Преглед на кодот на Вануату

{{Infobox country
| coordinates                = {{Coord|display=t}}
| leader_name2                = [[Шарлот Салваи]]
| conventional_long_name                = Република Вануату
| native_name                = {{unbulleted list|item_style=font-size:88%; |Ripablik blong Vanuatu <small>([[бислама]])</small> |{{native name|en|Republic of Vanuatu|italic=no}} |{{native name|fr|République de Vanuatu|italic=no}}}}
| image_flag                = Flag of Vanuatu (official).svg
| image_coat                = Coat of Arms of Vanuatu.svg
| common_name                = Вануату
| symbol_type                = грб
| national_motto                = ''Long God yumi stanap'' (бислама)<br>''Nous nous tenons devant Dieu'' (француски)<br>''With God we stand'' (англиски)<br><small>„Со Господ сме“</small><ref>{{Наведена мрежна страница |last1=Vanuatu Daily Post |first1=Harrison Selmen |url=http://www.dailypost.vu/content/santo-chiefs-concerned-over-slow-pace-development-sanma?page=7&quicktabs_1=0 |title=Santo chiefs concerned over slow pace of development in Sanma |date=17 July 2011 |accessdate=29 August 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120125111824/http://www.dailypost.vu/content/santo-chiefs-concerned-over-slow-pace-development-sanma?page=7&quicktabs_1=0 |archive-date=25 January 2012 |url-status=live }}</ref>{{sfn|Lynch|Pat|1993|p=319}}
| national_anthem                = [[Yumi, Yumi, Yumi]]<br/>{{small|''Ние, Ние, Ние''}}<br/><center>[[File:United States Navy Band - Yumi, Yumi, Yumi.ogg]]</center>
| image_map                = Vanuatu on the globe (Polynesia centered).svg
| image_map2                = Vanuatu - Location Map (2013) - VUT - UNOCHA mk.svg
| capital                = [[Порт Вила]]
| largest_city                = гл. град
| official_languages                = {{unbulleted list | [[бислама]] | [[англиски јазик|англиски]] | [[француски јазик|француски]]}}
| ethnic_groups                = {{unbulleted list |98.5% [[Вануаќани]] |1.5% други}}
| ethnic_groups_year                = 1999
| demonym                = Вануаќанец
| government_type                = {{nowrap|[[Унитарна држава|Унитарна]] [[Парламентарен систем|парламентарна]]}} [[република]]
| leader_title1                = [[Претседател на Вануату|Претседател]]
| leader_name1                = [[Талис Обед Мосес]]
| leader_title2                = [[Премиер на Вануату|Премиер]]
| legislature                = [[Парламент на Вануату|Парламент]]
| established_event1                = од [[Франција]] и  [[Обединетото Кралство]]
| sovereignty_type                = Независност
| established_date1                = 30 јули 1980
| established_event2                = Член на ООН
| established_date2                = 15 септември 1981
| area_km2                = 12,189
| area_rank                = 157-ма <!-- Area rank should match [[List of countries and dependencies by area]] -->
| area_sq_mi                = {{convert|12190|km2|sqmi|disp=output number only}}
| population_estimate                = <!-- {{UN_Population|Vanuatu}}{{UN_Population|ref}} -->
| population_census                = 272,459<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://vnso.gov.vu/index.php/component/advlisting/?view=download&fileId=4542 |title=2016 Post-TC Pam Mini-Census Report |date=21 July 2017 |website=vnso.gov.vu |publisher=Government of Vanuatu |accessdate=29 December 2017 |archive-date=2019-01-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190120015434/https://vnso.gov.vu/index.php/component/advlisting/?view=download&fileId=4542 |url-status=dead }}</ref>
| population_estimate_year                = <!-- {{UN_Population|Year}} -->
| population_estimate_rank                = <!-- 178th -->
| population_census_year                = 2016
| population_density_km2                = 19.7
| population_density_rank                = 188-ма
| population_density_sq_mi                = 51
| GDP_PPP                = $820&nbsp;милиони<ref name=imf2>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=55&pr.y=10&sy=2016&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=846&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=World Economic Outlook Database, October 2018 |publisher=[[International Monetary Fund]] |website=IMF.org |access-date=12 March 2019}}</ref>
| GDP_PPP_year                = 2018
| GDP_PPP_rank                = 178-ма
| GDP_PPP_per_capita                = $2,850<ref name=imf2/>
| GDP_PPP_per_capita_rank                = 155-та
| GDP_nominal                = $957&nbsp;милиони<ref name=imf2/>
| GDP_nominal_year                = 2018
| GDP_nominal_rank                = 175-та
| GDP_nominal_per_capita                = $3,327<ref name=imf2/>
| GDP_nominal_per_capita_rank                = 124-та
| Gini                = 37.6 <!--number only-->
| Gini_year                = 2010
| Gini_change                = <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref                = <ref name="wb-gini">{{Наведена мрежна страница |url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=VU |title=GINI index (World Bank estimate) |publisher=[[World Bank]] |access-date=12 March 2019}}</ref>
| Gini_rank                = 
| HDI                = 0.597 <!--number only-->
| HDI_year                = 2018<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change                = steady<!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref                = <ref name="UNHDR">{{Наведена мрежна страница|url=http://hdr.undp.org/en/content/2019-human-development-index-ranking|title=Human Development Report 2019|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=10 December 2019|accessdate=10 December 2019|format=PDF|archive-date=2020-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20200516123624/http://hdr.undp.org/en/content/2019-human-development-index-ranking|url-status=dead}}</ref>
| HDI_rank                = 141-ва
| currency                = [[Вануатски вату]]
| currency_code                = VUV
| time_zone                = VUT (вануатско време)
| utc_offset                = +11
| utc_offset_DST                = 
| DST_note                = 
| time_zone_DST                = 
| drives_on                = десно
| calling_code                = [[+678]]
| cctld                = [[.vu]]
| today                = 
}}

