Хаплогрупа C-M130

Од Википедија — слободната енциклопедија
Хаплогрупа C
Можно време на потекло53,000 години п.с. [1]
Можно место на потеклоЈугозападна Азија, со миграции надвор од Африка[1][2][3]
ПредокCF
ПотомциC1 F3393/Z1426 (претходно CxC3)
C2 (претходно C3*) M217[4]
Дефинирање на мутацииM130/RPS4Y711, P184, P255, P260

Хаплогрупата C — главна хаплогрупа на Y хромозомот, дефинирана од уникатниот полиморфистички настан M130/RPS4Y 711, P184, P255 и P260, кои се сите SNP мутации. Таа е една од двете основни гранки на Хаплогрупата CF заедно со Хаплоггрупата F. Хаплогрупата C се наоѓа во античките популации на секој континент освен Африка и е доминантна хаплогрупа на Y-днк меѓу мажите кои припаѓаат на многу народи домородни во Источна Азија, Централна Азија, Сибир, Северна Америка и Австралија, како и некои популации во Европа, Левант, а подоцна и Јапонија.

Хаплогрупата исто така се среќава со умерена до ниска фреквенција кај многу денешни популации во Југоисточна Азија, Јужна Азија и Југозападна Азија.

Покрај базалната парагрупа C*, оваа хаплогрупа денес има две големи гранки: C1 (F3393/Z1426; претходно CxC3, т.е. стара C1, стара C2, стара C4, стара C5 и стара C6) и C2 (M217; поранешна C3).

Потекло[уреди | уреди извор]

Хаплогрупата C-M130 најверојатно потекнува од егзодусот на современите луѓе надвор од Африка, кој се проширил на исток од Југозападна Азија и постепено ја колонизирал Јужна Азија, Источна Азија и Океанија. Истражувањата се поделени за тоа како се случила оваа миграција; повеќето проучувања го поддржуваат северниот пат низ Сибир, додека други ја поддржуваат хипотезата за јужниот пат, во која носителите на хаплогрупата C мигрирале по должината на бреговите на Индија и Југоисточна Азија за да стигнат до Кина.

Се смета дека се појавила хаплогрупата C-M130 набргу откако SNP мутацијата M168 се случила за прв пат, со што настанала современата хаплогрупа CT, од која произлегла хаплогрупата CF, а потоа и хаплогрупата C. Ова веројатно било пред најмалку 60.000 години.

Хаплогрупата C-M130 ги достигнува своите највисоки фреквенции помеѓу домородните популации на Казахстан, Монголија, рускиот Далечен Исток, Полинезија, одредени групи од Австралија и со умерена фреквенција кај луѓето од Кореја и Манчу. Затоа се претпоставува дека хаплогрупата C-M130 или настанала или поминала низ својот најдолг период на еволуција во поширокиот регион на Централна Азија или во регионите на Југоисточна Азија. Се претпоставува дека нејзиното ширење во Источна Азија започнало пред околу 40.000 години.

Се верува дека мажите што го носат C-M130 мигрирале во Америка пред околу 6.000-8.000 години, и биле пренесени од народите што зборуваат на-дене јазици во северозападниот пацифички брег на Северна Америка.

Азија е исто така областа во која е концентрирана хаплогрупата D-M174. Сепак, D-M174 е поблиску поврзана со хаплогрупата Е отколку со C-M130 и географските распределби на хаплогрупите C-M130 и D-M174 се целосно и сосема различни, при што различни подтипови на хаплогрупата C-M130 се наоѓаат на висока фреквенција меѓу современите Казахстанци и Монголци, како и кај некои домородни народи на Америка, Манџури. Исто така, се среќава со средна фреквенција кај Корејците, домородните жители на рускиот Далечен Исток, одредени групи Абориџини Австралијци и на умерени фреквенции на други места низ Азија и Океанија. Носителите на Хаплогрупата C меѓу подоцнежните Џомони од Јапонија и одредени Европејци од палеолитот и неолитот ги носеле C1a, C1b и C1a2. Со оглед на тоа што хаплогрупата D се наоѓа на високи фреквенции само кај Тибетанците, Јапонците и жителите на Андаманските Острови и не е пронајдена ниту во Индија, ниту кај домородците на Америка или Океанија.

Според Сакитани и соработниците, хаплогрупата C-M130 потекнува од Централна Азија и од таму се проширила во другите делови на Евроазија и во делови на Австралија. Се претпоставува дека C-M130 била пронајдена во источноевроазиски ловци-собирачи, како и во антички примероци од Источна и Југоисточна Азија и Европа.

