Преглед на кодот на Парагвај

:''За други значења на поимот „Парагвај“ видете ја [[Парагвај (појаснување)|страницата за појаснување]].''
{{Infobox country
|conventional_long_name   = Република Парагвај
|native_name         = {{unbulleted list|item_style=font-size:88%; |{{native name|es|República del Paraguay}} |{{native name|gn|Tetã Paraguái}}}}
|common_name         = Парагвај
|image_flag         = Flag of Paraguay.svg
|image_map          = Paraguay (orthographic projection).svg
|national_motto       = ''Paz y justicia''{{nbsp|2}}<small>{{es}}</small><br/>"Мир и правда"
|national_anthem       = ''[[Paraguayos, República o Muerte]]''{{Spaces|2}}<small>{{es}}</small><br/>"Парагвајци, република или смрт"<br /><div style="padding-top:0.5em;">{{center|[[File:Paraguayan National Anthem.oga]]}}</div>
|official_languages     = [[шпански]]<br>[[гварански]]<ref name=languages>{{Cite document|url=http://www.servat.unibe.ch/icl/pa00000_.html#A140_|title=Paraguay – Constitution, Article 140 About Languages|publisher=International Constitutional Law Project|accessdate=2007-12-03|postscript=<!--None-->}} (see [http://www.servat.unibe.ch/icl/pa__indx.html translator's note)]</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://convergencia.uaemex.mx/rev38/38pdf/LIZCANO.pdf|title=8 LIZCANO|publisher=Convergencia.uaemex.mx|accessdate=2012-10-05|archive-date=2014-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20140224061845/http://convergencia.uaemex.mx/rev38/38pdf/LIZCANO.pdf}}</ref>
|demonym           = Парагваец
|ethnic_groups     = [[местици]] (мешани) ~80%<br>[[белци]] ~20%<br>[[Американски староседелци|староседелци]] 1-3%<br>[[Азијци]] 1-4%<br> црнци 1%<br>други 1-2.5%
|ethnic_groups_year = 2000
|capital           = [[Асунсион]]
|ruler            = 
|latd            = 25
|latm            = 16
|latNS            = S
|longd            = 57
|longm            = 40
|longEW           = W
|largest_city        = Асунсион
|government_type       = унитарна претседателска уставна република
|leader_title1        = [[Претседател на Парагвај|Претседател]]
|leader_name1        = [[Федерико Франко]]
|leader_title2        = [[Потпретседател на Парагвај|Потпретседател]]
|leader_name2        = [[Оскар Денис]]
|legislature = [[Конгрес на Парагвај|Конгрес]]
|upper_house = [[Сенат на Парагвај|Сенат]]
|lower_house = [[Комора на пратеници на Парагвај|Комора на пратеници]]
|area_rank          = 60-та
|area_magnitude       = 
|area_km2          = 406752
|percent_water        = 2.3
|population_estimate     = 6,454,548 <ref name=unpop>{{Наведено списание | url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2008/wpp2008_text_tables.pdf | title=World Population Prospects, Table A.1 | version=2008 revision | format=PDF | publisher=United Nations | author=Department of Economic and Social Affairs Population Division | year=2009 | accessdate=2009-03-12}}</ref>
|population_estimate_rank  = 103-та
|population_estimate_year  = 2009
|population_census      =
|population_census_year   =
|population_density_km2   = 14.2
|population_density_sq_mi  = 39 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|population_density_rank   = 204-та
|GDP_PPP           = $35.346 милијарди<ref name=imf2>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=59&pr.y=6&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=288&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Paraguay|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2012-04-20}}</ref>
|GDP_PPP_rank        = 
|GDP_PPP_year        = 2011
|GDP_PPP_per_capita     = $5,412<ref name=imf2/>
|GDP_PPP_per_capita_rank   = 
|GDP_nominal_year      = 2011
|GDP_nominal         = $21.236 billion<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_rank      = 
|GDP_nominal_per_capita   = $3,252<ref name=imf2/>
|GDP_PPP_per_nominal_rank  = 
|sovereignty_type      = [[независност на Парагвај|Независност]]
|sovereignty_note      = од [[Шпанија]]
|established_event1     = Објавена
|established_date1      = 14 мај 1811 
|established_event2     = Призната
|established_date2      = 15 мај 1811
|HDI_year = 2013<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
|HDI_change = steady<!--increase/decrease/steady-->
|HDI = 0.676 <!--number only-->
|HDI_ref = <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |year=2014 |accessdate=27 јули 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref>
|HDI_rank = 111та
|Gini            = 50.8
|Gini_year          = 2008
|Gini_category        = <span style="color:#e0584e;">висок</span>
|currency          = [[Парагвајски гварани|Гварани]]
|currency_code        = PYG
|country_code        = PRY
|time_zone          =
|utc_offset         = -4
|time_zone_DST        =
|utc_offset_DST       = -3
|drives_on          = десно
|cctld            = [[.py]]
|calling_code        = [[+595|595]]
|image_flag2=Flag of Paraguay (reverse).svg|image_symbol=Coat of arms of Paraguay.svg|symbol_type=[[Грб на Парагвај|Печат]] {{#tag:ref |Заднатата страна на официалниот печат на Парагвај:<br/>[[File:Coat of arms of Paraguay (reverse).svg|100px|left]]{{-}} <!--(end nowrap:)-->}}}}

