Осиос Лукас
| светско наследство на УНЕСКО | |
|---|---|
 | |
| Место | Дистомо-Арахова-Антикира, Беотија, Централна Грција, Грција |
| Дел од | манастирите Дафни, Осиос Лукас и Неа Мони |
| Критериум | културно: (i)(iv) |
| Навод | 537-001 |
| Запис | 1990 (XIV заседание) |
| Површина | 1.43 ha (3.5 acres) |
| Преоден појас | 5,443.31 ha (13,450.7 acres) |
| Координати | 38°23′43.3″N 22°44′48.6″E / 38.395361° СГШ; 22.746833° ИГД |
 <div style="position: absolute; z-index: 2; top: Грешка во изразот: Недостасува операнд за *%; left: -176.9%; height: 0; width: 0; margin: 0; padding: 0;"> Местоположба на во Грција
| |
Oсиос Лукас (грчки: Ὅσιος Λουκᾶς) — историски ѕиден манастир сместен во близина на градот Дистомо, во Беотија, Грција. Манастирот бил изграден во средината на 10 век, и е еден од најважните споменици на средновизантиската архитектура и уметност и е наведен на светското наследство на УНЕСКО од 1990 година, заедно со манастирите Неа Мони и Дафни. [1]
Историја[уреди | уреди извор]
Манастирот Осиос Лукас се наоѓа на живописно место на падините на планината Хеликон. Основан е во почетокот на 10 век од пустиникот, преподобниот (грчки: Хосиос ) Лука, чии мошти се чуваат во манастирот до ден-денес. Свети Лука (да не се меша со евангелистот автор на Евангелието според Свети Лука), бил пустиник кој починал на 7 февруари 953 година. Тој е познат по тоа што го предвидел освојувањето на Крит од страна на царот Роман. Не е јасно дали тој сметал на Роман I, царот во тоа време. Меѓутоа, островот всушност бил повторно освоен од Никифор Фока под водство на Роман II. Се верува дека за време на владеењето на вториот (959-963) била изградена манастирската црква Богородица (Панагија).
Главното светилиште на манастирот е гробот на Свети Лука, првично сместен во сводот, но подоцна поставен на спојот на двете цркви. Манастирот го стекнал своето богатство (вклучувајќи ги и средствата потребни за изградба) од фактот што се вели дека моштите на свети Лука излеале мирон, еден вид миризливо масло кое создавало лековити чуда. Аџиите кои се надевале на чудесна помош биле охрабрени да спијат покрај гробот за да се излечат со инкубација. Мозаиците околу гробот не го претставуваат само самиот свети Лука, туку и игуменот Филотеј кој му нуди на светителот ликот на новоизградената црква.
Свети Никола, локален овчар, живеел извесно време во втората половина на XI век во манастирот додека не бил протеран поради неговото ненормално однесување. [2] Во времето на Латинското Царство во 1206 година, легатот Бенедикт од Порто го дал Осиос Лукас на каноните на Светиот Гроб. [3]
Архитектура[уреди | уреди извор]
Црква[уреди | уреди извор]
Осиос Лукас, најстарата во комплексот, е единствената црква позната со сигурност дека била изградена во десеттиот век на нејзиното место во континентална Грција. Оваа централизирана зграда во форма на паралелограм е најстариот пример од типот вкрстен во квадрат во земјата; неговиот план внимателно го следи оној на манастирот Липс во Цариград. Ѕидовите се opus mixtum (дел тула, дел камен, дел мермер) и прикажуваат љубопитни псевдо-куфични обрасци.
Осиос Лукас се граничи со поголема катедрална црква, или Католикон, привремено датирана од 1011-1212 година. Католиконот е најраната постоечка црква со купола октагон, со осум столбови распоредени околу периметарот на наосот. Хемисферичната купола се потпира на четири тромпа кои прават премин од октагоналната основа под куполата кон квадратот дефиниран со ѕидовите долу. [4] Главната коцка на црквата е опкружена со галерии и капели од сите четири страни.
Декорација[уреди | уреди извор]
Осиос Лукас е најголемиот од трите манастири преживеани од средновизантискиот период во Грција. Се разликува од Дафнион и Неа Мони по тоа што е посветен на еден воен светец. Пророштвото на Свети Лука за повторното освојување на Крит се одбележува со ликот на Исус Навин на надворешниот ѕид на црквата Панагија: Исус Навин се сметал за модел на „воин на верата“, чија помош била особено делотворна во војните што се воделе против Арапите. Католиконот го содржи најдобро сочуваниот комплекс на мозаици од периодот на македонската ренесанса. Сепак, комплексот не е целосен: недостасува оригиналната слика на Христос Пантократор во внатрешноста на куполата, како и фигурите на архангели кои обично се поставуваат меѓу горните прозорци.