Структура[уреди | уреди извор]

C* (M130/Page51/RPS4Y711, M216)

  • C1 (F3393)
    • C1a (CTS11043)
      • C1a1 (M8)
        • C1a1a (P121)
          • C1a1a1 (CTS9336)
            • C1a1a1a (CTS6678) Јапонија, Јужна Кореја (Сеул)
            • C1a1a1b (Z1356) Јапонија
          • C1a1a2 (Z45460) Кина (Лаонинг)
      • C1a2 (претходно C6) - (V20)
        • C1a2a (V182)
          • C1a2a1 (V222)
          • C1a2a2 (Z29329)
        • C1a2b (Z38888) Украина
    • C1b (F1370)
      • C1b1 (K281)
        • C1b1a (B66/Z16458)
          • C1b1a1 (претходно C5) - (M356)
          • C1b1a2 (B65)
      • C1b2 (B477/Z31885)
        • C1b2a (претходно C2) - (M38)
          • C1b2a1 (M208)
            • C1b2a1a (P33)
            • C1b2a1b (P54)
        • C1b2b (претходно C4) - (M347)
          • C1b2b1 (M210)
  • C2 (претходно C3) - (M217)
    • C2a (M93)
    • C2b (L1373/F1396)
      • C2b1
        • C2b1a
          • C2b1a1
            • C2b1a1a (P39)
          • C2b1a2 (претходно C3c) - (M48)
    • C2c (C-F1067)
      • C2c1 (F2613/Z1338)
        • C2c1a (Z1300)
          • C2c1a1
            • C2c1a1a
              • C2c1a1a1 (M407)
  • Други, нетаксономизирани подклади :
    • C-P343 : надвор од C1a1 (M8), C1b2a (M38), C1b1a1 (претходно C5; M356), C1b2b (претходно C4; M347) и C2 (ex-C3; M217), но неговата врска со другите гранки сè уште не е тестиран.
    • C-P55 : надвор од C1b2a (M38), но неговата врска со другите гранки сè уште не е потврдена, и;

(Горената филогенетска структура на подкладите на хаплогрупата C-M130 се базира на дрвото ISOGG 2015, дрвото YCC 2008 и последователните објавени истражувања. [5] [6])

Распространетост[уреди | уреди извор]

Проектирана просторна фреквентна распространетост за хаплогрупата C во Источна Азија. [7]

Распространетоста на хаплогрупата C-M130 е генерално ограничена на популациите на Сибир, делови од Источна Азија, Океанија и Америка. Поради огромната старост на хаплогрупата C, имало време да се акумулира бројни секундарни мутации и многу регионално важни подгранки на хаплогрупата C-M130 биле идентификувани.

До 46% од Абориџините од Австралија носеле базален C* (C-M130*), C1b2b* (C-M347*) или C1b2b1 (C-M210), пред контактот со Европејците и значителна имиграција, според истражување од 2015 година од Нагле и неговите соработници. [8] Односно, 20,0% од Y-хромозомите на 657 современи индивидуи, пред 56% од тие примероци да бидат исклучени како „недомородни“. C-M130* очигледно го носеле до 2,7% од Абориџините мажи пред колонизацијата; 43% носеле C-M347, кој не бил пронајден надвор од Австралија. Другите хаплогрупи на Абориџините Австралијци се слични на Папуанците и другите Негритоси (хаплогрупа S-M230 и M-P25). [8] [9]

Ниските нивоа на C-M130* ги носат мажите:

Базалниот C1a* (CTS11043) бил пронајден кај Европејците од горниот палеолит (Ориначка култура), GoyetQ116-1 и Pestera Muerii2. [11]

C1b бил идентификуван во праисториски остатоци, кои датираат од 34.000 години п.с., пронајдени во Русија и познати како „Костенки 14“. [12]