'''Парагвај''' ([[шпански]]: ''Paraguay'', [[гварански]]: ''Paraguái''), или официјално '''Република Парагвај''' (''República del Paraguay,Tetã Paraguái''), е независна држава во [[Јужна Америка]] без излез на море. Парагвај се граничи со [[Аргентина]] на југ и југозапад, со [[Бразил]] на исток и североисток и со [[Боливија]] на северозапад. Парагвај се наоѓа на бреговите на [[Парагвај (река)|реката Парагвај]], со своите притоки, и таа поминува низ земјата при што ја дели на два дела. Поради својата централна местоположба во Јужна Америка, Парагвај често се нарекубва „Срцето на Америка“ (''Corazón de América'').<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.imdb.com/title/tt0134018/ |title=Paraguay, corazón de América (1961)|publisher=IMDb.com|accessdate=2012-10-05}}</ref>

[[Гварани]]те живееле на територијата на Парагвај долго време пред [[Шпанска колонизација на Америка|доаѓањето]] на [[Европејци]]те во [[16 век]]. Во 16 век територијата која денес е Парагвај била во склоп на [[Шпанска империја|Шпанската колонијална империја]]. Парагвај се стекнал со независност од Шпанија во 1811 година и државата била управувана од неколку диктатори кои имале изолирачки и заштитнички политики. Ваквата состојна кулминирала за време на [[Парагвајска војна|Парагвајската војна]] кога државата изгубила 60 до 70% од вкупното население и голем дел од територијата. Во поголем дел од 20 век Парагвај бил под владеење на [[Алфредо Стреснер]], чие владеење претставува едно од најдолгите воени диктаторства во Јужна Америка.

Парагвај има население од 6.3 милиони жители според проценките од 2009 година. Главен град на државата е [[Асунсион]], кој е и најголем [[град во Парагвај]]. Службени јазици во Парагвај се шпанскиот и гаваранскиот. Двата јазика се зборувани од над 90% од населението.

Иако сè уште се смета за еден од најсиромашните и најслабо развиените држави, во 2010 година економијата на Парагвај забележала пораст од 14.5%, што е најголема економска експанзија во Јужна Америка и трета најбрзо растечка економија во светот, зад [[Катар]] и [[Сингапур]].<ref>[[CIA]] <<[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2003rank.html?countryCode=&rankAnchorRow=# GDP - Real Growth Rate] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20121025052301/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2003rank.html?countryCode=&rankAnchorRow= |date=2012-10-25 }}>> Accessed on 19 September 2011.</ref> Според податоците за 2011 година, екомонскиот развој на земјата бил 6.4%.<ref name="state.gov">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/1841.htm#econ |title=Paraguay |publisher=State.gov |date=2012-03-15 |accessdate=2012-10-05}}</ref>

== Потекло на поимот ==
Името на државата е според реката [[Парагвај (река)|Парагвај]] која тече низ средината на земјата, од север кон југ. Има најмалку четири теории за потеклото на името на земјата.

