Андреј Волни
Андреј (Андрија) Волни потекнува од Банска Штјавница (денешна Словачка), роден на 10 декември 1759 година — починал на 17 октомври 1827 година во Мужјево кај Берегово (денешна Украина), бил словачки ботаничар, минералог, професор и директор на гимназијата во Карловац.
Биографија[уреди | уреди извор]
Неговиот татко бил рударски надзорник. Тој го изгубил својот татко на рана возраст, а кога имал 18 години починала и неговата мајка. Завршил гимназија во родниот град, а потоа заминал да студира во Братислава, каде што студирал медицина, а подоцна природни науки и педагогија.[1] Таму се приклучил на Пиаристичкиот ред, чиј член бил девет години. Во 1786 година отишол во Пешта каде студирал филозофија.
Во Пешта останал до 1791 година кога на покана на митрополитот Стефан Стратимировиќ отишол во Сремски Карловци и станал професор во Карловачката гимназија. Во 1798 година станал втор директор на Карловачката гимназија, а на таа функција останал до 1816 година. Тој вовел промени во наставната програма, која вклучувала и зголемување на бројот на часовите по природни науки и воведување очигледни методи на настава. Т.н „Волниев План“ бил на сила од 1798 година до 1825 година.[2]
За да обезбеди егзистенција на своето многудетно семејство, тој го напуштил Сремски Карловци и заминал во градот Мужјево во близина на Берегово, денес во Украина, каде што станал управител на фабрика за стипса. Во последните години од животот доживеал два мозочни удари и тешко се движел. Починал на 17 октомври 1827 година во Мужјево.[1]
Бил избран за почесен член на Научното минералошко друштво во Јена во 1800 година и станал почесен член на Ботаничкото друштво во Регенсбург во 1803 година.[1]
Бил оженет со Харита Саборски, ќерката на надзорникот на фабриката за свила во Ириг, со која имал осум ќерки и еден син.[1]
Во Сремски Карловци, меѓу другото, на него потсетува и улицата Андреја Волног во населбата Калварија.
Хербариум[уреди | уреди извор]
Волни направил хербариум од растенијата што ги собирал од околината на Сремски Карловац, кој се смета за исклучително вреден придонес во ботаниката и е заштитен споменик на природата. Хербариумот имал три тома, а секој том содржел сто растенија. Тој ги дал следните податоци за растенијата: латинско име, а ако ги знаел и германските, унгарските, словачките и српските имиња биле вметнати, времето на цветање и локалитет. Тој ги подредил растенијата според Биномна номенклатура. Тој пишувал и за економското значење на растението и неговата примена во медицината.
Првиот том ( Flora Sirmiensis seu Plantarum in Sirmio sponte nascentium ) бил завршен во 1797 година а Волни му го подарил на митрополитот Стратимировиќ. Името на вториот том не е познато, а бил целосно уништен од молци за време на Втората светска војна. Третиот том бил завршен во 1801 година. Првиот и третиот том под истото име се уште се зачувани во Карловачката гимназија.[1]
Од собраните растенија, Волни дел земал со себе во Украина, а по неговата смрт биле продадени на унгарскиот природонаучен музеј во Будимпешта, каде што и денес се наоѓаат веќе два века и се во посебна колекција.
Во негова чест, растителениот вид го носи неговото име: Potentilla wolnyi[3]. По него е именувано и Ботаничкото друштво во Нови Сад.
Минерологија[уреди | уреди извор]
Освен со ботаника, Волни се занимавал и со собирање минерали. За две години од неговото доаѓање во гимназијата во Карловац, тој составил минералошка колекција од 800 парчиња минерали и камења.[1] За жал, оваа збирка не е зачувана. Единствената публикација што ја објавил - (1805) - била од областа на минералогијата и се користела како учебник. Минералот волнит го добил името по Волно.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Петровић, Коста (1991). Историја Карловачке гимназије. Нови Сад: Матица српска. стр. 112–118.
- ↑ . У:, стр. 70.
- ↑ Rochel, Anton (1838). Botanische Reise in das Banat im Jahre 1835 nebst Gelegenheits-Bemerkungen. Leipzig.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Ботаничко друштво „Андреас Волни“Архивирано на 22 јули 2019 г.
- [1]