Хаплогрупата C2 (M217) - најбројната и најраспространета лоза C - некогаш се верувало дека потекнува од Централна Азија, се проширила од таму во Северна Азија и Америка, додека друга теорија потекнува од Источна Азија. C-M217 се протега надолжно од Централна Европа и Турција, до народот Вају од Колумбија и Венецуела, и географски од атабасканските народи од Алјаска до Виетнам до Малајскиот Архипелаг. Пронајден во ниски концентрации во Источна Европа, каде што можеби е наследство од инвазиите/миграциите на Хуните, Турците и/или Монголите во текот на средниот век. Се среќава на особено високи фреквенции во Бурјатите, Даурите, Хазарите, Ителмените, Калмиците, Коријаците, Манџусите, Монголците, Орокените и Сибесите, со умерена распространетост меѓу другите тунгуски народи, Корејците, Ајните, Нивхите, Кинезите, Узбеците, Алтајците, Туџија, Хани и Хуи. [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] Највисоките фреквенции на хаплогрупата C-M217 се наоѓаат меѓу популациите на Монголија и далечниот руски исток, каде што е модална хаплогрупа. Хаплогрупата C-M217 е единствената сорта на хаплогрупата C-M130 што се среќава кај Индијанците, меѓу кои ја достигнува својата најголема фреквенција кај популациите на На-Дене.

Другите подклади се специфични за одредени популации, во ограничен географски опсег; дури и таму каде што се наоѓаат овие други гранки, тие имаат тенденција да се појавуваат во многу пониска фреквентна, мала компонента на палетата на разновидност на Y-хромозомите во тие територии:

  • C-M8 (C1a1), сега се наоѓа редовно само со мала фреквенција (приближно 5%; опсег 3,3% - 10% од сите примероци) во Јапонија. Исто така, било откриено во академското проучување кај еден поединец на островот Чеџу и во комерцијални тестирања кај едно лице кое пријавило потекло од провинцијата Лаонинг во Кина и едно лице кое пријавило потекло од Сеул. Античкиот народ Џомон имал фреквенција од околу 30% од C1a1.
  • C-V20 (C1a2; претходно C6) се наоѓа на ниски фреквенции кај Европејците.[20] Остатоците од пред 7.000 години ги имал ловец-собирач од Ла Брања (современа Астурија, Шпанија),[21] а C1a2 исто така била присутна во Унгарија во исто време[22]. Во 2016 година, со ова биле пронајдени остатоци од ловец-собирач стар 35.000 години од пештерите Гоје (Намур, Белгија) и 30.000 години стари останки на ловец-собирач од Долни Вестонице (Вестонице16, Моравија, Чешка).[23]
  • C-B66/Z16458 (C1b1a) се наоѓа на ниски фреквенции во Јужна Азија, Централна Азија и Југозападна Азија.[24][25][26][27][28]
  • C-M356 (C1b1a1; претходно C5) е откриена со мала фреквенција во примероци од Индија, Непал, Пакистан, Авганистан, Арабија и северна Кина.
  • C-M38 (C1b2a; претходно C2), меѓу некои локални популации во Индонезија, Меланезија (особено Нова Гвинеја), Микронезија и некои острови на Полинезија, C-M38 стана модална хаплогрупа, веројатно поради сериозните ефекти на основачот и генетскиот нанос
  • C-P33 (C1b2a1a): пронајден на високи фреквенции кај полинезиските мажи[29].
  • C-P55 (C1b3) се наоѓа на ниска фреквенција во висорамнините на Нова Гвинеја.
  • C-M93 (C2a) се наоѓа спорадично кај Јапонците.[30]
  • C-L1373/F1396 (C2b) е идентификуван во Централна Азија.
  • C-P39 (C2b1a1a) се наоѓа кај неколку домородни народи во Северна Америка, вклучително и некои популации кои зборуваат на-дене јазици.[31]
  • C-M48 (C2b1b; претходно C3c)се среќава на високи фреквенции кај северните тунгуски народи, Казахстанци, Оирати, Калмици, Монголци, Јукагири, Нивки, Корјаци, Ителмени и Удегеи, со умерена распротранетост меѓу јужните тунгуски народи, бурјати, тувини, јакути, чуки, киргистанци, Узбеци, Каракалпаци и Таџикинци.[32][33]
  • C-F2613/Z1338 (C2e): Централна Азија и Источна Азија
  • C-M407 (C2e1a1a) е пронајдена со висока фреквенција меѓу Баргутите, Бурјатите, Сојотите и Камниганите, умерена фреквенција кај другите Монголи и Калмици и ниска фреквенција на ерменски, баи, камбоџански, евенки, хански кинески, јапонски, казахстански, корејски, манчу, ујгурско и јакутско население.
  • C-P343 се јавува на висока фреквенција кај мажјаците од Лембата (17,4% од 92 примероци), со пониски фреквенции во Флорес, Пантар и Тимор. P343 е надвор од C1a1 (M8), C1b2a (M38), C2 (ex-C3; M217), C1b2b (претходно C4; M347) или C1b1a1 (претходно C5; M356), но неговата врска со другите гранки сè уште не е тестирана.
  • Неодредени примероци на C-M130, кои можеби припаѓаат на една од горенаведените подклади, вклучуваат:
  • Кајзер и сор. (2006) пронашле C-M130(xM38, 390,1del, M217) во 10,3% (4/39) од примерок од етничките малцински групи од Филипините, 10,0% (6/60) од примерокот од Арнем Ланд, 6,5% (2/31) од примерокот од Нуса Тенгара, 5,3% (3/57) од примерокот од Суматра, 3,0% (1/33) од примерокот од брегот на Папуа Нова Гвинеја, 2,9% (1/34) од примерок од Молуките, 1,9% (1/53) од примерокот од Јава и 0,9% (1/107) од примерокот од Фиџи.