== Историја ==
{{главна|Историја на Парагвај}}
[[File:Solano Lopez ak.jpg|thumb|left|200px|[[Франсиско Солано Лопес]]]]

Периодот пред [[колонизација]]та, населението било полуномадско со богата плодна земја и богати шуми. [[Европејци]]те за првпат дошле во тој регион во раниот [[16 век]], и [[Асунсион]] бил основан на [[15 август]] [[1537]] година од шпанскиот истражувач [[Хуан де Салазар и Еспиноза]]. Градот станал центар на колонијалната покраина и центар на језуитските мисии во [[Јужна Америка]] во [[XVIII век]].  Парагвај прогласил независност откако ја отфрлил шпанската власт на [[14 мај]] [[1811]].

Историјата на Парагвај е окарактеризирана со долги периоди на комунистички влади, политичка нестабилност и војни со околните држави.

Парагвај се борел во „Војната на Трите Алијанси“ против [[Бразил]], [[Аргентина]] и [[Уругвај]] и бил поразен во [[1870]] по петгодишна крвава војна во [[Јужна Америка]]. Парагвај изгубил огромен број на население. Историчарот Вилијам Д. Рубинстајн проценил дека пред почетокот на војната, населението броело помеѓу 450 и 900 илјади луѓе, од кој преживеале само 220 илјади, меѓу кои било само 28 илјади возрасни мажи.{{sfn|Rubinstein|2004|p=94}} Покрај загубата на население, Парагвај загубил и голем дел на својата територија.

[[File:TuyutiDetail.jpg|мини|[[Битката кај Тујути]], мај 1866 година]]

Група на парагвајски дисиденти, сместени во [[Буенос Аирес]], го окарактеризирала [[Франсиско Солано Лопес|Франциско Лопес]] како лудиот тиранин и се бореле на страната на [[Тројниот сојуз]]. Оваа група во 1869 година, под бразилско покровителство, воспоставила привремена влада и наредната година потпишала мировен договор, со кој на Парагвај му се гарантирала независност и слободна пловидба на реките. Истата година бил донесен и нов устав.

Уништен од војната, Парагвај бил на работ на распад во 1870 година. После војната парагвајското население воглавно селско, продолжило да живее како што живееле и векови наназад. Окупацијата на Парагвај траеала до 1876 година. Без обзир што веќе биле повлечени трупите на Бразил и Аргентина, тие сѐ уште имале големо влијание во Парагвај поддржавајќи две спротивставените политички опции, колорадоси и либерали. [[Партијата Колорадо|Народен републикански сојуз – партија колорадо]], владеела со Парагвај од крајот на осамдесетите години на 19-от век до 1904 година кога на власт биле сменети од страна на либералите. Либералите биле под аргентинско влијание па од нивното доаѓање на власт, влијанието на Бразил на политичката сцена на Парагвај било намелено. Парагвај претрпел загуба на територија на сметка на Бразил и Аргентина. Војната за Чако се водела со [[Боливија]] во 1930-те и [[Боливија]] била поразена. Парагвај повторно прогласил независност во регионот Чако и се здобил со територијално проширување.

== Географија и клима ==
{{главна|Географија на Парагвај}}
[[Податотека:Pa-map.png|thumb|150px|left|Карта на Парагвај]]

Парагвај е поделен со реката Парагвај во источниот дел од земјата, официјално наречен „Источен Парагвај“ или познат како ''Паранења'' и западниот регион, официјално наречен „Западен Парагвај“ или познат како ''Чако''.

Југоисточната граница е формирана од реката [[Парана (река)|Парана]]. Моментално е најголем центар за енергија во светот, создавајќи електрична енергија за цел Парагвај. Бидејќи пола од изворот на енергија е во сопственост на Парагвај и пола на [[Бразил]], Парагвај има право да користи пола од капацитетот. Климата во Парагвај е тропска со врнежи во шумскиот дел.