Постојат докази дека манастирот бил познат низ цела Византија поради неговата раскошна декорација, изобилно применета на сите површини. Освен обложување, резба, златна и сребрена плоча, мурали и мозаици (особено импозантни на заоблените површини), внатрешноста имала изборен асортиман на икони, лустери, свилени завеси и жртвеници. Единствено мал дел од овие предмети сè уште се наоѓаат на самото место, особено обоените мермерни облоги и решетките на прозорците. И покрај загубите, католиконот „го дава најдобриот впечаток кој е достапен денес за карактерот на внатрешноста на црквата во првите векови по крајот на иконоборството“. [5]
Погребна крипта[уреди | уреди извор]
Под големиот куполен католикон се наоѓа гробна крипта, до која може да се пристапи единствено преку скалила на јужната страна.
_-_Virgin_with_child_01.jpg)
Криптата има три различни области: влезниот пат; главниот внатрешен простор кој вклучува девет заливи засводени за препоните и светилиште со засводен залив и апсида; и три засводени премини, кои порано се нарекувале коскени сводови. [6]
Фреските на криптата до неодамна биле покриени со стотици години прашина и скриени, но во 1960-тите, криптата била подложена на чистење од страна на Грчката археолошка служба која ја открила нивната извонредно добро зачувана состојба, со исклучок на апсидата која го изгубила најголемиот дел од изложувањето на гипс тула и камен, како и влезниот свод и сводовите за препоните кои претрпеле мали оштетувања од истекување на вода и помал вандализам, најмногу на долните лунети во близина на влезот. [6]
Криптата содржи фрески на влезот и нејзиниот свод, осум лунети околу ѕидовите со приказ на Христовите страдања и Воскресение, и четириесет медалјони портрети на апостоли, маченици и свети луѓе, игумени меѓу кои и Филотеј, како и бројни натписи. К. Конор тврди дека содржи „најкомплетна програма на ѕидни слики преживеани од средновизантискиот период“. [7]
Се верува дека повеќето, ако не и сите фрески на криптата биле насликани по 1048 година и смртта на Теодор Леобак, богата владина елита за која се верува дека бил еден од истакнатите покровители и кој подоцна во животот станал игумен на Осиос Лукас. [8]
Светилиштето на криптата содржи жртвеник и канцеларска бариера, што сите укажуваат дека Евхаристијата веројатно се празнувала овде како дел од службите на погреб и комеморација на почитуваните религиозни личности или како дел од церемониите поврзани со исцелителен култ на Свети Лука. [6]
Кога Осиос Лукас бил посетуван од аџии или членови на исцелителниот култ на Свети Лука, посетителите спиеле не само во католиконот, туку и во самата крипта каде што се чувал гробот заедно со уште двајца, за кои се верувало дека биле игумени. [7] Се верувало дека свети Лука бил чудесен исцелител, левитатор, чудесен хранител и пророк за време на неговиот живот; по неговата смрт, сите чуда поврзани со него ја вклучувале исцелителната моќ на неговиот гроб. Конор вели дека извештаите во Вита на Свети Лука, напишани од анонимен монах, покажуваат дека „лековите“ поврзани со гробот вклучуваат, но не се ограничени на изложеност на „масло од светилката над гробот, влага што се излева од гробот., и соништа доживеани при спиење во близина на гробницата во практиката наречена инкубација. [6] Гробницата била посетувана пред и по завршувањето на комплексот, но по завршувањето станала централна точка на чудотворниот култ на Свети Лука. Постојат докази дека некои кои сакале чуда престојувале периоди до шест дена во близина на гробот или во соседните простории.
Наводи[уреди | уреди извор]
- ↑ „Monasteries of Daphni, Hosios Loukas and Nea Moni of Chios“. UNESCO World Heritage Convention. United Nations Educational Scientific and Cultural Organization. Посетено на 20 November 2022.
- ↑ Slootjes, Daniëlle; Verhoeven, Mariette (25 March 2019). Byzantium in Dialogue with the Mediterranean History and Heritage. Brill. стр. 124–126. ISBN 9789004393585. Посетено на 4 July 2023.
- ↑ Van Tricht, Filip (2011). The Latin Renovatio of Byzantium: The Empire of Constantinople (1204–1228). Brill. стр. 450.
- ↑ Linda Safran. Heaven on Earth: Art and the Church in Byzantium. ISBN 0-271-01670-1. Page 127.
- ↑ Banister Fletcher's A History of Architecture (ed. by Dan Cruickshank). Architectural Press, 1996. ISBN 0-7506-2267-9. Page 310.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Connor, C.L. (1991). Art and miracles in medieval Byzantium: The crypt at Hosios Loukas and its frescoes. Princeton, NJ: Princeton University Press. стр. 3–9, 93–97.
- ↑ 7,0 7,1 Connor, C.L. „Hosios Loukas“. Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press. Посетено на March 2, 2016.
- ↑ Oikonomides, Nicolas (1992-01-01). „The First Century of the Monastery of Hosios Loukas“. Dumbarton Oaks Papers. 46: 245–255. doi:10.2307/1291657. JSTOR 1291657.
Надворешни врски[уреди | уреди извор]
- Официјална веб-страница на манастирот Хосиос Лукас Архивирано на 26 ноември 2020 г. (на Greek)
- Хосиос Лукас
- Фотографии од мозаици
- Панорами од 360° со висока резолуција на Хосиос Лукас | Уметнички атлас
.jpg)