  • C-RPS4Y (сега C-RPS4Y711) (xM38) Y-DNA е доста честа кај популациите на индонезиската провинција Источна Нуса Тенгара и независниот Источен Тимор: 13/31 = 41,9% Лембата, 16/71 = 22,5% Флорес, 5 /43 = 11,6% Солор, 10/96 = 10,4% Адонара, 3/39 = 7,7% Источен Тимор, 1/26 = 3,8% Алор, 1/38 = 2,6% Пантар. Сите поединци C-RPS4Y(xM38) освен синглот од Алор биле опишани како австронезиски говорници.
  • C-RC-RPS4Y (денес C-RPS4Y711) (xM38, M217) Y-DNA се јавува, според проучувањето објавено во 2010 година, на прилично високи фреквенции во повеќето популации на централна Индонезија (115/394 = 29,2% Флорес, 21/92 = 22,8% Лембата, 19/86 = 22,1% Борнео, 6/54 = 11,1% мандар, 1/9 = 11,1% Тимор, но само 1/350 = 0,3% Сумба). C-RPS4Y(xM38, M217) Y-DNA генерално станува ретка кон запад (2/61 = 3,3% Јава, 1/32 = 3,1% Малезија, 9/641 = 1,4% балиски, 0/38 Батак Тоба, 0/ 60 Нија, но 10/74 = 13,5% Ментавај) и кон исток (1/28 = 3,6% Алор, 0/30 Молуки, 1/15 = 6,7% ПНГ брег, 0/33 ПНГ Хајленд, 0/10 Насиои, 0/44 Маево (Вануату), 1/16 = 6,3% Микронезија, 0/64 Полинезија).
  • C-RPS4Y711(xM8, M217) Y-DNA е пронајдена во 17% (6/35) од примерокот на Јао од Бама, Гуангкси во јужноцентрална Кина, 4/35 = 11% од примерокот од Хуи и 2 /70 = 3% од еден пар примероци на ујгур од северозападна Кина, и 3/45 = 7% од примерок од Хеже и 1/26 = 4% од примерок од Евенки од североисточна Кина.
  • C-RPS4Y711 (xM8, M38, M217) е пронајден кај 48,5% (16/33) од примерокот од домородните Австралијци, 20% (12/60) од примерокот Јао, 6,1% (3/49) од примерок од Туџија, 5,9% (1/17) од примерок од Микронезијци, 5,5% (3/55) од примерок од источни Индонезијци, 4,0% (1/25) од примерок од западни Индонезијци, 3,3% (3/ 91) од примерок од Шри Ланка, 3,1% (1/32) од примерок од Малејци, 2,5% (10/405) од примерок од Индијанци, 2,2% (1/46) од примерок од Папуа Нова Гвинеја, 1,7% (1/58) од примерок од Миао и 1,5% (1/67) од примерок од Ујгури.
  • Жонг и сор. (2010) пронашле C-M130(xM8, M38, M217, M347, M356, P55) Y-DNA во 9,09% (1/11) од примерокот на Мулао од Гуангкси, 8,20% (5/61) од примерокот на Хуи од Нингсија, 7,96% (9/113) од примерок од Јао од Гуангкси, 7,69% (2/26) од примерок од Туџиа од Хубеи, 6,90% (2/29) од примерок од Шуи од Гуижоу, 3,28% (2/61) од примерокот од Ксибе од Ксинџијанг, 1,45% (1/69) од примерокот од Жуанг од Гуангкси, 0,92% (1/109) од примерокот од Буји од Гуижоу, 0,87% (2/ 231) од примерок од Хан од Гуижоу и 0,74% (1/136) од примерок од Хан од Јунан. Мнозинството од овие индивидуи споделуваат идентичен хаплотип со 8 локуси Y-STR: DYS19=15, DYS389I=12, DYS389b=16, DYS388=13, DYS390=21, DYS391=10, DYS392=393, DYS392=39, DYS392=313,
  • Ди Кристофаро и сор. (2013) пронашле C-M130(xC2-PK2/M386, C1b1a1-M356) во 1,9% (1/53) од примерок од Паштуни од Кундуз, Авганистан и во 1,4% (1/69) од примерокот од Хазара од Бамијан, Авганистан.
  • Ванг и сор. (2014) пронашле C-M130 (xM105, M38, M217, M347, M356) во 5,6% (1/18) од примерокот на Horpa Qiang од округот Данба во Сечуан, Кина и во 2,2% (1/46) од примерок од тибетанци Камс од округот Ксинлонг во Сечуан, Кина. Y-STR хаплотиповите на овие две индивидуи се совпаѓаат со модалниот C* хаплотип од студијата на Zhong et al. (2010) на секој споредлив локус.
  • „C-M216“, SNP што сега се смета за синоним за C-M130 - (xM8, M38, M217, M210, M356) се пронајдени во 3,9% (3/77) од примерокот од општата популација на Катманду , Непал. Други примери на C-M216 се пријавени кај монголските и турските народи, вклучувајќи ги: Џалаирите, Казахстанците, Меркитите, Јохидите и Узбеците;