== Политички систем ==
{{главна|Политики на Парагвај}}
[[Податотека:Paraguay-001.jpg|right|thumb|[[Асунсион]], главниот град.]]
Парагвај е претставничка [[Демократија|демократска]] [[република]], каде [[претседател]]от е на чело на државата и на владата и е [[повеќепартиски систем]]. Извршната власт е во рацете на владата. Законодавната власт е поделена на влада и на два оддела од Националниот Конгрес. Судската власт е независна.

== Административна поделба ==
{{главна|Административна поделба на Парагвај}}
Парагвај е поделен на [[Департмани во Парагвај|седумнаесет департменти]] и еден главен округ. Подолу следат департментите во Парагвај:
{| class="wikitable"
|-
| 
# [[Алто Парагвај (департман)|Алто Парагвај]] 
# [[Алто Парана (департман)|Алто Парана]] 
# [[Амамбај (департман)|Амамбај]] 
# [[Бокерон (департман)|Бокерон]]
# [[Гваира (департман)|Гваира]] 
# [[Асунсион|Дистрито Капитал]] 
# [[Итапуа (департман)|Итапуа]] 
# [[Кагвазу (департман)|Кагвазу]] 
# [[Казапа (департман)|Казапа]] 
# [[Каниндеју (департман)|Каниндеју]] 
# [[Консепсион (департман во Парагвај)|Консепсион]] 
# [[Кордиљера (департман)|Кордиљера]] 
# [[Мисионес (департман)|Мисионес]] 
# [[Њембуку (департман)|Њембуку]] 
# [[Парагвари (департман)|Парагвари]] 
# [[Пресиденте Ајес (департман)|Пресиденте Ајес]] 
# [[Сан Педро (департман во Парагвај)|Сан Педро]] 
# [[Централен департман (Парагвај)|Централен]]
| {{Карта на департманите на Парагвај}}
|-
|}

Департментите се поделени на 129 [[Окрузи во Парагвај|окрузи]].
{{среди}}

== Стопанство ==
{{главна|Економија на Парагвај}}
Парагвај е земја во развој со индекс за развој од 0.755/ Таа е рангирана како втора најсиромашна земја во [[Јужна Америка]] со БНП по глава на жител од 4.000 [[американски долари]]. Околу 2.1 милион или 35% од неговото население е сиромашно и околу 1 милион луѓе, или околу 15.9% од населението се невразботени. Како и да е, [[Асунсион]] е рангиран како најевтин град во кој се живее.

== Демографија ==
{{Главна|Демографија на Парагвај}}
=== Население ===
[[Податотека:Guarani girl.jpg|thumb|right|upright|Гваранско девојче.]]
Според [[ЦИА]], Парагвај има население од околу 6.669.086 жители. 95% од населението на Парагвај се од мешан карактер, односно мешани луѓе од староседелци со Европејци и 5% од населението се останати. Јазикот [[Гварани (јазик)|гварани]] го разбираат околу 90% од населението а додека [[шпански]]от го разбираат околу 75% од населението. Овие два јазика се официјални во Парагвај. Покрај овие, во Парагвај живее и население од европско потекло, европски доселеници и население од околните држави. Најголемо малцинство во Парагвај се [[бразилци]]те а покрај нив има и околу 63.000 жители од африканско потекло, или 1% од населението.

Околу 56 % од населението на Парагвај живее во урбаните средини. Поголемиот дел живее во Источен Парагвај, околу главниот град.

==== Социјални проблеми ====
Парагвај е сиромашна земја и со социјална нееднаквост. Според различни статистички податоци, помеѓу 30% до 50 % од населението е сиромашно. Во руралните области 41.20% од луѓето примаат недоволни финансиски средства за да ги покријат основните потреби, а додека во урбаните таа бројка се движи околу 27.6%. Околу 10% од населението поседуваат околу 43.8% од националниот приход, а најсиромашните околу 0.5%. 10% од населението контролира 66% од земјата, додека 30% од руралното население е без земја. Оваа нееднаквост создава големи тензии во рамките на земјата.