'''Вануату''' ([[бислама]], [[англиски јазик|англиски]] и [[француски јазик|француски]]: ''Vanuatu'') или службено '''Република Вануату''' (''Ripablik blong Vanuatu, Republic of Vanuatu, République de Vanuatu'') е независна островска држава во [[Океанија]]. Островите на државата се со [[Вулкански остров|вулканско потекло]] и се наоѓаат на 1750 километри источно од [[Австралија]], 540 километри североисточно од францускиот регион [[Нова Каледонија]], југоисточно од [[Соломони]]те и западно од [[Фиџи]]. Главен град на државата е [[Порт Вила]].

Вануату е населен од [[Вануаќани]], меланезиски народи. Првите Европејци кои ги посетиле островите биле шпанските истражувачи кои биле предводени од Португалецот [[Педро Фернандес де Кеирос]]. Кеирос пристигнал на островот [[Еспириту Санто]] во 1606 година. Овие острови биле под јусрисдикција на шпанскиот престол како дел од колонијата [[Шпански Источни Инди]]. Името на колонијата била ''Австралија на Еспириту Санто'' (''La Austrialia del Espíritu Santo'').

Во 1880-те Франција и Велика Британија објавиле дека архипелагот е под нивна управа. Во 1906 година двете европски империјалистички држави се согласиле за заедничко управување со островите под новото колонијално име [[Нови Хебриди]]. Оваа состојба траела сè до 1970-те кога почнале да се појавуваат движењата за независност на Вануаќаните. Во 1980 година островите познати како Нови Хебриди станале независни под новото име ''Вануату''.

Меѓу останатите меѓународни организации, Вануату е и член на [[ООН]], [[Комонвелт на нации|Комонвелтот на нациите]], [[Франкофонија]]та и [[Форум на Тихоокеански Острови|Форумот на Тихоокеанските Острови]].

== Име ==

До независноста на Вануату, државата и островите биле именувани како ''[[Нови Хебриди]]''.