Филогенетика[уреди | уреди извор]

Филогенетска историја[уреди | уреди извор]

Пред 2002 година, во академската литература постоеле најмалку седум системи за именување на филогенетското дрво на Y-хромозомот. Ова довело до значителна конфузија. Во 2002 година, главните истражувачки групи се собрале и го формирале Y-хромозомот конзорциум (YCC). Тие објавиле заеднички труд кој создал единствено ново дрво кое сите се согласиле да го користат. Подоцна, група граѓански научници со интерес за популациската генетика и генетската генеалогија формирале работна група за да се создаде аматерско дрво со цел да биде пред сè навремено. Табелата подолу ги обединува сите овие дела на точката на знаменитото дрво на YCC од 2002 година. Ова му овозможува на истражувачот што прегледува постара објавена литература брзо да се движи помеѓу номенклатурите.

YCC 2002/2008 (Shorthand) (α) (β) (γ) (δ) (ε) (ζ) (η) YCC 2002 (Longhand) YCC 2005 (Longhand) YCC 2008 (Longhand) YCC 2010r (Longhand) ISOGG 2006 ISOGG 2007 ISOGG 2008 ISOGG 2009 ISOGG 2010 ISOGG 2011 ISOGG 2012
C-M216 10 V 1F 16 Eu6 H1 C C* C C C C C C C C C C
C-M8 10 V 1F 19 Eu6 H1 C C1 C1 C1 C1 C1 C1 C1 C1 C1 C1 C1
C-M38 10 V 1F 16 Eu6 H1 C C2* C2 C2 C2 C2 C2 C2 C2 C2 C2 C2
C-P33 10 V 1F 18 Eu6 H1 C C2a C2a C2a1 C2a1 C2a C2a C2a1 C2a1 C2a1 removed removed
C-P44 10 V 1F 17 Eu6 H1 C C3* C3 C3 C3 C3 C3 C3 C3 C3 C3 C3
C-M93 10 V 1F 17 Eu6 H1 C C3a C3a C3a C3a C3a C3a C3a C3a C3a C3a C3a1
C-M208 10 V 1F 17 Eu6 H1 C C3b C2b C2a C2a C2b C2b C2a C2a C2a C2a C2a
C-M210 36 V 1F 17 Eu6 H1 C C3c C2c C4a C4a C4b C4b C4a C4a C4a C4a C4a

Истражувачки публикации[уреди | уреди извор]

Следниве истражувачки тимови по нивните публикации биле претставени во создавањето на дрвото.

Забележителни членови[уреди | уреди извор]

Еден посебен хаплотип во рамките на Хаплогрупата C-M217 добил големо внимание поради можноста дека може да претставува директно патрилинеално потекло од Џингис Кан.

Истражувачки труд објавен во 2017 година - „Генетска трага за раните миграции на Ајсин Џоро, царската куќа на династијата Кинг“ [42] потврдил дека кланот Аисин Џоро припаѓа на хаплогрупата C3b1a3a2-F8951, братска гранка на C3*-Star Кластер (во моментов именуван како C3b1a3a1-F3796, некогаш поврзан со Џингис Кан).

