетено на 06. 12. 2016.
• „Dragoljub cveće uzgoj, održavanje, sadnja, upotreba za kosu“. Čajevi za. Посетено на 06. 12. 2016.
• „Dragoljub - dekorativna i lekovita puzavica“. Cvećarstvo. Посетено на 06. 12. 2016.
• „Dragoljub“. Travari Srbije. Посетено на 06. 12. 2016.