Јосипина Турнограјска
| Јосипина Турнограјска Josipina Turnograjska | |
|---|---|
 | |
| Роден/а | 9 јули 1833 Замок Турн, Преддвор, Кралство Илирија, Австриска империја (денес Словенија) |
| Починат/а | 1 јуни 1854 Грац, Војводство Штаерска, Австриска империја (сега во Австрија) |
| Занимање | Писател, поет |
| Книжевно движење | Романтизам |
Јосипина Урбанчич (венчано име „Томан“), која објавувала под псевдоним Јосипина Турнограјска (9 јули 1833 - 1 јуни 1854 година), била една од првите словенски писателки, поетеси и композиторки.[1]
Животопис[уреди | уреди извор]
Јосипина е родена во замокот Турн во Преддвор во тогашното Австриско Царство, (сега дел од Оптшина Преддвор), од каде исто така го извела и својот псевдоним " Турнограјска (буквално 'од замокот Турн'). Кога ја испратила својата прва приказна до уредникот на литературниот магазин Словенска Бјела таа го објасни изборот на името со пишување: "словенските народи кои сакаат да ја покажат својата сила и вредност. Зошто словенските ќерки не би требало да ја имаат истата желба? Ова е причината зошто решив да пробам да напишам нешто на мојот благ јазик и се осмелувам да испратам на дневна светлина една приказна од мојата колекција и да ве замолам да ја вклучите во вашата публикација. Јосипина Турнограјска, бидејќи замокот Турн е мојот дом “. Нејзини родители биле Јанез Урбанчич и Јосипина Тепинч. По 1849 година, нов учител ги проширил предметите на нејзините наобразби, при што вклучил старогрчки, природни науки и историја, со посебен акцент на словенечки и историјата на словенските народи. Ова се покажало како катализатор за будење на националниот ентузијазам кај Јосипина, што ја натерало да се определи да стане писател.
Во 1850 година таа се свршила за Ловро Томан, поет, кој подоцна ќе стане успешен адвокат и влијателен политичар. Томан студирал право во Грац и за време на нивниот ангажман, двајцата одржувале широка преписка. Нивната кореподенција била огромен број писма од кои некои се и со по дваесет и пет страници. Нивниот интерес не бил само во прикажување на односот и чувствата на двајца разделени љубовници, туку и затоа што тие даваат важен увид во секојдневниот живот во средината на 19 век во Словенечките земји. Во 1853 година тие се венчале и поради работата на Томан се преселиле трајно во Грац. Јосипина таму починала една година подоцна, по комбинација на компликации при породување и сипаници. Таа ималасамо 21 година[2].
.jpg)
Творештво[уреди | уреди извор]
Јосипина имала широко познавање на словенечки и европска литература и многу ја воодушевуваше поезијата на Франце Прешерен (таа го копираше неговиот стил во пишувањето) и германски романтичар како и популарните авантуристички романи од тоа време. Во нејзините списи акцентот е улогата на жените како писателка, како и на националното будење. Нејзината работа била ценета во другите области на словенскиот јазик (Русија и Чешки земји), главно затоа што пишуваше на словенски јазик. Во периодот по падот на [[Апсолутизам (европска историја] | апсолутист]] режим на Метерних, олабавена е строгата цензура и културните активности со посилна словенечка и словенска нота започнале да цветаат. Работата на Јосипина била обележана со идеите на Романтичен национализам, кој во словенечките земји била поврзана со панславизмот.
Во нејзиниот краток творечки живот, Јосипина Турнограјска напишала триесетина раскази, првиот кога таа имала само седумнаесет години. Својата инспирација ја црпела од историја на Словените и други словенски народи, како и од популарните легенди. Во нејзиното творештво исто така е присутна природата, поетските описи на природата. Пет нејзини раскази биле објавени во литературните списанија „Словенска Čбела“ („Словенечката пчела“, 1851 година) изменето од Антон Јанешич, три во „Зора“ („Зора“) и една во алманах Водников споменик ("[[Споменикот на Водник)", 1852–1853). Околу дваесетина текста останаа необјавени за време на нејзиниот живот[3].
Библиографија[уреди | уреди извор]
Проза
- Борис, „Зора“ 1852 година
- Карирајски патријарх, „Словенец“ 1851 година
- Цезар против Љубљана, 1850 година
- Домољубље, 1850 година
- Донава, 1854 година
- Хоја од Преддвор на Турн, 1850 година
- Предавство во спарава, Словенска блела 1851 година
- лепелен, 1850 година
- Есен, 1850 година
- Како што ќе биде Божјата волја, така ќе биде, 1850 година
- Катарина, руска царица
- Одличен пример за љубов кон непријателите, 1850 година,
- Марула, 1851 година, „Водников споменик“ 1859 година
- Силата на совеста, 1851 година
- На гробот на Прешерен, 1851 година
- Невиност и сила, Словенска пчела 1851 година
- Непознани двобојник, 1851 година
- Несреќен препир, 1850 година
- Никола Зрињи, најголем славјански војникак, 1851 година
- Таткова клетва, 1850 година
- Петелин, 1850 година
- Поjски патриот, 1850 година
- Пролет
- Сопатник, 1850 година
- Урнатини на пустинскиот град, 1850 година
- Рожманова Ленчица, „Зора“ 1852 година
- Славјански маченик, „Словенечка пчела“ 1851 година
- Пресуда на Бретислав, 1850 година
- Спитинеј и вдовицата, 1851 година
- Уред, 1850 година
- Сватобој пуштавник, Словенска блела 1851 година
- Слобода, 1850 година
- Слободољубљива Славјанка 1850 година
- Трдослав, „Зора“ 1852 година
- Виљушка, 1851 година
- Војводата Фердинанд Браншвајг и француските офицери во армијата, 1850 година
- Лојалност до смрт, „Словенечка пчела“ 1851 година
Поезија
- Смртта е е прекрасна природа
- Ноќ на гробот
- Смерека
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Josipina Urbančič Turnograjska“. Архивирано од изворникот на 2021-04-11. Посетено на 2021-04-09.
- ↑ Memorial Room of Josipina Turnograjska
- ↑ Janez Nepomuka Urbančiča in Jožefine Terpinc iz Kranja