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ 崎谷満『DNA・考古・言語の学際研究が示す新・日本列島史』（勉誠出版　2009年）(in Japanese)
  2. ↑ Zhong H, Shi H, Qi XB, и др. (July 2010). „Global distribution of Y-chromosome haplogroup C-M130 reveals the prehistoric migration routes of African exodus and early settlement in East Asia“. J. Hum. Genet. 55 (7): 428–35. doi:10.1038/jhg.2010.40. PMID 20448651.
  3. ↑ "Во моментов, повеќето од археолошките и генетските докази поддржуваат дека најраниот африкански егзодус излегол од Африка преку Црвеното Море, а потоа брзо мигрирал во копното Југоисточна Азија преку индискиот брег, и на крајот стигнал до Океанија.36, 37, 38, 39 Неодамнешна Анализата на Y-хромозомот и митохондријалната ДНК во Австралија и Нова Гвинеја покажа дека Hg C е веројатно еден од најраните типови на основачи надвор од Африка,12 што исто така беше предложено во друга студија,6 и дека лозата на митохондријалната ДНК се состои од основачките типови (M и N) кои се датирани на приближно 50-70 KYA.12" ... "Предлагаме дека Hg C бил изведен од африканскиот егзодус и постепено ја колонизирал Јужна Азија, Југоисточна Азија, Океанија и Источна Азија со една палеолитска миграција од Африка до Азија и Океанија, што се случи повеќе од 40 KYA ."
  4. ↑ „ISOGG 2018 Y-DNA Haplogroup C“.
  5. ↑ 5,0 5,1 ISOGG, 2015 "Y-DNA Haplogroup C and its Subclades – 2015" (15 September 2015).
  6. ↑ „New binary polymorphisms reshape and increase resolution of the human Y chromosomal haplogroup tree“. Genome Research. 18 (5): 830–8. 2008. doi:10.1101/gr.7172008. PMC 2336805. PMID 18385274.
  7. ↑ Wang, CC; Li, H (2013). „Inferring human history in East Asia from Y chromosomes“. Investig Genet. 4: 11. doi:10.1186/2041-2223-4-11. PMC 3687582. PMID 23731529.
  8. ↑ 8,0 8,1 Nagle, N.; и др. (2015). „Antiquity and diversity of aboriginal Australian Y-chromosomes“. American Journal of Physical Anthropology. 159 (3): 367–81. doi:10.1002/ajpa.22886. PMID 26515539.
  9. ↑ „Revealing the prehistoric settlement of Australia by Y chromosome and mtDNA analysis“. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 104 (21): 8726–30. May 2007. Bibcode:2007PNAS..104.8726H. doi:10.1073/pnas.0702928104. PMC 1885570. PMID 17496137.
  10. ↑ Cognoms Catalans, n.d., Resultat (15 September 2015). (The Cognoms Catalans project, which researches "genetic surnames" in Catalonia, Valencia and the Balearic Islands, is based at Universitat Pompeu Fabra, Barcelona.)
  11. ↑ Fu, Q.; Posth, C.; Hajdinjak, M.; Petr, M.; Mallick, S.; Fernandes, D.; Furtwängler, A.; Haak, W.; Meyer, M. (2016). „The genetic history of Ice Age Europe“. Nature. 534 (7606): 200–205. Bibcode:2016Natur.534..200F. doi:10.1038/nature17993. PMC 4943878. PMID 27135931.CS1-одржување: display-автори (link)
  12. ↑ Seguin-Orlando, A.; и др. (2014). „Genomic structure in Europeans dating back at least 36,200 years“ (PDF). Science. 346 (6213): 1113–1118. Bibcode:2014Sci...346.1113S. doi:10.1126/science.aaa0114. PMID 25378462. Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-08-29.
  13. ↑ „Male demography in East Asia: a north-south contrast in human population expansion times“. Genetics. 172 (4): 2431–9. April 2006. doi:10.1534/genetics.105.054270. PMC 1456369. PMID 16489223.
  14. ↑ „Dual origins of the Japanese: common ground for hunter-gatherer and farmer Y chromosomes“. J. Hum. Genet. 51 (1): 47–58. 2006. doi:10.1007/s10038-005-0322-0. PMID 16328082.
  15. ↑ Tajima, Atsushi; Hayami, Masanori; Tokunaga, Katsushi; Juji, T; Matsuo, M; Marzuki, S; Omoto, K; Horai, S (2004). „Genetic origins of the Ainu inferred from combined DNA analyses of maternal and paternal lineages“. Journal of Human Genetics. 49 (4): 187–193. doi:10.1007/s10038-004-0131-x. PMID 14997363.
  16. ↑ „Polarity and temporality of high-resolution y-chromosome distributions in India identify both indigenous and exogenous expansions and reveal minor genetic influence of Central Asian pastoralists“. Am. J. Hum. Genet. 78 (2): 202–21. February 2006. doi:10.1086/499411. PMC 1380230. PMID 16400607.
  17. ↑ „The dual origin and Siberian affinities of Native American Y chromosomes“. Am. J. Hum. Genet. 70 (1): 192–206. January 2002. doi:10.1086/338457. PMC 384887. PMID 11731934.
  18. ↑ „The Eurasian heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity“. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 98 (18): 10244–9. August 2001. Bibcode:2001PNAS...9810244W. doi:10.1073/pnas.171305098. PMC 56946. PMID 11526236.
  19. ↑ „Genetic evidence for the Mongolian ancestry of Kalmyks“. Am. J. Phys. Anthropol. 128 (4): 846–54. December 2005. doi:10.1002/ajpa.20159. PMID 16028228.
  20. ↑ „Molecular Dissection of the Basal Clades in the Human Y Chromosome Phylogenetic Tree“. PLOS ONE. 7 (11): e49170. 2012. Bibcode:2012PLoSO...749170S. doi:10.1371/journal.pone.0049170. PMC 3492319. PMID 23145109.
  21. ↑ „Dienekes' Anthropology Blog: Brown-skinned, blue-eyed, Y-haplogroup C-bearing European hunter-gatherer from Spain (Olalde et al. 2014)“. 2014-01-26.
  22. ↑ http://biorxiv.org/content/biorxiv/early/2015/02/10/013433.full.pdf Предлошка:Bare URL PDF
  23. ↑ Fu, Qiaomei; и др. (2016). „The genetic history of Ice Age Europe“. Nature. 534 (7606): 200–5. Bibcode:2016Natur.534..200F. doi:10.1038/nature17993. PMC 4943878. PMID 27135931.