Денешното име на државата потекнува од зборовите ''vanua'' („земја“, „дом“),<ref name="Hess2009">{{Наведена книга|last=Hess|first=Sabine C.|title=Person and Place: Ideas, Ideals and the Practice of Sociality on Vanua Lava, Vanuatu|url=http://books.google.com/books?id=hY80OTx2KuMC&pg=PA115|date=2009-07|publisher=Berghahn Books|isbn=978-1-84545-599-6|page=115}}</ref> и ''tu'' ("стои").<ref name="Crowley2004">{{Наведена книга|last=Crowley|first=Terry|title=Bislama reference grammar|url=http://books.google.com/books?id=V7Td_VMSh9gC&pg=PA3|year=2004|publisher=University of Hawaii Press|isbn=978-0-8248-2880-6|page=3}}</ref> Двата збора го означуваат независниот статус на новата нација.<ref name="Crowley2004"/>

== Историја ==

{{Главна|Историја на Вануату}}

Праисторискиот период на Вануату е сиромашен со информации, но сепак се потврдува теоријата дека австронезиско население се доселило на островите пред 4.000 години.

Првиот остров пронајден од страна на Европејците бил островот [[Еспириту Санто (остров)|Еспириту Санто]] кога во [[1606]] година португалскиот истражувач [[Педро Фернандес де Кеирос]] работел за шпанскиот крал. Европејците не се вратиле сè до [[1768]] година, кога [[Луи Антоан де Бугенвил]] повторно ги посетил островите. Во [[1774]] година, капетан Кук ги именувал островите како ''Нови Хебриди'', име кое се користело сè до независноста на Вануату.

Долго време островите биле под раководство на [[Франција]] и [[Велика Британија]] и месното население било под притисок без никакви права. Со доаѓањето на [[Американци]]те на островите во [[1940]]-те се подигнал и национализмот на месното население.

Првата политичка партија во Вануату била во раните [[1970]]-ти години и била наречена ''Национална партија на Нови Хебриди''. Во 1974 година партија била преименувана во „[[Vanua'aku Pati]] “ и партијата се изборила за независност и во [[1980]] година се основала Република Вануату.

== Географија и клима ==

{{Главна|Географија на Вануату}}

[[Податотека:A stream on Efate, Vanuatu.jpg|thumb|150px|right|Островот Ефте.]]

Вануату е архипелаг кој се состои од околу [[острови во Вануату|82 релативно мали вулкански острови]] од кои 65 се населени. Два од овие острови [[Франција]] си ги присвојува кон своите прекуокеански територии, поточно кон [[Нова Каледонија]]. 14 острови имаат над 100&nbsp;км<sup>2</sup>. Најголем остров е [[Еспириту Санто (остров)|Еспириту Санто]].

Копното на Вануату изнесува околу 4.700&nbsp;км<sup>2</sup>. Повеќето од земјата е [[рид]]еста, со нестабилна [[почва]] и мали количини на свежа вода. Брегот е воглавно карпест. На Вануату има неколку активни [[вулкан]]и, како што е Лопеви, но има и доста [[подводни вулкани]].

Климата на Вануату е суптропска со околу девет месеци топло време и со дождови. Топлината на [[вода]]та во Вануату е околу 22&nbsp;°C во зима и околу 28&nbsp;°C во лето. Дневната просечна температура е помеѓу 20&nbsp;°C до 32&nbsp;°C. Вануату има долги врнежливи сезони со можности за [[циклон]]и.

== Политички систем ==

{{Главна|Политика на Вануату}}

Вануату е [[парламентарна демократија]] на чие чело е претседател кој има церемонијална улога и е избран за мандат од 5 години. Електоратот кој го избира претседателот се членовите на парламентот и претседателите на Регионалните совети. Претседателот може да биде сменет поради неспособност. Премиерот е избран од страна на членовите на парламентот.

== Административна поделба ==

[[Податотека:Vanuatu Provinces Macedonian.JPG|thumb|200px|right|Покраини на Вануату.]]
[[Податотека:New Caledonia and Vanuatu bathymetric and topographic map-mk.svg|left|200px|thumb|Топографска карта на Вануату и Нова Каледонија.]]
[[Податотека:Banks Islands-mk.svg|thumb|200px|right|Островите Бенкс.]]
[[Податотека:Torres Islands-mk.svg|200px|right|thumb|Торески Острови.]]
{{Главна|Покраини во Вануату}}

Од [[1994]] година Вануату е поделена на шест покраини. Покраините во Вануату се:

* [[Малампа]] 
* [[Пенама]]
* [[Санма]] 
* [[Шефа]] 
* [[Тафеа]]
* [[Торба (покраина)|Торба]]

Покраините се автономно единици со свои избрани локални власти познати како покраински совет. Тие собираат локални даноци и создаваат закони, создаваат покраински буџед или вршан некои основни административни работи. Поктраините се поделени на општини, обично една општина е еден остров, предводени од совет и градоначалник.