=== Јазик ===
Јазикот [[Гварани (јазик)|гварани]] го разбира околу 90% од населението а додека [[шпански]]от го разбираат околу 75% од населението. Овие два јазика се официјални во Парагвај.

=== Религија ===
Според пописот од 2002, 89.9% од населението на Парагвај се [[католици]], 6.2 % се [[евангелисти]], 1.1 % останати [[христијани]], 0.6% се со локални религии и 0.3% се други нехристијани.

== Наводи ==
{{наводи|2}}

== Дополнителни информации ==
* Abdou, Selim ''The Jesuit Republic of the Guaranis 1609-1768'', 1997
* Aren, Richard ''Genocide in Paraguay'', 1976
* Attenborough, David ''Zoo Quest in Paraguay'', 1950
* Barret, William E. ''Woman on Horseback: the Biography of Francisco Lopez and Eliza Lynch'', 1938
* Brodksy, Alvin ''Madame Lynch and Friend'', 2075
* Carver, Robert ''Paradise With Serpents: Travels in the Lost World of Paraguay'', 2007
* Cunnighame-Graham, Robert Bontine ''A Vanished Arcadia: Being Some Account of the Jesuits in Paraguay, 1607 to 1767''
* Durrell, Gerald ''The Drunken Forest'', 1956
* Gimlette, John ''At the Tomb of the Inflatable Pig: Travels Through Paraguay'', 2003
* Kerr, John ''A Naturalist in the Chaco'', 1950
* Lewis, Paul ''Paraguay Under Stoessner'', 1980
* Macintyre, Ben ''Forgotten Fatherland: The Search for Elizabeth Nietzsche'', 1993
* Meyer, Gordon ''The River and the People'', 1965
* Rees, Sián ''The Shadow of Elisa Lynch'', 2003
* Souter, Gavin ''A Peculiar People: the Australians in Paraguay'', 1968
* Whitehead, Anne ''Paradise Mislaid: In Search of the Australian Tribe of Paraguay'', 1997

==Поврзано==
{{Портал|Парагвај}}
* [[Асунсион]]
* [[Гварански јазик]]
* [[Парагвајци]]
* [[Гран Чако]]

== Надворешни врски ==

; Влада
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-p/paraguay.html Шефот на државата и кабинетот] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100528053421/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-p/paraguay.html |date=2010-05-28 }}
* {{es}} [http://www.senatur.gov.py/ Национален департмент за туризам] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20150520071223/http://www.senatur.gov.py/ |date=2015-05-20 }}
* {{es}} [http://www.hacienda.gov.py/ Министерство за Финансии]

; Општи информации
* [http://www.britannica.com/nations/Paraguay Парагвај на Енциклопедија Британика] 
* {{CIA World Factbook link|pa|Парагвај}}
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/paraguay.htm Парагвај] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080607085416/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/paraguay.htm |date=2008-06-07 }} на  ''UCB Libraries GovPubs''
* {{dmoz|Regional/South_America/Paraguay}}
* {{wikiatlas|Paraguay|Парагвај}}

; Медиум
* {{es}} [http://www.abc.com.py/ ABC Color]
* {{es}} [http://www.ultimahora.com.py/ Última Hora] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081201100434/http://www.ultimahora.com.py/ |date=2008-12-01 }}
* {{es}} [http://www.lanacion.com.py/ La Nación]

; Патување
* [http://www.asu-cvb.org.py/servicios/lacuidad_en.html Биро за посетители]{{Мртва_врска|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* {{es}} [http://www.turismo.com.py/ Туризам во Парагвај] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081202113657/http://www.turismo.com.py/ |date=2008-12-02 }}

{{Јужна Америка}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Парагвај]]
[[Категорија:Држави во Јужна Америка]]
[[Категорија:Републики]]
[[Категорија:Поранешни колонии на Шпанија]]
[[Категорија:Држави и територии настанати во 1811 година]]