  24. ↑ Gayden, Tenzin; Cadenas, Alicia M.; Regueiro, Maria; Singh, NB; Zhivotovsky, LA; Underhill, PA; Cavalli-Sforza, LL; Herrera, RJ (2007). „The Himalayas as a Directional Barrier to Gene Flow“. American Journal of Human Genetics. 80 (5): 884–894. doi:10.1086/516757. PMC 1852741. PMID 17436243.
  25. ↑ Fornarino, Simona; Pala, Maria; Battaglia, Vincenza; и др. (2009). „Mitochondrial and Y-chromosome diversity of the Tharus (Nepal): a reservoir of genetic variation“. BMC Evolutionary Biology. 9 (1): 154. Bibcode:2009BMCEE...9..154F. doi:10.1186/1471-2148-9-154. PMC 2720951. PMID 19573232.
  26. ↑ Cadenas, Alicia M; Zhivotovsky, Lev A; Cavalli-Sforza, Luca L; Underhill, PA; Herrera, RJ (2008). „Y-chromosome diversity characterizes the Gulf of Oman“. European Journal of Human Genetics. 16 (3): 374–386. doi:10.1038/sj.ejhg.5201934. PMID 17928816.
  27. ↑ Abu-Amero, Khaled K; Hellani, Ali; González, Ana M; Larruga, Jose M; Cabrera, Vicente M; Underhill, Peter A (2009). „Saudi Arabian Y-Chromosome diversity and its relationship with nearby regions“. BMC Genetics. 10: 59. doi:10.1186/1471-2156-10-59. PMC 2759955. PMID 19772609.
  28. ↑ Karafet, T. M.; Mendez, F. L.; Meilerman, M. B.; Underhill, P. A.; Zegura, S. L.; Hammer, M. F. (2008). „New binary polymorphisms reshape and increase resolution of the human Y chromosomal haplogroup tree“. Genome Research. 18 (5): 830–8. doi:10.1101/gr.7172008. PMC 2336805. PMID 18385274.
  29. ↑ Cox MP, Redd AJ, Karafet TM, и др. (October 2007). „A Polynesian motif on the Y chromosome: population structure in remote Oceania“. Hum. Biol. 79 (5): 525–35. doi:10.1353/hub.2008.0004. hdl:1808/13585. PMID 18478968. S2CID 4834817.
  30. ↑ Underhill PA, Shen P, Lin AA, и др. (November 2000). „Y chromosome sequence variation and the history of human populations“. Nat. Genet. 26 (3): 358–61. doi:10.1038/81685. PMID 11062480. S2CID 12893406.
  31. ↑ Zegura SL, Karafet TM, Zhivotovsky LA, Hammer MF (January 2004). „High-resolution SNPs and microsatellite haplotypes point to a single, recent entry of Native American Y chromosomes into the Americas“. Mol. Biol. Evol. 21 (1): 164–75. doi:10.1093/molbev/msh009. PMID 14595095.
  32. ↑ „Investigating the effects of prehistoric migrations in Siberia: genetic variation and the origins of Yakuts“. Hum. Genet. 120 (3): 334–53. October 2006. doi:10.1007/s00439-006-0213-2. PMID 16845541.
  33. ↑ „[The origin of Yakuts: analysis of Y-chromosome haplotypes]“. Mol. Biol. (Mosk.) (руски). 42 (2): 226–37. 2008. PMID 18610830.
  34. ↑ Jobling MA, Tyler-Smith C (August 2000). „New uses for new haplotypes the human Y chromosome, disease and selection“. Trends in Genetics. 16 (8): 356–62. doi:10.1016/S0168-9525(00)02057-6. PMID 10904265.
  35. ↑ Kalaydjieva L, Calafell F, Jobling MA, Angelicheva D, de Knijff P, Rosser ZH, Hurles ME, Underhill P, Tournev I, Marushiakova E, Popov V (February 2001). „Patterns of inter- and intra-group genetic diversity in the Vlax Roma as revealed by Y chromosome and mitochondrial DNA lineages“. European Journal of Human Genetics. 9 (2): 97–104. doi:10.1038/sj.ejhg.5200597. PMID 11313742.
  36. ↑ Underhill PA, Shen P, Lin AA, Jin L, Passarino G, Yang WH, и др. (November 2000). „Y chromosome sequence variation and the history of human populations“. Nature Genetics. 26 (3): 358–61. doi:10.1038/81685. PMID 11062480. S2CID 12893406.
  37. ↑ Hammer MF, Karafet TM, Redd AJ, Jarjanazi H, Santachiara-Benerecetti S, Soodyall H, Zegura SL (July 2001). „Hierarchical patterns of global human Y-chromosome diversity“. Molecular Biology and Evolution. 18 (7): 1189–203. doi:10.1093/oxfordjournals.molbev.a003906. PMID 11420360.
  38. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име Karafet_2008.
  39. ↑ Semino O, Passarino G, Oefner PJ, Lin AA, Arbuzova S, Beckman LE, и др. (November 2000). „The genetic legacy of Paleolithic Homo sapiens sapiens in extant Europeans: a Y chromosome perspective“. Science. 290 (5494): 1155–9. Bibcode:2000Sci...290.1155S. doi:10.1126/science.290.5494.1155. PMID 11073453.
  40. ↑ Su B, Xiao J, Underhill P, Deka R, Zhang W, Akey J, Huang W, Shen D, Lu D, Luo J, Chu J, Tan J, Shen P, Davis R, Cavalli-Sforza L, Chakraborty R, Xiong M, Du R, Oefner P, Chen Z, Jin L (December 1999). „Y-Chromosome evidence for a northward migration of modern humans into Eastern Asia during the last Ice Age“. American Journal of Human Genetics. 65 (6): 1718–24. doi:10.1086/302680. PMC 1288383. PMID 10577926.
  41. ↑ Capelli C, Wilson JF, Richards M, Stumpf MP, Gratrix F, Oppenheimer S, Underhill P, Pascali VL, Ko TM, Goldstein DB (February 2001). „A predominantly indigenous paternal heritage for the Austronesian-speaking peoples of insular Southeast Asia and Oceania“. American Journal of Human Genetics. 68 (2): 432–43. doi:10.1086/318205. PMC 1235276. PMID 11170891.
  42. ↑ Wei, Lan-Hai; Yan, Shi; Yu, Ge; Huang, Yun-Zhi; Yao, Da-Li; Li, Shi-Lin; Jin, Li; Li, Hui (2017). „Genetic trail for the early migrations of Aisin Gioro, the imperial house of the Qing dynasty“. J Hum Genet. 62 (Mar 62(3)): 407–411. doi:10.1038/jhg.2016.142. PMID 27853133.

Извори[уреди | уреди извор]

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Хаплогрупа_C-M130&oldid=5164025“