== Стопанство ==

{{Главна|Економија на Вануату}}

Економијата е заснована на [[земјоделство]]то кое овозможува егзистенција за околу 65% од населението. Најмногу се произведува [[кава]] и [[копра]]. Кавата во моментот на луѓето им донесува многу приходи па така се намалува одгледувањето на копра. Покрај ова населението се занимава и со крајбрежно производство, [[туризам]] и [[сточарство]]. Рудното богатство е незначително.

[[БНП]] на Вануату се зголемил за 3% во 1990-тите. Бидејќи Вануату има многу мали даноци, државата важи за ''рај за даноци'', но другите држави за тоа се жалат. Владата на Вануату се труди да ги зајакне овие даночни обврски, особено на големите крајбрежни центри.

== Демографија ==

{{Главна|Демографија на Вануату}}

Вануату има население од 221.506 жители. [[Вануаќани]]те се мнозинство во државата и сочинуваат 98.5% од населението и остатокот од населението се Европејци или мешани меланезиски етнички групи. Три острови отсекогаш биле населени со полинезиско население. Околу 2.000 вануаќани живеат и работат во [[Нова Каледонија]].

Во Вануату има три службени јазици: [[англиски јазик]], [[француски јазик]] и [[бислама]]. Бислама е [[пиџин]], а додека во урбаните места е [[креолски јазик]] и кој вклучува типична меланезиска граматика со англиски зборовен фонд. Тој е единствениот јазик кој може да се разбере како втор јазик. Додатно на овие три јазици се зборуваат уште 113 староседелски јазици.

[[Христијанство]]то е доминантна религија во Вануату.
{{bar box
|float=right
|title=Верници во Вануату
|barwidth=200px
|bars=
{{Столбен постоток|Протестанти|blue|32}}
{{Столбен постоток|Католици|yellow|13}}
{{Столбен постоток|англиканци|red|13}}
{{Столбен постоток|Адвентисти|green|11}}
{{Столбен постоток|Други|orange|14}}
}}

== Култура ==

{{Главна|Култура во Вануату}}

Вануатската култура е многу различна поради локалните културни елементи и влијанијата од странските култури. Вануату може да биде поделен на три културни региони. Така има северен централен и јужен културен регион и сите си имаат свои специфичности.

== Наводи ==
{{reflist}}

== Надворешни врски ==
{{sisterlinks}}
; Влада
* [http://www.vanuatugovernment.gov.vu/index.html Влада на Вануату] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20081022150930/http://www.vanuatugovernment.gov.vu/index.html |date=2008-10-22 }}
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-v/vanuatu.html Шеф на државата и кабинетот] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20130309185518/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-v/vanuatu.html |date=2013-03-09 }}
; Општи информации
* {{CIA World Factbook link|nh|Вануату}}
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/vanuatu.htm Вануату на UCB] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080407225654/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/vanuatu.htm |date=2008-04-07 }}
* {{dmoz|Regional/Oceania/Вануату}}
* [http://map.vanuatu.gov.vu/ Интерактивна карта на Вануату] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20040923164618/http://map.vanuatu.gov.vu/ |date=2004-09-23 }}
* [http://www.vanuatutourism.com/ Национална канцеларија за туризам на Вануату]

== Поврзано ==
* [[Океанија]]
* [[Меланезија]]
* [[Порт Вила]]

{{Океанија}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Вануату|*]]
[[Категорија:Држави во Океанија]]
[[Категорија:Островски земји]]
[[Категорија:Држави и територии настанати во 1980 година]]
[[Категорија:Членки на Комонвелтот]]
[[Категорија:Архипелази во Тихиот Океан]]